ورزش بانوان، از ایزوله تا پرواز

به گزارش جام جم آنلاین ، پس از انقلاب اسلامی و با توجه به تغییرات ساختارهای مختلف کشور اعم از سیاسی و اقتصادی گرفته تا فرهنگی و اجتماعی ، ورزش نیز با شرایط تازه‎ای روبرو شد. این تغییر ساختارها در کنار جنگ تحمیلی عراق علیه ایران باعث شد تا ورزش کشور با وقفه‎ای ناخواسته روبرو شود و در این میان ورزش بانوان هم که پیش از این ساز و کار چندان قابل توجهی نداشت، بیشتر با آسیب روبرو شد.

دهه 60 را می‏توان ایستاترین مقطع زمانی ورزش بانوان معرفی کرد. در این دهه نه فرصتی برای ورزش کردن بانوان وجود داشت و نه ایده‎ای جهت توسعه آن. کل کشوردرگیر جنگ تحمیلی شده بود و تمام اولویت‌ها در زمینه دفاع از میهن اسلامی ما قرار داشت. راکد بودن ورزش در این مقطع زمانی، اگرچه کل موضوع ورزش اولویتی قابل توجه برای مسئولان نبود اما ورزش بانوان تحت تاثیر شرایط بیشتر قرار گرفت. برای مردان حداقل فرصت‏هایی نظیر حضور در بازی‏های آسیایی، جام ملت‏های آسیا و سایر مجامع بین‏المللی وجود داشت، اما زنان ورزشکار کوچک‎ترین فرصتی برای ارائه توانایی خود در عرصه‎های بین‎المللی نداشتند. در این دهه نه تنها مرکز و یا باشگاهی برای ورزش کردن زنان وجود نداشت که حتی مبحث ورزش در مدارس برای دختران جدی گرفته نمی‎شد. نهایت فعالیت ورزشی زنان شاید به رقابت‎های سطح استان برمی‎گشت که آن هم چندان جدی نبود.

در دهه 60 نه لیگی سراسری برای زنان وجود داشت و نه چیزی به معنای استعدادیابی از کوچک‌ترین معنایی برخوردار بود. در سطح مدارس و استان‌ها رشته‌هایی مثل تیراندازی، والیبال، پینگ‌پنگ و دوومیدانی وجود داشت اما نه به طور حرفه‌ای. از چهاردهه‌ای که از انقلاب می‌گذرد ، دهه شصت را می‌توان از لحاظ پرداختن به موضوعات مختلف ورزشی بانوان بدترین و راکدترین دهه معرفی کرد.

در این دهه بسیاری از استعدادهای ورزشی به هدر رفتند و توسعه ورزش بانوان که یک اصل مهم است در سایه جنگ تحمیلی از بین رفت. اما این وضعیت پایدار نبود. ورزش بانوان در دهه 60 واقعا حالت ایزوله داشت.

جوانه‎های دهه 70

پایان دهه 60 و آغاز دهه 70 به معنای تغییر ناگهانی شرایط نبود. گم شدن ورزش بانوان در میان مشکلات اقتصادی کشور از دهه 60 به 70 کشیده شد. پس از پایان جنگ تحمیلی که خسارات مالی و جانی زیادی به بدنه کشور وارد کرد حالا نوبت به سازندگی آن بود. اما با تمام مشکلات ، ورزش بانوان از اوایل دهه 70 شروع به جوانه زدن کرد. کم کم حالت ایزوله بودن ورزش از بین رفت. هر چقدر دهه 70 پیش می‎رفت به همان اندازه از شرایط «دهه شصتی ورزش زنان» فاصله می‌گرفت. حالا ورزش مدارس، رقابت‎های استانی و کشوری برای دختران تبدیل به موضوع مهم‎تری شده بود. در این دهه باشگاه‎های ورزشی متعددی در کشور تاسیس شدند که در این میان زنان هم از این باشگاه‎ها بهره بردند. در میان رشته‎هایی که اقبال جمعیت دختران به آنها زیاد بود می‎توان به ژیمناستیک اشاره کرد. ثبت نام در کلاس‎های ژیمناستیک و سایر رشته‌ها البته بیشتر برای خانواده‎هایی بود که تمکن مالی داشتند. از سویی در این دهه تنها ورزش رزمی که نه فقط برای دختران که پسران هم معنا داشت ، کاراته بود. در واقع هر فردی در کلاس های رزمی شرکت می‎کرد فقط یک معنا داشت و آن هم این بود که در حال آموزش کاراته است. در این دهه رشته‎های دیگر رزمی همانند ووشو، جودو و تکواندو چندان جان نگرفته بودند، هر چند در حال جوانه زدن بودند.

