رویش شعر انقلابی از ریشه های آزادی

به گزارش جام جم آنلاین ، اما پس از انقلاب این جوانه‎ها فرصت شکوفایی پیدا کردند. جریان‎های تازه‎ای در ادبیات ایران به وجود آمد و شاخه‎های جدیدی به آن اضافه شد همانند آنچه که در رابطه با ادبیات حوزه دفاع مقدس دیدیم.

در رابطه با شعر ایران تاریخچه‎ای طولانی وجود دارد اما آنچه که اینجا اهمیت دارد تحولات شعری پس از انقلاب اسلامی ایران است.

پس از انقلاب آثار متعددی در ادبیات ایران به وجود آمد، بخشی از این آثار از سوی کسانی به رشته تحریر درآمد که پیش از انقلاب نیز از خود آثاری بر جای گذاشتند اما بخش دیگر از سوی شاعران تازه کار اما خلاق بود.

در رابطه با موضوعات مختلف سیاسی، شرایط حاکم بر جامعه فضای بهتری جهت تولید فکر و تولید آثار مکتوب فراهم آورد. در واقع به محض وقوع انقلاب یعنی سال‎های پایانی دهه 50 و سپس دهه 60 نویسندگان متعددی ظهور کردند که هر کدام با ادبیات خاصی که برای خودشان وجود داشت اقدام به سرودن اشعار با محوریت‎های سیاسی و اجتماعی کردند.

همان طور که ذکر شد چنین شرایطی پیش از انقلاب برای آنها وجود نداشت. آنها حالا با خروج از اختناق فضایی مناسب جهت گسترده‎تر کردن دایره ادبیات ایران ایجاد شده بود.

سید محمدجواد شرافت شاعر ایرانی در اینباره به جام‎جم آنلاین گفت: وقتی در مورد شعر صحبت می‎کنیم در واقع درباره محتوا از یک سو و فرم و شکل از سوی دیگر حرف می‎زنیم. بعد از انقلاب رویش‎هایی در هر دو بُعد بوده است. رشد کمی و کیفی خوبی را شاهد بوده ایم.

وی افزود: در حوزه محتوا باید به انقلاب مذهبی، مردمی و دینی توجه کنیم. بعد از انقلاب به این ویژگی‎ها بسیار توجه شد و نمود زیادی در اشعار داشت و نمادهای فراوانی هم پیدا کرد.

این شاعر ایرانی عنوان کرد: موضوعاتی مثل انواع و اقسام شاخه‌های شعر آیینی نیز مورد توجه قرار گرفت. طبق تعریفی که استاد مجاهدی از شعر آیینی دارند این شعر درخت تنومندی است که شاخه‌های متعددی دارد؛ مثل شاخه شعر توحیدی، شعر ولایی و اهل بیتی، شعر مقاومت، شعر بیداری و شعر پند و اندرز. همه اینها زیر مجموعه شعر آیینی محسوب می‌شود.

شرافت در ادامه گفت: در عرصه‎های مختلف موضوعات مختلفی مثل انقلاب و یا جنگ تحمیلی در حوزه شعر ایثار و مقاومت وارد شده‎اند. ما مضامین فراوانی را در این حوزه‎ها شاهد هستیم.

وی بیان داشت: از لحاظ شعر اهل بیتی نیز این چهل سال بعد از انقلاب با قبل از آن قابل مقایسه نیست. در واقع شعر اهل بیتی گستره وسیع تری پیدا کرد و دایره موضوعات بیشتر می شود. نگاه عمیق‎تری به این قضیه شکل گرفت و شاهد رشد کیفی و کمی بیشتری بودیم.

شاعر آیینی افزود: خیلی از موضوعات قبل از انقلاب انگشت شمار بودند. بعد از انقلاب شعرهایی مانند شعر فاطمی بسیار مورد توجه قرار گرفتند. این انتظاری بود که از تحولات بعد از انقلاب می‌رفت و نتایج مثبتی را هم در این حوزه‌ها شاهد بودیم.

