زلزله در خوابگاه‌های دانشجویی

از همان ابتدا، از زمانی که دفترچه‏ ثبت‎نام آزمون ورودی دانشگاه سراسری سال 98 منتشر شد، خانواده‏ها با مورد عجیبی روبه‏رو شدند. بسیاری از دانشگاه‎ها و دانشکده‏ها در بخش توضیحات، در مقابل وضعیت خوابگاه، از نبود تعهد برای ارائه خوابگاه گفته بودند. شرایط برای خوابگاه‎ها امسال به حدی بد است که از میان 67 دانشکده و دانشگاه علوم پزشکی کشور، 51 دانشگاه اعلام کرده‎اند که تعهدی برای ارائه خوابگاه به پذیرفته‏شدگان کنکور 98 ندارند. این اما تنها مشکل نیست، اجاره‌بهای خوابگاه‌ها برای سال تحصیلی جدید به تناسب خوابگاه‌ها بین ۱۲ تا ۱۸درصد افزایش داشته، اتفاقی که رئیس صندوق رفاه هم به آن اشاره کرده است. او البته عنوان کرده که 65درصد سرا‌های دانشجویی کشور، عمر ۲۵ سال به بالا دارند و هزینه جایگزین کردن آنها و حتی هزینه تعمیر و نگهداری این بنا‌ها‌بالاست.
با شرایط ویژه
در سال تحصیلی 98، فقط 52 دانشگاه اعلام کرده‏اند که خوابگاه خودگردان دارند. در این میان اما دانشگاه‏هایی هم هستند که درباره خوابگاه تصمیمات دیگری دارند. در دفترچه کنکور سراسری، 18 دانشگاه صراحتا اعلام کرده‎اند که فاقد خوابگاه هستند. هشت دانشگاه فقط برای دانشجویان روزانه، آن هم به صورت محدود، خوابگاه ارائه می‎دهند و هیچ تعهدی در قبال دانشجویان نوبت شبانه ندارند.
برخی دانشگاه‌ها هم شرایط ویژه گذاشته‏اند. 12 دانشگاه جزو دانشگاه‏هایی هستند که برای پذیرش دانشجویانی که خوابگاه می‎خواهند، شرایط خاص در نظر گرفته‌اند. دانشجویانی که در استان‏های مجاور ساکن هستند، اجازه استفاده از خوابگاه را ندارند. برخی خوابگاه‏ها هم فقط تعهد استفاده 85درصدی دانشجویان را داده بودند. در این میان اما بعضی از دانشگاه‏ها رتبه دانشگاهی را ملاک تخصیص خوابگاه قرار داده‎اند.
در 14 دانشگاه رتبه دانشگاهی ملاک است. در توضیحات این دانشگاه‌ها، نیازسنجی دانشجویان رتبه‎های برتر ملاک قرار می‏‎گیرد. برخی هم شرایط عجیب‏وغریب گذاشته‏اند. دانشجویی که خواستار خوابگاه است، باید جزو رتبه‎های برتر باشد و در سه سال تحصیلی هم معدل بالای 17 داشته باشد. در دانشگاه‌های علامه طباطبایی و شیراز، دانشجویانی که رتبه زیر هزار دارند، در اولویت استفاده از خدمات خوابگاه‌ قرار دارند. دانشگاه گیلان، اما شرایط را سخت‏تر کرده است، دانشجویان دانشگاه روزانه برای گرفتن خوابگاه باید رتبه‏بندی شوند و هر دانشجویی که رتبه بالاتری گرفت، خوابگاه را به دست خواهد آورد. دانشگاه قم، چند شرط برای خوابگاه دادن به دانشجویانش گذاشته است.
خوابگاه تنها مختص دانشجویانی است که بدون سهمیه، رتبه زیر‌هزار داشته باشند. دانشجویانی که رتبه زیر200 داشته باشند هم رایگان صاحب خوابگاه می‎شوند.
ماهی یک میلیون و 600 هزار تومان
چند سالی می‏شود که دانشگاه‎ها با مشکل خوابگاه روبه‏رو هستند. کمبود خوابگاه‎ها برای امروز نیست. سال گذشته هم دانشگاه‏ها با مشکلات کمبود خوابگاه مواجه بودند. پارسال البته شرایط دانشگاه‎ها برای ارائه خوابگاه بهتر بوده و بیش از نیمی از دانشگاه‎ها هم به دانشجویان خوابگاه می‎دادند.
به‌جز مشکلات خوابگاهی اما این افزایش قیمت خوابگاه‏هاست که کمر دانشجویان را خم کرده است. هزینه‏های تامین خوابگاه‏ها در دانشگاه‎ها حالا این قدر زیاد شده که تعداد خوابگاه‎های خودگردان خیلی زیاد شده و خوابگاه‎ها هر چقدر دوست دارند، از دانشجویان کرایه می‎گیرند. دانشگاه خودگردانی در شیراز ترمی یک میلیون و صد‌هزار تومان از دانشجویان دخترش کرایه می‎گیرد. کرایه‎ای که باید از یکم تا هفتم ماه تسویه شود.
هرچند که طبق نظر آنها می‎توان با ده میلیون پول پیش و ماهی 200 هزار تومان هم صاحب یک تختخواب شد. شرایط در خوابگاه دزفول بهتر است. خوابگاه خصوصی که البته محیط کاملا دانشجویی ندارد و کارمندان هم در آن ساکن هستند، از مشتری‎هایش که طالب اتاق‏های چهار تخته هستند، ماهانه حدود 230 هزار تومان و برای اتاق‎های شش و هشت تختخوابه هم به ترتیب، 220 هزار و 210 هزار تومان پرداختی دریافت می‏کند.
هرچند که این خوابگاه به اندازه یک ماه کرایه خانه هم پول پیش می‏گیرد. در یاسوج، همه چیز عجیب است. خوابگاهی که زیر نظر دانشگاه یاسوج فعالیت می‏کند، ماهی یک میلیون و 600هزار تومان از دانشجویان پرداختی می‎گیرد. اینها البته با هزینه‎های آب، برق، گاز و پسماندهاست. خوابگاهی در اصفهان، ترمی دریافتی دارد و برای هر ترم هم به اندازه یک میلیون و 200 هزار تومان از دانشجویانش دریافت می‏کند، هزینه‎ای که تا هفتم هر ترم باید تسویه شود. در خوابگاه دیگری در اصفهان، هر دانشجو هر ماه برای یک تخت باید 480 هزار تومان پرداخت کند.
