مادر و دخترانه!

 «مادرانه» قصه خلأ حس مادری و تلاش‌های پدرانه‌ای برای جبران آن است. این سریال به کارگردانی جواد افشار رمضان سال 92 روی آنتن شبکه سه رفت و این روزها بعد از مدت‌ها از آی‌فیلم پخش می‌شود. به این خاطر سراغ یکی از مادر، دخترهای قصه این سریال رفته‌ایم. فهیمه ‌رحیم‌نیا و شقایق فراهانی که در عالم واقع هم مادر و فرزند هستند، در این سریال نیز در همین نسبت ظاهر شده‌اند.

با شقایق فراهانی ، از بازپخش «مادرانه» تا دنیای هنرپیشگی 
دغدغه‌ام بازیگری است، نه ستاره شدن

«مادرانه» این روزها از آی‌فیلم پخش می‌شود. نقش مریم زمان چه ویژگی داشت که آن را پذیرفتید؟

به نظرم نقش متفاوتی در کارنامه‌ام بود و برای همین آن را پذیرفتم.

چه تفاوتی؟

این سریال به مسأله اعتیاد، مخصوصا رایج شدن اعتیاد بین جوانان به‌خوبی پرداخته بود و سعی کرده بود ریشه‌یابی کند چرا جوانی به اعتیاد روی آورده‌است نه این‌که چرا در حال حاضر معتاد است و چه باید كرد تا این اتفاق نیفتد. از طرف دیگر مسأله طلاق، جزو مسائلی است که از نظر من پرداختن به آن در آثار فرهنگی‌مان مهم است و این هم از دیگر جنبه‌های «مادرانه» است. جنبه خیلی مهم دیگری هم که در این سریال به آن نگاه شده و در عرفان، اخلاقیات، دین، فرهنگ و سنت هم به آن اشاره شده، تاوان است که انسان‌ها در روند زندگی چه بخواهند و چه نخواهند جواب خوبی‌ها و بدی‌های خود را از خداوند و از آگاهی جهان هستی می‌گیرند؛ اینها همه عناصری است که باعث ایفای نقش در «مادرانه» شدند و خوشحالم که بازپخش سریال هم کم و بیش اقبال نسبی مخاطبان قرار گرفت.

پس طالب بازی کردن در نقش‌های متفاوت هستید.

دوست دارم نقش‌های متفاوتی بازی کنم تا بازیم برای مخاطب باورپذیرتر باشد چون به‌گمانم اگر مخاطب متوجه شود که من دارم نقش بازی می‌کنم، این برایم شکست محسوب می‌شود. باید نقش‌های متنوع بازی کرد تا لذت بازیگری صدچندان شود. هم نقش زنان اشراف‌زاده را بازی کرده‌ام و هم نقش زنان طبقه پایین را که در اوج محرومیت، چرخ زندگی را می‌چرخانند. یادم می‌آید حتی در سریالی تاریخی مثل «کلاه پهلوی» نیز نقشی متفاوت و دشوار به لحاظ اجرا داشتم؛ نقش زنی که با تغییر و تحولات جامعه‌اش در تفکرات و ظاهرش تغییراتی می‌دهد که تبعاتی برای او به همراه دارد. نکته مهم در این بحث این است که این تفاوت‌ها برمی‌گردد به تحلیل‌ها و تحقیق‌هایی که من درباره خودشناسی گذرانده‌ام و هنوز هم پیگیری‌اش می‌کنم و هر‌چقدر می‌آموزم باز متوجه می‌شوم که چقدر کم می‌دانم. روند خودشناسی با جامعه‌شناسی و شناخت فرهنگ‌ها و خانواده‌ها کامل می‌شود. موقعی که این روند شناخت از کاراکتری که قرار است بازی کنم را متوجه می‌شوم این امر می‌تواند باعث ارائه بازی بهتری شود. نوع راه رفتن، آناتومی بدن، نوع حرف زدن، خندیدن و... یک شخصیت کامل را ارائه می‌کند.

برای رسیدن به نقش چه می‌کنید؟

برای رسیدن به نقش‌های رئالیستی، کار را با تغییر در چهره و نوع پوشش استارت می‌زنم و در ضمن دوست دارم با برخوردهای بیرونی با معادل‌های کاراکتر، نقش را پرورش دهم و در عین حال به لهجه هم اهمیت می‌دهم چون برای من رنگ‌آمیزی نقش با استفاده از لهجه خیلی جذاب است.

