ایران در آسیای میانه: تاجیکستان

کتابخانه ملی تاجیکستان با نام ابوالقاسم فردوسی حدود سه میلیون جلد کتاب دارد و دستنویس‌های تاریخی فراوانی در آن نگهداری می‌شود. نسخ خطی نفیس کتابخانه متعلق به قرن‌های ۱۲ تا ۲۰ میلادی است. مردم تاجیکستان همواره به ایران به عنوان کشوری با فرهنگ مشترک نگریسته‌اند. اما برخی موانع طبیعی و کلیشه‌ای در طول سده اخیر مانع بالفعل شدن ظرفیت‌ها در راستای رسیدن به اثرگذاری مطلوب در تعاملات شده است. سیاست خارجی ایران در حوزه آسیای میانه متاثر از عنصر فرهنگ است و بیش از هر چیز دیپلماسی فرهنگی عامل مزیت نسبی ایران در منطقه است. حسن حاجی‌بدلی، دانش‌آموخته دکترای مدیریت رسانه و کارشناس حوزه CIS معتقد است: ایجاد و گسترش بسترهای ارتباطی در فضای مجازی براساس پیشینه‌های فرهنگی مشترک نقش مستقیمی در ارتقای سطح تعاملات و مراودات خواهد داشت. به‌رغم این‌که زبان رسمی مشترک عاملی در جهت تنیده شدن بسترهای ارتباطی است، سطح ارتباطات مردم این دو کشور در فضای مجازی به هیچ عنوان مطلوب نیست. بسترهای ارتباطی موجب هم‌مرز شدن دو کشور در فضای مجازی می‌شود. بیشتر کاربران تاجیکستان در وی‌کونتاکته، فیسبوک، پینترست، یوتیوب، توییتر و اینستاگرام فعال هستند. تولید محتوا در سپهر رسانه‌ای مدون عامل مهمی بر حذف موانع طبیعی و تصنعی در راستای افزایش مبادلات خواهد بود.
با عنایت به ظرفیت‌های مذکور تدوین یک نقشه راهبردی رسانه‌ای با کمک نهادهای دولتی و مردمی ذی‌نفع و ذی‌نفوذ در راستای تولید محتوا در بسترهای جدید ضروری است. در این راستا اهم پیشنهادات به شرح ذیل ارائه می‌شود:
استفاده از الفبای خطی غیرمشترک عامل اصلی در مبادلات اندک بین اقشار توده و نخبه دو کشور است. در عین حال با رویکرد فرصت‌سازی این نقصان می‌تواند به مزیت راهبردی تبدیل شود. همکاری و تولید محتوای هدفمند در فضای مجازی پیرامون ظرفیت‌های ایران به زبان روسی برای جمعیت 300میلیونی کشورهای مشترک‌المنافع با توجه به اشراف کامل شهروندان تاجیک به زبان فارسی و روسی می‌تواند زمینه‌ای برای همکاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی شود.
با توجه به عضویت دو کشور در پیمان شانگهای، استفاده مناسب از ظرفیت‌های رسانه‌های مجازی در حوزه اقتصادی می‌تواند تسهیل‌کننده اجرای پروژه‌های مشترک با توجه به توانمندی آبی و کشاورزی موجود در تاجیکستان در کنار دانش تخصصی، سرمایه انسانی و مالی ایران شود. برنامه‌ریزی برای تهیه و تدارک نشان‌های حلال و بازاریابی دیجیتال محصولات برای بازارهای آسیای میانه، ایران و غرب آسیا ظرفیت بسیار مناسبی در اختیار دو کشور قرار داده است.
در حوزه فرهنگی، تأکید بر ریشه‌های مشترک زبانی، دینی و تبیین اشتراکات با برنامه‌ریزی دقیق در بازنمایی و تصویرسازی واقعی از چهره دو کشور در رسانه‌های جمعی و اجتماعی از طریق جریان‌سازی و پویش‌های مجازی ضروری است.
جغرافیای تاجیکستان پرورش‌دهنده علما و دانشمندان دینی بزرگ اهل سنت بوده است. و بخش عمده‌ای از شکوفایی دوران اسلامی به‌وسیله ایرانیان در جغرافیای تاجیکستان بوده است. با توجه به خطرات تفکر افراطی وهابی و فعالیت‌های مشکوک عربستان در این منطقه ارتباطات فرهنگی و تولید محتوای دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه اهل سنت در ایران با مشارکت اندیشمندان تاجیک با تکیه بر میراث تاریخی می‌تواند زمینه‌ساز بازآفرینی اسلام در این منطقه از طریق ابزار رسانه‌های مجازی شود.

محمد ولوی

بین الملل