برای ورود به خوابگاهی در همدان، باید 600هزار تومان، پول پیش داد و برای هر ماه هم به اندازه 160 هزار تومان پرداخت کرد. اینها همه البته برای دانشجویان مجرد است. شرایط برای دانشجویان متاهل بحرانی است، با وجود این‌که سال گذشته، دولت بودجه‏ای برای خوابگاه‎های متاهلی اختصاص داده است و طبق اساسنامه ماده 65 قانون برنامه ششم باید خوابگاه‎های متاهلی توسعه پیدا کند، اما با شروع سال تحصیلی، دانشگاه‎ها با کمبود خوابگاه‎های متاهلی روبه‏رو هستند.
افزایش قیمت با کمترین امکانات
یکی از دانشجویان ترم پنجم، مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه خواجه نصیر که در رشته جی‌آی‌اس (یکی از گرایش‌های مهندسی نقشه‌برداری) و نوبت شبانه درس می‏خواند از این گلایه می‌کند که خوابگاه‎های دانشجویی، تبدیل به یک منبع پول‏سازی شده‏اند. او به ما می‎گوید: «مشکلات خوابگاهی ما زیادند. هم برای نوبت ما و هم برای نوبت روزانه، دانشگاه با مشکلات خوابگاه روبه‎رو است.» اما یکی از مشکلات مهمی که از نظر او واقعا سخت است، فضای کم اتاق‎ها هستند. اتاق‎هایی که شش نفره و چهار نفره هستند اما ابعاد آن خیلی کوچک‌تر از این تعداد است.
به گفته او، فضای اتاق‎های خوابگاه‎ آن قدر کوچک است که حتی برای یک نماز خواندن هم جا نیست و ساکنان خوابگاه باید منتظر بمانند تا نماز خواندن هم‌اتاقی‌شان تمام شود‌ بعد تردد ‌کنند.
امکانات کم خوابگاه از دیگر مشکلات این دانشجویان است. به جز امکانات اولیه رفاهی مانند نداشتن نمازخانه و لباسشویی، خوابگاه او حتی سرویس اینترنت خیلی کندی هم دارد. سرویس اینترنتی که به گفته او از ساعت 2 بعدازظهر تا 8 صبح روز بعد، قطع می‎شود.
غذای بی‏کیفیت و گران هم از مشکلات دیگر است. غذایی که به دانشجویان نوبت شبانه، 3000 تا 4000 تومان به فروش می‏رسد، اینها همه در حالی است که همین غذا به دانشجویان نوبت روزانه به قیمت 700، 800 تومان تا نهایتا 1200 تومان به فروش می‏رسد. اینها اما تنها مشکلات نیستند. این دانشجوی جی‌آی‌اس توضیح می‎دهد که مسیر خوابگاه از دانشگاه هم خیلی دور است و دانشجویان برای رسیدن به دانشگاه حدود یک ساعت و نیم در راه هستند. برای چنین خوابگاهی هم ماهی 560 هزار تومان برای یک اتاق چهار نفره، پرداخت می‎کنند؛ کرایه تختی که در سال گذشته، 370 هزار تومان بود، یعنی افزایش قیمتی به اندازه 190 هزار تومان.
خوابگاه نداریم
شرایط بد خوابگاه‏های دخترانه و پسرانه این دانشگاه به گوش مسؤولان امور دانشجویی و خوابگاهی دانشگاه هم رسیده است؛ هرچند که به گفته یکی دیگر از دانشجویان، قول و قرارهایی هم مطرح شده است، او اما امیدی به درست شدن شرایط ندارد. این دانشجو به ما می‏گوید: «یکی دو روز دیگر کلاس‎های ما شروع می‏شود اما هنوز خوابگاه نداریم.»
این دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه خواجه نصیر عنوان می‎کند که اگر با استادی کاری داشته باشند، جایی برای اسکان وجود ندارد و آنها باید طوری برنامه‎ریزی کنند که هم به کارشان برسند و هم در شهر غریب نمانند. او و بسیاری از دانشجویان همدوره‏اش که نیاز به خوابگاه دارند، هنوز منتظرند و همین هم کار را برای آنها مشکل می‎کند. به گفته او، با این اتفاق، مسؤولان خوابگاه هر قیمتی که بدهند، او و دیگر دانشجویان مجبور به قبولش هستند و همه اینها استرس و نگرانی زیادی را به آنها وارد می‎کند. دانشجویان، به خاطر دوری از خانواده با استرس روبه‌رو هستند و این سردرگمی، فشارهای بیشتری را به آنها وارد می‎کند. این دانشجوی دانشگاه خواجه نصیر در پاسخ به این سوال که چرا خانه‎ای را در شهر تهران اجاره نمی‌کنید، می‌گوید:‌ «خانواده ما با اطمینان خاطر از این‌که دانشگاهی که در آن درس می‏خوانیم، خوابگاه را تامین می‎کند، به ما اجازه درس خواندن و ورود به این شهر را داده‏اند.» و همین باعث شده است که بسیاری از خانواده‏ها حتی با وجود این که وضعیت خوابگاه‎ها در شرایط بدی است و این روزها بین زمین و هوا گیر کرده‎اند، چشم امیدشان را از خوابگاه‏ها برندارند، حتی اگر آن خوابگاه امکانات رفاهی کمی داشته باشد و پول زیادی را هم به جیب بزند.

