یلدا در اندیمشک

لرهای دامنه‌های زاگــــــــــرس میـــــــانی، در اندیمشــــــــــک استـــــــــان خوزستـان، به‌گونه‌ای دیگــــــر به اســـــــتقبال بلندترین شب سال می‌روند؛ با پوشیدن لباس نو و عطرآگین کردن فضای خانه با اسپند و کندر و گل و گلاب و به این ترتیب آنها در غروب شب یلدا (اول قهار به گویش لرها) با خواندن ترانه معروف لری «امشو اول قهاره/ خیر دحونه‌ت بباره/ نون و پنیر و شیره/ کبخا حونه‌ت نمیره» آغاز می‌کنند و با شروع شب، همگی در منزل بزرگ طایفه جمع می‌شوند. پس از خواندن دعا توسط بزرگ فامیل، «شاهنامه‌خوانی» با ساز کمانچه و تنبک برگزار می‌شود. سپس نوبت به فال
«چهل سرو» می‌رسد به معنی چهل سرود. بعد از فال نوبت بازی محلی «هوف ازگلی»؛ هوف به معنی فوت و ازگل به معنی زغال افروخته است. در این بازی تکه زغال روشنی را به سنجاق یا سوزن یا قلاب فلزی می‌بندند و آن را با نخ به سقف آویزان می‌کنند. سپس افراد به دورش جمع و دایره‌وار می‌نشینند و با فوت کردن، نخ آویزان حالت دورانی می‌گیرد و دایره‌ای نورانی را شکل می‌دهد. حین بازی، چراغ‌ها خاموش می‌شود و هرکس به‌طرف دیگری نخ را فوت می‌کند و با این کار گرما و روشنی را به یکدیگر هدیه می‌کنند. مراسم با تقسیم «گرده اول قهار» که نوعی کیک محلی است با یک عدد مهره کوچک چشم‌زخم فیروزه درونش،‌ خوردن تنقلات محلی به نام قاوویت و بعد از آن افسانه‌خوانی امیل و ممیل و داستان‌سرایی و خواندن ترانه معروف (داووتونه) ادامه و با«چینه چینه» که چیستان‌هایی محلی است، پایان می‌یابد.

امیرهوشنگ عارفیان

پژوهشگر میراث فرهنگی