رسوبِ نمک گتوند دامنِ میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر را هم گرفت

قدمت سازه‌های آبی شوشتر به دوره ساسانیان برمی‌گردد، سیستمی به هم پیوسته از تونل‌ها، آبشارها، بندها، آسیاب‌ها و کانال‌های بزرگ که با هماهنگی و پیوستگی، کار می‌کنند و آب پشت پل بند گرگر از این طریق به سمت آسیاب‌های آبی هدایت می‌شود. در گذشته حدود 40 آسیاب آبی در این سازه فعال بود، اما تعداد زیادی از آنها در گذر سال‌ها تخریب شده و این روزها هم به‌واسطه افزایش میزان املاح نمک در آب‌هایی که به این مجموعه میراث جهانی وارد می‌شود، شاهد شوره‌ها و رسوب نمک در بخش‌های مختلف این سازه هستیم.
به گزارش ایلنا، محمدحسین ارسطوزاده، معاون میراث خوزستان و مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر با اشاره به شرایط کنونی این سازه‌ها گفت: باید به صورت ریشه‌ای مبحث کوه نمک که در پشت سد گتوند قرار دارد، حل شود. از این‌رو به‌ناچار یکی از برنامه‌های پژوهشی را به بررسی وجود نمک در آب اختصاص دادیم.
محمدعلی چهارمحالی، رئیس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شوشتر هم در این‌باره گفت: این میزان نمک تاثیر تخریبی بر سازه‌های آبی شوشتر دارد و رویش نی‌ها را در نیزارها افزایش داده. این گیاه یک گیاه آسیب‌زننده به نام لبون است که در باتلاق‌ها، شوره‌زارها و حاشیه فاضلاب‌ها رشد می‌کند. وجود نمک در آب سبب افزایش رویش آن می‌شود.
چهارمحالی، وضعیت سد گتوند را عامل افزایش میزان نمک در آب‌های بالادست دانست و افزود: سد گتوند بخش زیادی از نمک را در خود حل کرده و شاهد فاجعه‌های زیست‌محیطی هستیم. از سویی از آنجا که میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر در پایین‌دست سد گتوند قرار دارد هم تحت‌تاثیر این شوری مخرب است و این در حالی است که براساس کنوانسیون‌های جهانی در خصوص حقابه و مدیریت آب حرف‌های زیادی برای گفتن داریم. یونسکو برای سازه‌های آبی شوشتر، حقابه در نظر گرفته و وزارت نیرو موظف است به این حقابه، جامه‌عمل بپوشاند اما متاسفانه به دلیل کمبود آب عملا آسیاب‌ها کار نمی‌کند. در عین حال با کمبود آب روبه‌رو هستیم.
به گفته چهارمحالی، میزان نمک در آب، در درازمدت حتی در میان‌مدت در بازه زمانی 20 تا 25 سال، احتمال آن‌که تخریب‌های بیشتری را در بنا ایجاد کند، زیاد می‌کند.
بنابراین گزارش، سد مخزنی گتوند با ارتفاع 180 متر، بلندترین سد خاکی کشور و بزرگ‌ترین مخزن روی رودخانه کارون است که با وجود آن‌که شاهکار سدسازی معرفی شده، اما به خاطر انحلال سازند گچساران که به کوه نمک معروف است، پس از شش سال آبگیری، ساخت این سد همچنان با انتقادهایی مبنی بر تخریب محیط‌زیست و افزایش املاح و شوری رود کارون مواجه است.