پیچیده مثل خوابگاه دانشجویی

حبیب‌ا... دهمرده/ عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری
موضوع خوابگاه‌ها، امروز به موضوع پیچیده‏ای تبدیل شده است. برای حل این مشکل، چندین پیشنهاد داریم، پیشنهادهایی که می‎تواند راه‏‎حل مشکلات باشند. در اطراف شهرها، زمین‎های زیادی وجود دارند که دانشگاه‏ها می‎توانند آنها را خریداری کنند و در آنجا خوابگاه بسازند. وزارت علوم، باید راه‏هایی برای تامین مالی ساخت خوابگاه، پیشنهاد کند. ما به عنوان نماینده مردم در خانه ملت، در این باره کمک خواهیم کرد. یکی دیگر از راه‎حل‏ها برای حل مشکلات خوابگاهی، جذب سرمایه‏گذاری در مساله خوابگاه‎هاست.
این کار باید با نظارت امور دانشجویی و صندوق رفاه انجام شود. باید تسهیلاتی برای علاقه‎مندان سرمایه‎گذاری به وجود بیاید، مانند اجاره‌های بلندمدت، وام‎های کم‏بهره و تسهیلات ویژه‏ای که از طرف وزارت علوم می‎تواند انجام شود. تضمین برگشت سرمایه‎گذاری یکی دیگر از راه‎های ایجاد علاقه‏مندی برای جذب سرمایه‎گذاری است. راه‎حل دیگری هم وجود دارد، راه‎حلی که البته در حال انجام است و آن استفاده از خوابگاه‎های خودگردان است. خوابگاه‎هایی که درواقع در آن دانشگاه‎ها نقش رابط را بازی می‎کنند، اما روی خوابگاه و امکانات آن نظارت دارند. این خوابگاه‏ها باید در چارچوب و نظم و قانونی عمل ‎‏کنند که دانشگاه‏ها از آنها انتظار دارند. اجاره بهای این خوابگاه‏ها اما به وسیله اجاره بهایی که دانشجویان پرداخت می‌کنند، تامین می‎شود. وجود این خوابگاه‎ها تا حدودی مشکلات کمبود خوابگاهی در کشور را حل کرده است.
یکی از پیشنهادهای ما به سازمان‎ها، وزارتخانه‏ها و ارگان‎هایی که ملک خصوصی در اختیار دارند ولی بنا به دلایلی از آنها استفاده نمی‎کنند، اجاره دادن به وزارت علوم و استفاده برای مصارف خوابگاهی است. اتفاقی که با وجود تمام تلاش‌های کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، هیچ ارگان و وزارتخانه‏ای حاضر به اجاره دادن ملکش به وزارت علوم نشده است.

