پیام معنادار عراق به آمریکا

سفر رئیس‌جمهور عراق به کشورمان در حالی انجام می‌شود که تحولات زیادی در روابط دو کشور ایران و عراق در ماه‌های گذشته صورت گرفته و تلاش‌های فراوانی برای ایجاد اختلاف میان تهران و بغداد انجام شده است.

با حسن کاظمی‌قمی، سفیر پیشین کشورمان در بغداد در ارتباط با سفر رئیس‌جمهور عراق به تهران و مهم‌ترین‌ اولویت‌های این سفر گفت‌وگو کرده‌ایم. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

تحلیل شما از اهمیت سفر رئیس‌جمهور عراق در مقطع فعلی و با توجه به فشار آمریکا برای همراهی عراق در تحریم‌ها چیست؟

با آغاز به کار دولت جدید در عراق به طور طبیعی رفت و‌آمد مقامات دو کشور شروع می‌شود. سفر رئیس‌جمهور عراق به ایران نیز بیانگر جایگاه و اهمیت روابط دو کشور ایران و عراق است.

نکته قابل توجه این‌که این سفر در زمانی انجام می‌شود که شاهد فشار آمریکا به کشورها برای تشدید تحریم‌های ظالمانه علیه مردم و نظام جمهوری اسلامی ایران هستیم. آن چیزی که مقامات آمریکایی از کشورها بویژه دولتمردان عراق خواسته‌اند این است که این کشور در همسویی با آمریکا علیه ایران مشارکت جدی داشته باشد اما واکنشی که دولتمردان عراق نشان دادند نقطه مقابل این خواسته ظالمانه آمریکا است. آنها اعلام کرده‌اند آنچه برایشان اهمیت دارد منافع کشور و مردمشان است که از رهگذر تعمیق و پیشرفت همکاری‌ها با کشورهای مختلف بویژه با ایران خواهد بود. این موضوع در اظهارنظر مقام‌های دولتی و رجال سیاسی عراق شنیده می‌شود. بنابراین به طور طبیعی سفر
برهم صالح به ایران پاسخ منفی یا واکنش منفی به این خواسته نابجای آمریکاست. ایران با توجه به سیاست‌هایی که در قبال عراق داشته بر ایجاد ثبات و کمک به سازندگی و توسعه همکاری‌ها با عراق تاکید می‌کند، چرا که هر دو کشور از این موضوع منتفع شده و این به ثبات منطقه منجر خواهد شد.

سفر برهم صالح به ایران به این دلایل و بویژه به لحاظ اقتصادی اهمیت دارد، چرا که امروز عراقی‌ها به نقش ایران در بازسازی و سازندگی عراق اعتقاد دارند، همان‌طور که ایران در جهت برقراری امنیت به عراق کمک کرد.

این سفر نشان می‌دهد امروز کشورهای منطقه از جمله عراق به مصالح مردم کشورشان و منطقه می‌اندیشند، نه به خواسته‌های ‌ناحق آمریکا.

عملکرد بسیار مخرب آمریکا در منطقه بویژه در عراق طی چند سال اخیر با یک بی‌اقبالی کامل مواجه است و در افکار عمومی عراق تنفری نسبت به آمریکا شکل گرفته و شاهد افول و کاهش هژمونی آمریکا در منطقه از جمله عراق هستیم.

آمریکا نمی‌تـــواند اراده خود را بر ملت‌هایی که در منطقه مقاومت می‌کنند تحمیل کند، بنابراین به نظر می‌رسد این سفر گام جدیدی در جهت همکاری‌های بیشتر با ایران در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و حتی دفاعی و امنیتی خواهد بود. این سفر نشان دهنده عدم تاثیرگذاری فشارهای آمریکا و در عین حال گسترش روابط دو کشور است.

رویکرد مقامات جدید عراق نسبت به روابط دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

روند شکل‌گیری پارلمان و دولت جدید عراق نشان می‌دهد دولت جدید دولتی خواهد بود که با رویکرد جدی‌تر در جهت همکاری‌های منطقه‌ای و مقابله با دخالت‌های بیجای برخی کشورها از جمله آمریکا خواهد بود.

دولت جدید در عراق کارآمدتر بوده و در زمینه سطح همکاری‌های خارجی موفق‌تر عمل خواهد کرد. امیدوارم این سفر و سفرهای دیگر حجم روابط دو کشور بویژه در زمینه مسائل اقتصادی را توسعه داده و بتوانیم سقف همکاری‌ها را به نقطه مطلوب برسانیم و در این سفر کمیسیون عالی بین دو کشور شکل گرفته و سنگ بنای گام‌های اجرایی توافقات قبلی باشد.

پس از تلاش‌های بسیار در جهت تخریب روابط دو کشور؛ اقداماتی از جمله سفر رئیس‌جمهور عراق به تهران چقدر می‌تواند در تحکیم بیشتر روابط موثر باشد؟

در مقایسه فضای چند ماهه اخیر با چند سال قبل مشاهده می‌کنیم حجم همکاری‌های اقتصادی و تجاری افزایش یافته است. هر چند که در برخی مقاطع شاهد اظهارنظرهایی خلاف این موضوع بودیم که البته اصلاح شد. در حال حاضر آنچه مهم است این که احزاب و دولتمردان عراقی به این واقعیت اعتراف دارند تنها کشوری که بدون چشمداشت و بنا به مصالح اسلامی، اخلاقی و منافع ملی همراه با ملت عراق در همه بحران‌ها گام برداشته ایران بوده است، بنابراین عده‌ای که به توسعه همکاری‌ها تمایل ندارند اقدام به فضاسازی علیه روند موجود ‌کردند.

