از آمازون تا ارسباران؛ ریه‎های زمین در آتش

به گزارش جام‏ جم آنلاین ، خبرها درباره آتش سوزهای رخ داده در جنگل‏ های ارسباران ضد و و نقیض بود. در شرایطی که یک مقام مسئول از اطفای کامل حریق می‏داد، مسئول دیگر تاکید می‏ کرد که آتش سوزی هنوز ادامه دارد. وزش باد عامل شعله‌ور شدن آتش و تداوم آن معرفی شده بود. به هر حال در شرایطی که به نظر می‏رسد آتش سوزهای ارسباران تقریبا متوقف شده است خبر سوختن 300 هکتار از این جنگل‏ ها بسیار غم انگیز است.

در ماجرای آتش سوزی گسترده در جنگل‎های ارسباران کاستی‎های بسیار زیادی نمود کرد، از کمبود تجهیزات گرفته تا بی‎اطلاعی برخی از مسئولان نسبت به شرایط دقیق آتش سوزی و البته مسئله سوءمدیریت در رابطه با کنترل منابع طبیعی از جمله همین جنگل‎ها. به هر حال اکنون 300 هکتار از یکی از بزرگ‎ترین تنفس‎گاه‎های ایران نابود شده است.

این آتش سوزی‎ها که سه مصدوم هم بر جای گذاشت از اوایل تابستان آغاز شده بود و به گفته حمید قاسمی مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی از ابتدای تابستان 25 مورد آتش سوزی در این جنگل ثبت شده است.

یکی از دلایل اینکه چرا آتش سوزی‎های رخ داده در این جنگل خیلی دیر اطفا شد به «صعب‎ العبور» بودن این منطقه برمی‎گردد اما سوال دیگری که بلافاصله به وجود می‎آید این است که مگر مسئولان نسبت به صعب العبور بودن این منطقه از قبل آگاهی نداشتند؟ پس چطور امکاناتی مانند بالگرد مخصوص اطفای حریق برای آن در نظر نگرفتند؟ مگر نه اینکه آتش سوزی چیزی است که در جنگل زیاد رخ می‎دهد و پیش‏بینی آن راحت است؟ در این میان باید وظیفه وظیفه ستاد بحران کشور را نیز بیشتر مورد بررسی قرار داد.

اکنون خبر می ‏رسد مهار آتش‌سوزی این جنگل‌ها در مرحله لکه‌گیری است. مهار کامل آتش انجام گرفته، اما نیرو‌های موجود در منطقه برای لکه‎گیری و تثبیت مهار تلاش می‎کنند.

انواع جنگل در ایران و اهمیت ارسباران

جنگل‌های ارسباران، ۱۶۴هزار هکتار وسعت دارند و در شمالی‌ترین نقطه استان‌های آذربایجان‌شرقی و اردبیل در محدوده شهرستان‌های ورزقان، کلیبر، خداآفرین و جلفا پراکنده شده‌اند. جاذبه‌های توریستی و گردشگری و شرایط خاص و اهمیت اکولوژیکی و زیست‌محیطی این جنگل‌ها وضعیت منحصربه‌فردی را برای این مناطق ایجاد کرده است. این جنگل ها به خاطر زیست بوم‌های گوناگون، ارزش بیولوژیک بسیار بالا و گونه‌های گیاهی و جانوری منحصر به فرد به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره شناخته می‌شود. تاکنون ۲۱۵ گونه پرنده، ۲۹ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست، ۴۸ گونه پستاندار و ۱۷ گونه ماهی در مناطق مختلف ارسباران شناخته شده و برخی دیگر از گونه‌های جانوری در این جنگل‌ها به دلایل مختلف ناشناخته مانده است. این منطقه همچنین، زیستگاه پستاندارانی چون مارال، شوکا، بز وحشی، پلنگ، گراز، خرس قهوه‌ای، سیاه‌گوش، گربه‌جنگلی، سمور سنگی، خرگوش، شغال، روباه معمولی، تشی، خارپشت اروپایی و... از پرندگان منحصر بفرد سیاه خروس قفقازی و قرقاول ارسباران و انواع پرندگان شکاری دوزیستان در این زیستگاه زیبا زندگی می‌کنند که مشخص نیست آتش سوزی‎های اخیر چقدر از این حیوانات را قربانی کرده است.

در ایران پنج نوع جنگل وجود دارد. نخست جنگل‎های هیرکانی هستند که در نوار شمالی کشور قرار دارند.

جنگل‎های غرب یا همان بلوط در دسته دوم قرار می‎گیرند.

جنگل‎های ارسباران و یا قره داغ نیز دسته سوم محسوب می‎شوند. آنها مهم ترین زیستگاه کشور هستند.

چهارمین نوع جنگل‌ها، جنگل‌های خشک داخلی هستند که استان فارس، نیریز، استهبان، جهرم و... را شامل می‌شود. جنگل‌های دریایی یا همان جنگل‌های مانگرو پنجمین نوع و آخرین نوع جنگل‌های موجود در کشور ما هستند.

