شاعری رفته است تا آن‌سوی خاک...

معاون صدا تسلیت گفت
حمید شاه‌آبادی، معاون صدای رسانه ملی در پیامی درگذشت حسین آهی را تسلیت گفت: «حسین آهی، نگارگر رادیو و احیاگر اندیشه‌های عرفانی حافظ در‌گذشت. خبری کوتاه که ما را در اندوه و بهت فرو برد. حسین آهی، شاعر خیالپرداز و نگارگر رادیو و پژوهشگر توانا روی در نقاب خاک کشید. زندگی و هنر این اندیشمند و ادیب نوپرداز، هماره در خدمت ارزش‌های دینی و انسانی قرار داشت. حضور مستمر او در صدای جمهوری اسلامی و گریز از جلوه‌گری‌های رایج، از او هنرمندی محبوب ساخت که خاص و عام او را می‌ستودند. اوج تلاش علمی استاد آهی را می‌توان تصحیح نسخه انتقادی بر دیوان خواجه اهل راز دانست. او این حاصل عمر را پس از 30 سال تحقیق و مداقه در متن، به صورت گفتاری شیرین در صدای رسانه ملی با لحنی دلنشین و صمیمی بیان می‌کرد. تو گویی نادیدنی‌ها را برای شنوندگان دیدنی می‌ساخت. برنامه تماشاگه‌راز قریب به 500 ساعت شرح نسخه بدل‌های دیوان حافظ را از ایشان به یادگار دارد. استاد آهی را می‌توان معمار کلمات و احیاگر شیرین‌ترین نسخه از دیوان حافظ دانست. او علاوه بر روح پژوهشگری، آفرینشگر هنر شعر نیز بود. غزل‌های عاشقانه و عارفانه او در بخش شبانگاهی چهارشنبه شب‌های رادیو پیام طی 20 سال گذشته یادگار ماندگاری برای نسل امروز و شاعران انقلاب و علاقه‌مند به شعر آیینی بوده است. فقدان این استاد گرانمایه بی‌گمان برای اهل نظر و اصحاب هنر و صدای رسانه ملی جبران‌ناپذیر خواهد بود. ضمن تسلیت به اهل ادب و همکاران رادیو، برای ایشان آمرزش الهی و برای بازماندگانش شکیبایی از خداوند متعال خواستارم.»

مدیر رادیو فرهنگ: آهی به کلمات و واژه احساس تعلق می‌کرد
صادق رحمانیان، مدیر رادیو فرهنگ درباره این شاعر به جام‌جم می‌گوید: حسین آهی از شاعران و ادیبان روزگار ما بود که بر پایه تحقیق کتاب‌ها و آثار خودش را بنا نهاده بود و جزو آخرین پژوهشگران ادبی بود که روزگار ما به خود خواهد دید است. او با دقت و وسواس کلمات و واژه‌ها را می‌نوشت و نسبت به کلمات احساس تعلق می‌کرد و آبشخور سخنانش بر‌گرفته از دریای عمیق زبان فارسی و دانش حوزوی بود. بنابراین چنین شخصیتی برای شکل‌گیری در روزگار ما زمان زیادی خواهد برد، زیرا امروزه شاعران و نویسندگان دیگر حوصله مطالعات عمیقی که وی در حوزه‌های مختلف داشت را ندارند. به همین دلیل جای حسین آهی در میان پژوهشگران و شاعران پر نخواهد شد.
یکی دیگر از ویژگی‌های او معمولا این بود که پژوهشگران آثار خود را یا به صورت مکتوب یا به صورت سخنرانی عرضه می‌کنند، اما حسین آهی از جمله پژوهشگرانی بود که با توجه به شخصیت چند‌وجهی هنری‌اش هم در حوزه مکتوب و هم در عرصه سخن پژوهش‌های خود را عرضه می‌کرد که شاهد آن برنامه‌های متعدد ادبی در رادیو و تلویزیون بود.

مدیر رادیو صبا: شاعری اهل معرفت بود
سعید یوسف‌نیا، مدیر رادیو صبا درباره آهی می‌گوید: «زنده‌یاد حسین آهی برای همیشه کوچید و به سمت پهنه‌های حسی وسعت پرواز کرد و رها شد. حسین آهی صرف نظر از دانش عمیق ادبی، شاعری اهل معرفت بود و هرگز از سیر و سلوک سهمگین و شکوهمند غافل نشد.
عزیز و مهربان و فروتن و خاکسار بود و مهم‌تر از همه این‌که خود را برتر و فراتر از هیچ‌کس نمی‌دانست، زیرا که مرگ آگاه بود و می‌دانست که مرگ همیشه در کنارش نفس می‌کشد و زندگی دمی بیش نیست.
حسین آهی را از 16 سالگی می‌شناختم و افتخار شاگردی او را داشتم و اگر نبود تشویق‌ها و نقدهای عالمانه و صادقانه اش هرگز در این وادی بی پایان، سرگردان نمی‌شدم و حیرت و دهشت را تجربه نمی‌کردم.
حسین آهی رفت و ما هم می‌رویم و نیامده‌ها نیز می‌آیند و می‌روند که همه فانی و میراییم جز یگانه‌ای که جاودانه و بی‌همتاست. حسین آهی زیبا زیست و زیبا رفت. این شعر را که از شکوه پرواز او می‌گوید به روح رهایش
تقدیم می‌کنم:
شاعری تا مرزهای تازه ادراک رفت
پاک، مثل لاله‌ای در خواب دشت
ساده، مثل فوجی از گنجشک‌ها بی‌تاب دشت
بال او مثل شکوه آسمان‌ها باز
مرگ او آغاز یک پرواز
باز هم آوای نی می‌آید از جادوی خاک
باز امشب شاعری رفته‌ست تا آن سوی خاک»