در این زمینه طی ماه‌های اخیر شاهد شکل‌گیری عملیات روانی در داخل کشورمان علیه عراق بودیم. فضاسازی در زمینه موضوعات ضداخلاقی دو ملت علیه یکدیگر و... همچنین عملیات مشابه در داخل عراق نیز علیه ایران انجام می‌شد.

در اربعین حسینی نیز فضاسازی‌هایی در جهت عدم حضور مردم ایران در عراق شکل گرفت، اما برخلاف همه این جوسازی‌ها مراسم اربعین حسینی، بسیار پرشور برگزار شد و عراقی‌ها مخلصانه داشته‌هایشان را در طبق‌اخلاص گذاشتند. بنابراین و با توجه به مشترکات دینی دو ملت و روابط تاریخی، علائق و منافع مشترک دو ملت؛ هیچ اراده‌ای نمی‌تواند بین دو طرف جدایی ایجاد کند.

عراقی‌ها امروز منافع خودشان را در همسویی با ایران می‌بینند. با وجود شرایط سختی که در عراق از جمله مبارزه با تروریست‌ها و جریان تکفیری وجود داشت همسویی عراق در سیاست‌های منطقه‌ای بسیار جدی و واقعی است، تلاش آنها در جهت اتخاذ سیاست مستقلانه و البته در چارچوب منافع خودشان و منطقه است که نمونه آن را در سیاست اتخاذ شده نسبت به سوریه می‌بینیم.

کشورهایی چون آمریکا و عربستان چقدر در برخی اقدامات برای تخریب روابط ایران و عراق نقش دارند؟

یکی از اهداف آمریکا مدیریت روابط خارجی عراق و بویژه عدم شکل‌گیری روابط میان ایران و عراق بود، به اعتقاد آنها اگر روابط عراق با ایران همه جانبه باشد با توجه به ظرفیت قوی ایران، کشورمان می‌تواند به خودکفایی در زمینه سازندگی، صنایع و ... عراق کمک کند که این اتفاق خوشایند ‌آمریکا نیست. آمریکا برای مداخله در عراق باید در جهت وابسته بودن این کشور تلاش کند و البته در این زمینه و در جهت تثبیت حضور نظامی و مدیریت روابط خارجی عراق موفق نشدند.

همچنین سعودی‌ها اساسا با شکل‌گیری عراقی بر پایه مردمسالاری مخالف هستند. ادعاهای آنها در زمینه مداخله ایران در عراق بهانه‌هایی است که سعودی‌ها مطرح می‌کنند، چرا که با توجه به عدم وجود دموکراسی در عربستان، شکل‌گیری عراقی مردمسالار بر نظام دیکتاتوری عربستان تاثیر خواهد گذاشت.

امروز عربستان با توجه به ناتوانی‌هایش در جهت حمایت از تروریسم، رویکرد تعاملی با عراق را دنبال می‌کند حال این‌که این رویکرد به معنای همکاری صادقانه نیست و طرحی آمریکایی- سعودی است تا کشورهایی مانند عربستان سعودی از رهگذر چنین روابطی موجب کمرنگ شدن روابط ایران و عراق شوند. البته آنها موفق نخواهند شد زیرا سیاست‌هایشان غلط است و نگاه مردم منطقه به سعودی‌ها منفی است.

با توجه به انجام چنین سفرهایی، چه ارزیابی‌ای از چشم انداز روابط دو کشور دارید؟

چشم‌انداز روابط دو کشور به طور قطع رو به پیشرفت خواهد بود و انجام سفرها از جمله سفر برهم صالح به ایران در جهت تقویت این همکاری‌ها است.

نکته دیگر این است که خارج از سیاست‌های دولت عراق، برهم صالح به لحاظ شخصی نیز رویکرد مثبتی نسبت به پیشرفت همکاری‌های دو کشور و دو ملت دارد. رفتار وی در چند سال اخیر که در مناصب حکومتی بود شاهد این ادعا و تلاش برهم صالح بر تقویت هر چه بیشتر روابط بود. حال وی در جایگاه ریاست‌جمهوری اراده قوی حتی در تشویق دیگران خواهد داشت، چرا که افزایش همکاری با ایران به نفع عراق و منطقه خواهد بود.

طی چند روز گذشته برخی ادعاها مبنی بر توافق دو کشور در زمینه صادرات گاز ایران به عراق در برابر دریافت غذا مطرح شده است. هدف از چنین فضاسازی‌هایی چیست؟

ایران یکی از صادر ‌کنندگان مواد غذایی به عراق است، سهم ایران در مواد غذایی در عراق قابل رویت است، بنابراین چنین ادعایی نادرست است و با واقعیت‌ها همخوانی ندارد. متاسفانه امروز به دلیل سیاست‌های چند دهه حزب بعث و جنگ‌ها زیر ساخت‌های اقتصادی این کشور دچار خسارات زیادی شده است و برای سالیان بسیار نیازمند واردات مواد غذایی است. در بازار عراق محصولات ایران مورد استفاده و استقبال عراقی‌هاست، چرا که ایران را کشور اسلامی، پیشرفته و دارای مواد غذایی حلال و در نتیجه قابل اتکا می‌دانند.

مریم شریف‌زاده