مثلا در این سریال چالش‌هایی در ارتباط با فرزندان به نمایش درمی‌آید. چقدر موقع بازی کردن از تجربه مادرانه خودتان استفاده کردید؟

نگرانی‌های پدر و مادر در رابطه با فرزند چیزی نیست كه به‌راحتی از بین برود. من هنوز هم نگرانی‌های زیادی را نسبت به پسرم دارم و فكر می‌كنم تمام خانواده‌ها هم با آن درگیر هستند. خود من متولد دهه 50 هستم و خواهر و برادرم از بچه‌های 60 هستند. نگرانی‌های هر نسل متناسب با شرایط زمانه خودش، موقعیت معیشتی و شاخصه‌های فرهنگی تغییر می‌کند، ولی نگرانی‌های انسانی در همه نسل‌ها یکسان است.

البته بسیاری به این تفاوت بچه‌های دهه 50 و 60 با دهه هفتادی‌ها باور دارند و حتی آن را دستمایه شوخی هم قرار می‌دهند.

به‌طورکلی وقتی به نسل خودمان نگاه می‌كنم به یاد می‌آورم که ما نگاه مستقلی به زندگی داشتیم و دل‌مان می‌خواست خودمان هم در ساختن زندگی‌مان بیشترین سهم را داشته باشیم. ما هم كمبودهایی داشتیم اما تلاش‌مان این بود كه این كمبودها را برطرف كنیم، نه این‌كه به دنبال مسائلی برویم كه به نظر می‌آید می‌تواند جایگزین كمبودهایمان شود.

از تفاوت نقش که بگذریم، در کارنامه شما تفاوت زیادی میان کیفیت آثار هم مشاهده می‌شود.

این تفاوت طبیعی است و در کارنامه اغلب بازیگران وجود دارد.

غیر از کیفیت، مثلا با داریوش مهرجویی در فیلم خوبی مثل «لیلا» کار کرده‌اید و درعین‌حال با فیلم‌اولی‌ها یا کارگردانان جوان هم همکاری داشتید.

برای هر بازیگری نام و اعتبار کارگردان خیلی مهم است. کار با بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی و دیگر بزرگان برای من همیشه یک دغدغه جدی بوده و خوشحالم که به آن دست‌پیداکردم و تنها آرزویم کار مشترک با ناصر تقوایی است که امیدوارم عملی شود و بتوانم برای ایشان در فیلمی بازی کنم. در مورد کار با جوان‌ها باید بگویم جوان‌های فیلمساز پر از انگیزه و انرژی هستند. در فیلم‌های جوان‌ها وجود خلاقیت باعث می‌شود کارشان رنگ‌وبو و جسارت داشته‌باشد و من اعتقاد دارم که باید با حضورم در فیلم‌هایشان از آنها حمایت کنم.

تابه‌حال شده از تجربه همکاری با جوان‌ها در فیلمی احساس پشیمانی داشته‌باشید؟

پیش‌آمده و طبیعی هم هست. این عدم‌رضایت در کار با فیلمسازان مختلف ممکن است رخ‌بدهد و در بازیگری چیزی طبیعی است و گاهی مواقع چیزی که شما به عنوان فیلمنامه می‌خوانید به‌درستی تبدیل به فیلم نمی‌شود.

چرا در این سال‌ها هیچ‌گاه به ستاره بدل نشدید؟

دغدغه من بازیگری است و نه ستاره‌شدن. به همین دلیل خارج از بحث کاری به دلایل اقتصادی در برخی مواقع مجبور می‌شوم برخی نقش‌ها را علی‌رغم میل باطنی بازی کنم ولی همیشه سراغ نقش‌هایی می‌روم که حداقل به لحاظ روحی و کاری برای من چالش‌زا باشد تا برای رسیدن به آن و درک مختصاتش به تکاپو و تلاش‌کردن بیفتم. من نقش‌های تک‌سکانسی را در برخی از فیلم‌ها بازی کرده‌ام که در بستر ایجاد درام فوق‌العاده اثرگذار بوده‌است.