در دهه 70 رشته شنا نیز برای دختران و زنانی که علاقه‎مند به ورزش بودند نیز بسیار مهم تلقی می‎شد. در مدارس نیز تیم‎های مختلف در رشته‎های مختلف تشکیل شد و البته با توجه به اینکه ورزش بانوان هنوز توسعه چندانی نیافته بود بسیاری از جمعیت دانش‎آموزان دختر که علاقه‎مند و مستعد ورزش بودند، در حسرت حضور در رقابت‎های مختلف استانی و کشوری ماندند.

هندبال، بسکتبال، فوتبال، فوتسال، پینگ‎پنگ، بدمینتون، شنا، شطرنج، دوومیدانی، ژیمناستیک ، کاراته و والیبال رشته‎هایی بودند که در دهه 70 فعالیت بیشتری نسبت به سایر رشته‎ها برای دختران داشتند. ضمن اینکه مثل همیشه رشته‎های تیراندازی و تیروکمان، ساز و کار حرفه‎ای‎تری برای زنان در فدراسیون‎های ورزشی داشتند.

دهه 70 با اتفاقات مهمی برای ورزش بانوان همراه بود که در آینده آنها نیز تاثیر گذاشت. در این دهه برای نخستین بار در کشور فوتسال برای زنان راه افتاد و حتی رقابت‎های استانی آن هم برگزار شد و سپس به صورت لیگ درآمد. فوتبال بانوان نیز کم‎کم جان گرفت. بسکتبال نیز آنقدر علاقه‎مند پیدا کرد که دیگر هیچ راهی نبود جز تشکیل لیگ‎های بانوان. شطرنج در مدارس و کانون‎های خارج از مدارس به زمینه بسیار گسترده‎ای برای معرفی و حضور استعدادهای متفاوت تبدیل شد. آنچه که در رابطه با ورزش بانوان در دهه 70 واضح به نظر می‎رسد این است که در این دهه نوعی خودکفایی و استقلال در میان جمعیت عظیم زنان و دختران علاقه‎مند به ورزش وجود داشت. دختران مدرسه‎ای خود تشکیل تیم‎های فوتبال و بسکتبال می‎دادند. علاقه به برخی از رشته‎های ورزشی آنچنان زیاد شد که مسئولان چاره‎ای نمی‎دیدند جز اینکه به این علایق بها بدهند.

هر چقدر دهه هفتاد به سال‎های پایانی خود نزدیک می‎شد رشته‎های دیگری هم برای زنان فعال شدند که مهم‎ترین آنها تکواندو بود. تیم‎های نونهالان تکواندوی ایران در رقابت‎های جهانی هم شرکت کردند. البته یکی از بزرگ‎ترین نقاط عطف ورزش زنان در دهه 70 پرچمداری لیدا فریمان در المپیک آتالانتا بود. در المپیک 2000 سیدنی نیز تیراندازان زن ایرانی فرصت شرکت در این رقابت‎های عظیم و گسترده را پیدا کردند اما سهم زنان ورزشکار رشته‎های دیگر همچنان صفر بود.