پسر کو ندارد نشان از پدر...
حسین، این حسن طبع را از پدر به یادگار داشت. پدرش علی آهی شاعر آیینی، مداح، رئیس خانه مداحان و عضو هیات امنا و هیات مدیره بنیاد دعبل خزائی بود. آهی پدر، تحصیلات حوزوی داشت و از جوانی زبان به سرودن شعر گشود و در این مسیر به اهل بیت(ع) نگاه ویژه‌ای داشت. او طی سال‌ها فعالیتش مداحان زیادی را تربیت کرد و سرانجام سال 94 پیر خوش الحان و سراینده دیوان آهی چشم از جهان فانی فروبست.

با کاروان شعر و موسیقی
این برنامه به تهیه‌کنندگی برادران مناجاتی و با اجرای سهیل محمودی، شاعر دهه 80 روی آنتن شبکه دوی سیما رفت و تا سال 87 پنجشنبه‌شب‌ها از این شبکه پخش می‌شد. با کاروان شعر و موسیقی همان‌گونه که از نامش برمی‌آید به موسیقی و شعر می‌پرداخت و از هنرمندان این دو عرصه دعوت می‌کرد. ظاهرا این برنامه نخستین برنامه آهی در تلویزیون بوده است.

مدیر رادیو پیام و آوا: آهی با تمام دنیا رفاقت می‌کرد
شهرام ملازاده، مدیر رادیو پیام و آوا هم از آهی و سرنوشت ناگزیر آدمی چنین می‌گوید: «حسین آهی، نویسنده رادیو از میان ما رفت! خبری به کوتاهی آهی که یادمان می‌اندازد آدمی آهی‌ است و نفسی. که باشد و نباشدش خبر می‌شود. خبری کوتاه که قابلیت نگه داشتن جهانی را دارد.
حسین آهی فقط شاعر نبود؛ فقط پژوهشگر نبود؛ فقط مجری رادیو نبود حسین آهی با تمام دنیا رفاقت می‌کرد. با یاکریم‌هایی که چندی مهمان خانه‌اش بودند و به لطف استاد صاحبخانه شده بودند‌؛ با هم‌اتاقی‌های بیمارستانش که نمی‌دانستند چه مرد بزرگی کنارشان نفس می‌کشد‌؛ استاد آهی حتی با بیماری‌اش رفاقت می‌کرد، اما سرانجام کسی را که ادبیات و عرفان بزرگ کرده بود شیمی از پا درآورد تا ثابت کند شیمی ناتوان‌تر از این حرف‌هاست. یادگاری‌های استاد آهی فقط تصحیح نسخه انتقادی بر دیوان خواجه اهل راز نیست، دو دهه دلدادگی شنوندگان رادیو پیام هم هست. دو‌دهه سایه‌اش بر سر چهارشنبه شب‌هایمان بود؛ دست ما را می‌گرفت و شب را برایمان غزل می‌کرد. استاد حسین آهی در پاییز 1332 چشم به جهان گشود و در تابستان 1398 چشم ما از دیدن رویش محروم شد اگر چه هیچ بودن این نبودن را جبران نمی‌کند، اما حالا ماییم و یادش به خیرهایش و تسلیت بهانه‌ای است برای آرام گرفتن ما که او خود تسلای دل ما بود. روحش در پناه خداوند مهربان شاد! برای ایشان آمرزش و رحمت الهی و برای بازماندگان از خداوند متعال شکیبایی خواستارم.»