با وجود این شرایط، نقش ایده‌آل‌تان را بازی کرده‌اید؟

نقش‌های خوب، فراوان بازی کرده‌ام اما هنوز نقش‌های ایده‌آل زیادی وجود دارد که دوست دارم بازیشان کنم. من همیشه جایزه‌ام را از مردم گرفته‌ام و کاندیداشدن یا نشدن برای جایزه و احیانا بردن جایزه در درجه بعدی اهمیت قرار دارد. خدا را شکر من همیشه مورد حمایت و توجه مردم بوده‌ام و از این جهت هم خوشحالم که کارگردان‌ها به من اعتماد و در فیلم‌ها و سریال‌هایشان از من استفاده می‌کنند.

فهیمه‌ رحیم‌نیا از «مادرانه» و گزیده‌کاری‌اش می‌گوید
منتقد فرزندانم هستم

شما بعد از مدت‌ها دوباره با سریال مادرانه دیده شدید. چه شد که به قاب تصویر بازگشتید؟

خاطرم هست آقای فراهانی فیلمنامه این سریال را می‌خواند، من هم پابه‌پای ایشان می‌خواندم. قصه‌اش آن‌قدر جالب بود که در من کشش ایجاد کرد. وقتی تمام شد، به همسرم گفتم بهزاد، من هم می‌خواهم این‌بار در کنارت بازی کنم و در این سریال حضور داشته‌باشم. درواقع خودم پیشنهاد دادم که موافقت کردند. اول قرار بود نقش همسر آقای فراهانی را بازی کنم، بعد تغییر پیداکرد و مادر شقایق شدم. خیلی خوشحالم در این سریال کار کردم.

یعنی قرار بود آقای فراهانی پدر خانواده باشند؟

بله.

اما درنهایت حمیدرضا هدایتی، بازیگر نقش پدر شد.

تصمیم گرفتند سن این خانواده را پایین‌تر بیاورند، به همین خاطر آقای فراهانی و بازیگران هم‌سن‌ و‌ سال‌شان جای خود را به کسانی دادند که کمی جوان‌تر هستند.

اگر این تغییر پیش نمی‌آمد، جالب می‌شد! چون خانوادگی مقابل دوربین می‌آمدید.

بله، واقعا حیف شد و من متاسف شدم.

پس کار کردن با خانواده را ترجیح می‌دهید.

دوست دارم با دیگران هم کار کنم، ولی با خانواده بودن برایم مزیت‌های بیشتری دارد.

چه مزیت‌هایی؟

اساسا کار کردن با خانواده حس خاصی دارد و تجربه شیرینی است، آدم واقعا لذت می‌برد.

چنین تجربه‌ای را پیش از این هم داشتید؟

بله. با آقای فراهانی و شقایق در فیلم‌سینمایی «مهره» به کارگردانی محمدعلی سجادی حضور داشتیم. همچنین با همسرم در فیلم «مصائب‌دوشیزه» هم بازی کردم. در تئاتر هم تجربه‌هایی داشتیم.

شما سال‌ها در تئاتر فعالیت داشتید و بازی در دیگر رسانه‌ها را هم تجربه کردید، اما بعد از دوره‌ای کم‌‌کاری با مادرانه دوباره دیده شدید. دلیل این نبودن‌هایتان چیست؟

من همیشه بودم، اما تصور اشتباهی وجود دارد که من کار نمی‌کنم یا فقط با آقای فراهانی همکاری دارم.

به هر حال حضورتان مستمر و پررنگ نبوده است.

دلیلش گزیده‌کاری است، کارها را با وسواس انتخاب می‌کنم. ولی در واقع همیشه آماده کار بودم و هستم.

ولی نقش مادر مریم زمان چالش خاصی برای یک بازیگر نداشت، پس چه شد که آن را انتخاب کردید؟

من همین که در کنار شقایق بودم و کاملا مشکلات او را در این کار حس می‌کردم، برایم جذاب بود. در واقع احساس عاطفی نزدیکی که میان ماست در نقش مادر و دختر کمکم می‌کرد و برایم لذتبخش بود.

در نهایت از کار راضی بودید؟

نه آنچنان. متاسفانه سریال‌های ما وقتی به آخر می‌رسند به خاطر کمبود بودجه، محدودیت زمان و مشکلات دیگر تقریبا از کیفیت‌شان کاسته می‌شود و کوتاه می‌شوند.

اما گفتید که از این همکاری خوشحال هستید.

از حضور در این سریال خوشحالم، اما انتظار بیشتری داشتم.

