یک نکتهٔ زبانی دربارهٔ مصاحبهٔ کی‌روش؛ کژتابی!

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از آی اسپورت ، گاهی موقع ترجمه‌کردن یک متن، مترجم به جمله‌ای برمی‌خورد که ابهام دارد یا کژتاب است و براساس شواهد متنی و فرامتنی هم نمی‌شود آن ابهام را برطرف کرد. مثلاً این جمله را ببینید:

«Ali told Qoli that his father was sick.»

یعنی: «علی به قلی گفت که پدرش مریض است.» اینجا معلوم نیست «پدرش» به «علی» برمی‌گردد یا «قلی». یعنی معلوم نیست علی کدام‌یک از جمله‌های زیر را به قلی گفته است:

۱. علی: «قلی! پدرت مریض است.»

۲. علی: «قلی! پدرم مریض است.»

اینجا اگر مترجم نتواند با استفاده از شواهد متن «یقین کند» که کدام معنا منظور نویسنده یا گوینده بوده است، و اصطلاحاً نتواند کژتابی را رفع کند، باید این کژتابی را به‌همین‌شکل به زبان مقصد منتقل کند.

در ماجرای مصاحبهٔ کی‌روش هم ماجرا همین است. برخلاف خبرگزاری فارس که تقصیر را بر گردن مترجم انداخته است، معتقدم دعوای به‌وجودآمده «فقط» ناشی از خطای مترجم نیست. کلام خود کی‌روش نیز مبهم است. (البته ترجمهٔ خبرگزاری فارس هم غیردقیق است.) کی‌روش یک جملهٔ مبهم می‌گوید؛ ولی مترجم اشتباه می‌کند و با اضافه‌کردن واژه‌هایی از خودش، یکی از دو‌ معنای محتمل را در ترجمه‌اش غالب می‌کند.

در این مصاحبه، کی‌روش پس از نطق نسبتاً مفصلی که علیه وزیر ورزش می‌کند و او را به اختلاف‌افکنی در فوتبال، تحریک رسانه‌ها علیه خودش، حمایت‌نکردن از تیم ملی و... متهم می‌کند، می‌گوید:

«We have people here without conditions even to have food to eat but they support coaches to travel first class with staff to Japan and come back, when I have people here that they don't even have money to eat. Who is allowing to do this?»

ترجمهٔ نزدیک به تحت‌اللفظی‌اش می‌شود این: «ما اینجا مردمی (افرادی) داریم که شرایط این را ندارند که حتی غذا برای خوردن داشته باشند؛ اما آن‌ها پول می‌دهند که مربیان و هیئت همراهشان با پرواز درجه‌یک (first class) به ژاپن بروند و برگردند؛ اما من اینجا افرادی (مردمی) دارم که حتی پول غذاخوردن ندارند. چه کسی اجازهٔ این کارها را می‌دهد؟»

همان‌طور که می‌بینید واژهٔ مسئله‌ساز و ابهام‌آفرین در اینجا، همان «people» است که هم «مردم» و هم «افراد» ترجمه می‌شود. اگر «مردم» ترجمه شود، مفهوم کلیِ صحبت نزدیک می‌شود به آنچه ظاهراً برداشت مترجم هم بود و بخشی از مردم را برآشفت. واکنش جواد خیابانی هم ناظر به همین مفهوم بود؛ اما اگر people را «افراد» ترجمه کنیم، انگار کی‌روش دارد دربارهٔ بچه‌های تیمش حرف می‌زند. البته بعد این سؤال پیش می‌آید که واقعاً این بازیکنان با حقوق‌های میلیاردی حتی پول ندارند غذا بخرند و بخورند؟ یعنی اینجا مشکل فرامتنی خواهیم داشت.

جمع‌بندی حقیر این است که مترجم ضعیف است؛ اما ابهام اصلی در جملهٔ خود کی‌روش است. این جملهٔ جناب مترجم است: «وقتی ما با یک مشکلات پایه‌ای مواجهیم؛ از بُعد حقوق‌ها، از بُعد اینکه غذا سر سفرهٔ افراد باشد برای زن‌وبچه‌شان. این مشکلات اینجا وجود دارد؛ ولی این اجازه را به آن‌ها می‌دهند که با پرواز فرست کلاس به ژاپن بروند و برگردند.»

عبارت‌هایی مثل «سر سفره برای زن‌وبچه‌شان» که در اصل صحبت کی‌روش نیست و مترجم از خودش اضافه کرده است، باعث شده تا یکی از معانی، غالب به‌نظر بیاید. اینجا مترجم بااینکه از واژهٔ «مردم» استفاده نکرد و گفت «افراد»، معنای اول را کمی غالب نشان داد. مترجم باید عین کلام کی‌روش را ترجمه می‌کرد و قضاوت دربارهٔ منظور ‌کی‌روش را به مخاطب وامی‌گذاشت.