تماشاگه راز آهی
حافظ، همراه و همدم ما ایرانیان است. شاعری است که دیوانش در هر خانه‌ای جا دارد و به وقت خوشی و غم،‌ تنهایی و دورهمی‌ها بر آن تفال زده می‌شود. از اشعار این شاعر پرآوازه شیرازی تفسیرهای زیادی به بازار عرضه شده و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی زیادی نیز بر مبنای آن ساخته شده است. یکی از بهترین‌های آنها، تماشاگه راز است که حسین آهی اجرای آن را به‌عهده داشت. تماشاگه راز سال‌ها مهمان رادیو فرهنگ بود و مهر آهی بر تارک آن می‌درخشید. این برنامه سال 88 آغاز شد و تا سال 92 ادامه داشت. شبکه رادیویی فرهنگ یک هفته‌ای است که بازپخش این برنامه را شروع کرده و تماشاگه راز هر روز صبح ساعت 5 و 30 دقیقه به سردبیری و تهیه‌کنندگی سهیلا رضایی پخش می‌شود. این برنامه با بیان شیوا و پرطمانینه به مخاطبان لذت شنیدن شعرخوانی را هدیه می‌دهد؛ به علاوه کلام خود را با آموزش عجین کرده است و با شرح اشعار حافظ به جنبه‌های زیبایی‌شناختی آن اشاره می‌کند.
حسین آهی در گفت‌وگویی درباره برنامه تماشاگه راز عنوان کرده بود: تماشاگه راز از یک قرار حافظ خوانی شروع شد، اول قرار بود برای یک موسسه حافظ را یک دور بخوانم، اما در این خواندن‌ها متوجه شدم بسیاری از واژگان و مصرع‌ها از ابیات حافظ ضعف تألیف دارد، به همین دلیل ضبط آن برنامه را متوقف کرده و شروع به تصحیح نسخ کردم. پس از صد سال کار علمی و تحقیقی که از سوی بزرگان و پژوهشگران انجام شده، هنوز خیلی از کارها فرو مانده‌است و خیلی از مصرع‌ها را نمی‌توانی بخوانی که همت می‌خواهد تا تصحیح شود. او که به صحیح‌خوانی و درست‌نویسی تاکید فراوان داشت، در مورد اهمیت صحیح خوانی حافظ در رادیو بیان کرده بود: صدا ماندگار است و بسیاری ازکاستی‌های نسخ چاپی را ندارد طی این سال‌ها نسخه‌های زیادی از حافظ چاپ کردند که این چندان مهم نیست، چراکه اگر یک غلط در نسخه چاپی باشد، می‌گویی غلط چاپی بوده ‌است، اما وقتی قرار است حافظ را در برنامه رادیویی روخوانی کنی، اگر اشتباه شود جای جبران ندارد و ماندگار و مانا باقی می‌ماند. آهی افزوده بود: در زمان خواندن یک شعر باید تمام آنچه بر شعر رفته را لحاظ کرد و آن را مبتنی بر 44 نسخه معروف جهان خواند در حالی‌که ما غزلیات حافظ را با روایات گوناگون می‌خوانیم. یعنی شما می‌توانید غزل را به روایت شاملو، سایه، خانلری، قزوینی و... بخوانید و به همین دلیل گاهی از هفت تا 15 بیت گسترده می‌شود.
او درباره این برنامه گفته بود: برنامه تماشاگه‌راز یک شرح گویا از دیوان حافظ است و ما در این برنامه تمام ضعف تالیف‌های شارحان را در نظر گرفته‌ایم و در نسخه، بدل‌ها به تمام آنها رجوع کرده‌ایم. در این برنامه در حقیقت ما یک کارگاه آموزشی فراهم کرده‌ایم تا مخاطبان را به همیاری بطلبیم که خودشان قضاوت و این‌گونه به ما کمک کنند و در تولید برنامه تماشاگه راز وجوه مختلفی را در نظر گرفته‌ایم که یکی از آنها وجه آموزشی است که در حوزه مخاطب خاص و فرهیخته قرار می‌گیرد. با این حال مخاطب عام را هم فراموش نکرده‌ایم.

رضا خضرائی: شاگرد استاد آهی بودم
رضا خضرائی، گوینده رادیو نیز به جام‌جم درباره استادش عنوان می‌کند: از زمان‌های گذشته با استاد آهی آشنا بودم. شاگرد او بودم و از او در زمینه ادبیات آموختم.
استاد آهی توضیحات دقیق درباره سبک شعر شاعران می‌دادند. توضیحات‌شان درباره اشعار سخت شاعران برای دوستان بسیار روان بود. یکی از موارد عمده که در زندگی و رفتار ایشان حائز اهمیت بود، این بود که بسیار افتاده حال بود و خاکی! با آن همه علم و دانش همیشه درمقابل دیگران ابراز کوچکی می‌کرد و با روی خوش پاسخ می‌داد.
به جوانتر‌ها توجه داشتند و راهنمایی می‌کردند. مناعت طبع بالا و روح بزرگی داشت و در برنامه تماشاگه راز که به بررسی غزلیات حافظ اختصاص داشت و از رادیو فرهنگ پخش می‌شد، حرف هایش درباره حافظ‌شناسی بسیار شنیدنی بود.
واقعا جای تاسف دارد. روحش شاد و یادش گرامی که به این زودی‌ها کسی مثل استاد آهی نخواهیم داشت. آقای داود جمشیدی تهیه‌کننده در وصف استاد آهی سروده‌ای دارند که لازم است بگویم:
دریغا سالک راه خدا رفت/ قلندر حال رند با صفا رفت/ غریبانه بگریید ای‌رفیقان/ حسین آهی از دنیای ما رفت.

نوشین مجلسی
فاطمه عودباشی

رسانه