از این که بعد از مدت‌ها تصویر خود را در قاب تصویر می‌دیدید چه حسی داشتید؟

من هیچ وقت از کار خودم راضی نیستم. وقتی می‌بینم، فکر می‌کنم ای کاش بهتر کار کرده بودم.

نسبت به کار بچه‌هایتان هم همین حس را دارید؟

بله. پیگیر کارهای آنها هستم؛ مدام نقدشان می‌کنم و در کارهایی که به نظرم بهتر می‌آیند تشویقشان می‌کنم.

با این تفاصیل خانه‌تان باید فضای متفاوتی داشته باشد.

دقیقا. ما متناسب با شغلی که داریم فضای خانه‌مان هم متفاوت است. معاشرت‌هایمان هم تفاوت دارد. اغراق نیست بگویم غالب گفت‌وگوهایمان در حوزه هنر است، البته در این زمینه سلیقه‌های‌مان گاهی با هم تفاوت دارد.

این روزها مشغول چه کاری هستید؟

مشغول بازی در تئاتر آقای رحمانیان بودم. اول و دوم اسفند اجرا رفتیم. ولی متاسفانه به‌خاطر کرونا متوقف شد. این همکاری دومم با آقای رحمانیان بود و خیلی خوشحال بودم که با او کار می‌کنم. در آینه‌های روبه‌رو هم افتخار همکاری داشتم. همه از تعطیل‌شدن کار متاسف شدیم، اما سلامت تماشاگران و گروه تئاتر بر همه چیز ارجح است.

زمزمه‌هایی از باز شدن سالن‌های تئاتر شنیده می‌شود. قرار است دوباره روی صحنه بروید؟

بله اما با بالا رفتن دوباره آمار کرونا احتمالا منتفی می‌شود. ممکن است تصمیم‌ بگیرند به‌صورت مجازی کار را پخش کنند. اطلاع دقیقی ندارم.

با کرونا چه می‌کنید؟

مثل دیگران. ما هم سعی می‌کنیم بیشتر وقتمان را در منزل بگذرانیم و حسابی مراقب هستیم.

چند نکته مادرانه

قصه چه بود؟ «مادرانه» روایتگر قصه اردلان تمجید است که سال‌های دور مریم، نامزد خود را با سودای ازدواج با زنی ثروتمند به اسم رعنا رها می‌کند. ازدواج آنان اما دیری نمی‌پاید و رعنا پس از جدایی به خارج کشور می‌رود. اردلان سرپرستی فرزندانش را به عهده می‌گیرد، ولی در برقراری ارتباط با آنان به‌ویژه دخترش، رها که به سن جوانی رسیده است به مشکلاتی برمی‎خورد...

پدرانه: مادرانه از همان جنس فیلمنامه‌های آهنگین سعید نعمت‌ا... با واژه‌ها و اصطلاح‌های مخصوص به خود است. شخصیت‌هایش هم از جنس آدم‌هایی است که نعمت‌ا... در دنیای درام قصه‌هایش می‌سازد. آدم‌هایی که غالبا واکنش‌های اغراق‌آمیزی نسبت به شرایط و دشواری‌های زندگی‌شان دارند. در میان بازیگرانی که به نقش‌های مادرانه جان داده‌اند، نقش پدر پررنگ‌تر است. مهدی سلطانی سروستانی ایفاگر این نقش توانست با قدرت بیشتری نسبت به سایر بازیگران ‌ظاهر شود و درماندگی درونی که پدر پشت نقاب دیکتاتوری‌اش پنهان کرده است را به مخاطبان انتقال می‌دهد. در کنار سلطانی اما دیگر شخصیت‌های اصلی آنچنان که باید پرداخت نشده‌اند. مریم زمان، نامزد سابق او یک خوب مطلق است که همین موضوع برقراری ارتباط با این شخصیت را دشوار می‌کند. رعنا، مادر فرزندانش هم چندان بینندگان را با احساسات خود همراه نمی‌کند.

رضایت مادرانه: پس از پخش این سریال در رمضان 92، معاون وقت سیما اعلام کرد بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات، «مادرانه» از لحاظ بیننده 75.7 درصد و به لحاظ رضایت، 83 درصد رضایت مردم را کسب کرده است.

نوشین مجلسی - رسانه / روزنامه جام جم