اما در این دهه مشکلات همچنان پابرجا بودند. از کمبود امکانات گرفته تا فقدان زیرساخت‎ها و از تبعیض‎های جنسیتی گرفته تا نادیده گرفتن موج عظیمی از استعدادهای ورزشی برتر کشور در رشته‎های مختلف به خصوص در مناطق محروم. دیدگاه‎های سنتی در رابطه با ورزش زنان که در بافت‎های مختلف اجتماعی وجود داشت نیز جای خود را دارد.

دهه 80، سکوهای پرتاب

دهه 80 ، دهه‎ای پر از اتفاقات مهم برای ورزش بانوان ایران است. هر آنچه که در دهه پیشین اتفاق افتاد با قدرت و شدت بیشتری در این دهه پیش رفت. لیگ‎های بیشتری تشکیل شدند، رشته‎های نوپایی برای بانوان راه اندازی شد، زنان در رشته‎های مختلف به رقابت‎های جهانی و آسیایی رفتند و گستره فعالیت‎های حرفه‎ای ورزش زنان و دختران ایرانی از چند رشته محدود به رشته‎های متعدد دیگری رسید. تیم‎هایی مثل فوتسال و فوتبال به رقابت‎هایی نظیر غرب آسیا و یا انتخابی جام ملت‎های آسیا رفتند و علاوه بر آن اعزام‎های آسیایی رشته‎های دیگری مثل هندبال آغاز شد.

در این دهه پروانه محمدتقی طهرانی در بازی‎های آسیایی 2002 بوسان با کسب مدال برنز تکواندو به نخستین زنی در تاریخ ورزش ایران تبدیل شد که از این رقابت‎های معتبر مدال می‎گیرد. سپس نوبت به این رسید که گستره حضور بانوان ایرانی در المپیک فراتر از رشته تیراندازی برود. سارا خوش‎جمال فکری در رشته تکواندو به المپیک رفت و پس از آن راه بازتر شد.

در حالی که توسعه برخی از رشته‎های جدید برای زنان در ایران ادامه داشت، رشته‎های قدیمی‌ترین همانند شطرنج، تیراندازی نیز پیشرفت بیشتری کردند. اما ورزش بانوان با پایان دهه هشتاد همچنان یک حسرت داشت؛ کسب مدال از المپیک.

دهه 90، فصلی تازه

اتفاقات دهه 90 به اندازه کل اتفاقات دهه 70 و 80 است. در این دهه تیم ملی فوتسال بانوان ایران دو بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شد، به جام‌جهانی کوچک رفت، تیم‌های ملی والیبال در رده‌های مختلف سنی حضور در قهرمانی آسیا را تجربه کردند و ایران در این رشته نماینده به جام باشگاه‌های آسیا فرستاد.

تعداد نمایندگان زن ایران در المپیک 2012 زیاد شد و در 2016 نیز باز هم افزایش یافت. کیمیا علیزاده در المپیک 2016 نخستین مدال تاریخ ورزش ایران را کسب کرد، مدالی که در رشته تکواندو به دست آمد.

تیم ملی هندبال نیز به رقابت‌های قهرمانی آسیا رفت، تیم ملی فوتبال نیز در رقابت‌های انتخابی المپیک شرکت کرد. رشته تیراندازی و شطرنج باز پیشرفت کردند و حالا ورزشکاران این رشته مقام‌ها و مدال‌های جهانی به دست می‎آوردند. حضور زنان در رقابت‌های سوارکاری بیشتر شد و پینگ‌پنگ نیز آنچنان پیشرفت کرد که دو المپیک پشت سر هم نماینده فرستاد، نماینده‌ای که ندا شهسواری نام داشت. تنیس هم کمابیش به کار خود ادامه داد و چند استعداد نوظهور در سطح آسیا تحسین کنفدراسیون تنیس آسیا را برانگیختند. رشته‌های وزنه‌برداری و کشتی هم برای بانوان راه‌اندازی شدند و ده‌ها تحول مهم و تاثیرگذار دیگر در ورزش بانوان اتفاق افتاد.

به این ترتیب باید گفت پیشرفت ورزش بانوان از اوایل دهه هشتاد سرعت گرفت همچنان با امید به آینده ادامه خواهد داشت.