در جست‌وجوی خوابگاه

همه مشکلات درباره خوابگاه‏ها از کمبود تا افزایش قیمت در حالی وجود دارد که دانشجویان با معضل دیگری هم روبه‏رو هستند. فرصت ثبت‎‏نام و پیدا کردن خوابگاه برای دانشجویان و خانواده‏های آنها تنها دو سه روز است. برای دانشجویی که در شهری که آشنایی هم نسبت به آن ندارد، دو سه روز فرصت زمان مناسبی نیست. نهایت اتفاقی که می‏افتد، خستگی و سردرگمی خانواده‏هایی است که باروبنه را جمع کرده‏اند و به امید پیدا کردن یک جای خواب، راهی شهر غریب شده‏اند.
در بسیاری از دانشگاه‏ها، مشکلات و کمبود خوابگاه‏ها به جایی رسیده است که دانشجویان تا دو سه هفته بعد از شروع سال تحصیلی، سقف بالای سرشان نمازخانه دانشگاه می‏شود. منصوره حسنی، مادر یکی از ورودی‎های جدید دانشگاه سمنان است. پسر حسنی، دامپزشکی نوبت روزانه قبول شده است و مشکلات خوابگاهی هم برای او وجود ندارد.
با این حال اما حسنی به ما می‎گوید:‌ «برای این که محیط شهری را بررسی کنیم، هم من و هم همسرم یک هفته مرخصی گرفته‏ایم.» هم حسنی و هم همسرش، هردو در بیمارستان کار می‎کنند و متقابلا با شرایط شغلی که دارند، مرخصی گرفتن برای آنها سخت است؛ اینها همه در حالی است که هر دو برای ثبت‏نام پسرشان در دانشگاه و بررسی شرایط خوابگاه، توانسته‏اند یک هفته‏ای را مرخصی بگیرند. اتفاقی که البته از نظر حسنی، شانسی بوده که هر‌دو نصیب‌شان شده و شاید والدین شاغل دیگری فرصت این‌چنینی برایشان پیش نیاید.
مشکلات خوابگاهی دانشگاه‏ها زیادند، مشکلاتی که ناصر مطیعی، رئیس صندوق رفاه سازمان دانشجویی باید به آن جواب بدهد، اما رئیس صندوق رفاه، به سوالات ما مبنی بر نظارت بر عملکرد خوابگاه‎ها و دریافت بیش از اندازه اجاره‌بها از دانشجویان، جوابی نداد. او همه چیز را به آینده سپرد و به این توجه نکرد که مشکلات دانشجویان با خوابگاه‎ها سال‎هاست دست از سرشان برنمی‎دارد. مشکلات تامین خوابگاهی قرار نیست تمام شود.
هر سال، مشکلات بیشتر می‎شود و تنها این دانشجوها هستند که سختی‎ها را با گوشت و پوست و استخوان‌شان درک می‎کنند.
برای دانشجویی که 18 سال در شهر خودش زندگی ‏کرده و حالا مجبور شده که برای ادامه تحصیل به شهر دیگری برود، استرس به اندازه کفایت وجود دارد، حال، هزینه‎‏های اضافی و کمبود جای خواب، اضافه کردن مشکلاتی بر مشکلات اوست.

لیلا شوقی

جامعه