وی تصریح کرد: در حوزه فرم نیز شاعران انقلاب شعر کلاسیک را جدی گرفتند و سعی کردند در این حوزه همچنان مطلوب و مقبول جامعه بمانند و حرف‎های خود را از این طریق بیان کنند. از سویی این شاعران سعی کردند از ظرفیت‎های شعر مدرن استفاده کنند. پیشقراولانی مثل گرمارودی و یا طاهره صفارزاده و یا در ادامه شاعرانی مثل قیصر امین‎پور ، سلمان هراتی و سیدحسن حسینی از ظرفیت‎های شعر مدرن برای بیان معارف دینی و مضامین انقلابی استفاده کردند.

این شاعر اذعان داشت: نگاه تازه‌ای به سنت هم وجود دارد. به عنوان مثال قالب رباعی بعد از انقلاب جان تازه‌ای گرفت و در این 40 سال بیش از 40 شاعر مطرح در زمینه رباعی‌های موفق داریم. این رباعی‌ها به شکل حرفه‌ای بیان شده‌اند.

شرافت افزود: در این 4 دهه شاعران از سنت و نوآوری غافل نبودند و در هر دهه به نوعی این مطلب خودش را نشان می‎دهد. البته این رویه با فراز و نشیب‎هایی روبرو بود و می‎توان آسیب‎های آن را بررسی کرد. برخی از آثار بکر هستند و اینکه می‎گویند املای نانوشته صحت ندارد، در شعر صدق می‏کند.

وی با بیان اینکه گاهی اوقات نیز برخی آثار با آزمون و خطا پیش رفته و بالاخره مسیر خودش را پیدا کرده است، گفت: باب شعر انقلاب رویش دارد. در دوره‎های مختلف شاعرانی هستند که انقلاب را باور دارند و صداقت در دنیای هنر برایشان مهم است. شاعر نباید نقاب به چهره داشته باشد و خلاف عقیده و سلیقه خودش حرف بزند.

این شاعر انقلابی یادآور شد: شاعری که انقلاب را باور دارد با تمام وجودش ریشه‎های آن را درک می‎کند، یعنی اینکه آرمان‎های آن و خطوط انقلاب را می‎شناسد و سعی می‎کند روز به روز، تازه به تازه و نو به نو اندیشه انقلاب را در قالب‎های مختلف بیان کند؛ انقلابی که بسیار ریشه‏ای به فرد، خانواده و جهان نگاه می‎کند و این نگاه گاهی «موضوعش» درباره انقلاب و گاهی «موضعش» درباره انقلاب است.

شرافت خاطرنشان کرد: این نگاه از اندیشه‎ای ژرف ریشه می‎گیرد و صرفا به این خاطر نیست که کلمه‎ای را وارد شعرش کند. مثلا بخواهد کلماتی مثل خورشید و ظلمت و یا ساواک را وارد شعرش کند تا بگوید شعر من انقلابی است.

وی تاکید کرد: ما در حوزه اجتماعی هم می‎توانیم شعر عاشقانه بگوییم که با نجابت همراه است. وارد برخی از مسائل که خلاف شرع و عرف و قانون است، نمی شویم. وقتی شاعر باورش انقلابی باشد در حوزه‎های مختلف و موضوعات مختلف از جمله شعر ولایی می‎تواند موفق باشد.

این شاعر اضافه کرد: گاهی اوقات شعر عاشورایی می‎بینیم اما گاهی نیز نگاه عاشورایی را در شعر درک می‎کنیم. حالا نگاه لزوما به شعر عاشورایی نیست، می‎تواند درباره دفاع مقدس و یا مادر یک شهید باشد. اینجا تفاوت فردی که به ظاهر انقلابی است با فردی که واقعا انقلابی به شمار می‎رود، مشخص می‎شود.

سیدمحمدجواد شرافت در پایان گفت: از بحث ترانه و سرود انقلابی هم نباید غافل شویم. دهه 60 حمید سبزواری آثار خوبی به جای گذاشت و در ذهن ماند. ترانه و سرود انقلابی بازتاب عمومی‌تری از خود بر جای می‌گذارد. در دهه‌های اخیر این موضوع کمرنگ‌تر شد اما باز هم شاعران تازه نفسی وارد این عرصه شدند که آثار آنها را می‌خوانیم و لذت می‌بریم. این شمه شعر انقلابی را همچنان با رویش تازه می‌توان دید.