در حالی که آتش سوزی‎های جنگلی در ایران بیشتر شده است بهتر است به دلایل از بین رفتن این زیستگاه‎ها بپردازیم.

یک دلیل از بین رفتن، فروش جنگل است، بدان معنا که درختان را به منظور فروش چوب آنها قطع می‎کنند. در ایران و در طول سال این اتفاق بسیار رخ می‎دهد و مراتع جنگلی پر از سوداگران چوب است. از بین بردن درختان برای سرمایه‏ گذاری و ساخت و ساز دلیل دیگر از بین رفتن جنگل‏ها به شمار می‏رود.

آتش سوزی نیز عمده دلیل است. این آتش سوزی می‏تواند تعمدی باشد و یا به صورت خود به خود و در اثر وزش باد و یا گرمای بیش از اندازه رقم بخورد.

بالا آمدن سطح اقیانوس که منجر به زیر آب رفتن جنگل ‏ها می شود دلیل دیگری برای از بین رفتن جنگل‏هاست.

نفس ‏های سخت آمازون

حال آمازون از ارسباران وخیم‏ تر است. 25 درصد از اکسیژن کره زمین و 20 درصد از آب شیرین دنیا را جنگل‏های آمازون تامین می‏ کند؛ زیستگاهی که هم اکنون به هولناک‏ترین شکل ممکن در حال سوختن در آتش است تا نفس ‏های این زیستگاه به شمارش بیفتد. بدون آمازون چه بر سر جهان خواهد آمد؟

آتش‌سوزی در جنگل‌های آمازون امسال به یک رکورد تاریخی رسیده و بر اساس داده‌های مرکز تحقیقات فضایی برزیل، تاکنون بیش از ۷۲ هزار و ۸۴۳ مورد آتش‌سوزی ثبت شده است. جنگل‌های بارانی آمازون که از عوامل مهم مبارزه با تغییرات اقلیمی به‌شمار می‌روند حالا به شدت اسیر شعله های بی‏ رحم آتش شده است. بسیاری گرمای بیش از اندازه در این زیستگاه را دلیل آتش سوزی‏ها می‏دانند اما فرضیه دیگری هم وجود دارد؛ آتش سوزی عمدی که یکی از سیاست‏های جنگل زدایی دولت برزیل به شمار می‏رود.

داده‌های مرکز تحقیقات فضایی برزیل شعله‏های آتش را از فضا به راحتی ثبت می‎کند چرا که این شعله ها بسیار بزرگ هستند و از فضا نیز رویت می‏شوند. حجم آتش سوزی‏ها در آمازون آنچنان بالاست که بر اساس داده‏های آماری این میزان نسبت به سال گذشته 83 درصد افزایش داده است که رقمی فاجعه بار است. به هر حال اکنون تصاویر ماهواره ای وقوع بیش از 9 هزار آتش سوزی کوچک و بزرگ را در آمازون نشان می‏دهند.

تصاویر نشان می‌دهند رورایما، شمالی‌ترین ایالت برزیل واقع در آمازون، پوشیده از دود شده است. ایالت آمازوناس برزیل نیز در بخش‌های جنوبی خود حالت اضطراری اعلام کرده و ایالت اکری، ایالتی هم‌مرز با پرو، به‌‌دلیل آتش‌سوزی‌ها هشدار زیست‌محیطی دریافت کرده است. برخی از آتش‌ها بیش از دو هفته است که شعله می‌کشند.

ابعاد آتش سوزی آمازون به قدری بالاست که دوشنبه گذشته شهر سائوپائولوی برزیل به دلیل دود تقریبا تاریک شد. در کمتر از یک سال، آمازون در برزیل بیش از ۳,۴۴۵ کیلومترمربع از پوشش جنگلی خود را از دست داده است که در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۸، حدود ۳۹ درصد افزایش داشته است.

تغییرات اقلیمی، از بین رفتن منابع آبی، فاجعه کمبود اکسیژن در جهان، از بین رفتن گونه‏ های جانوری و گیاهی، اجبار یک میلیون ساکن جنگل‏ها به ترک محل سکونت خود و ... از مهم‏ترین تبعات از بین رفتن زیستگاه آمازون محسوب می‎شوند.

از سوی دیگر سیاست جنگل زدایی برزیل هنوز مورد بسیار مشکوکی تلقی می‏شود که توجیهی برای آن پیدا نشده است. مسئله بسیار مهم دیگر این است که در اوج آتش سوزی؛ دولت‏ های برزیل و فرانسه در حال تنش با یکدیگر هستند و گویا این تنش از فاجعه زیست محیطی در آمازون بیشتر اهمیت دارد.

ریه‏ های زمین سخت در اسارات در آتش سوزی هستند. بدون آنها کره زمین با فاجعه‏ای بزرگ و بی سابقه روبرو خواهد شد.