نفی بیگانه‌پرستی و بی‌اعتمادی به دشمن، میراث ماندگار قهرمانان ملی

حسین کنعانی مقدم در مورد فلسفه مبارزاتی و ابعاد شخصیتی ستارخان سردار ملی در دوره قاجار در گفت‌وگو با جام جم آنلاین بیان کرد: ستارخان در مقطعی از تاریخ ایران ظهور پیدا کرد که می‌شود گفت یکی از سنگرهای مقاومت در مقابل اشغالگری، استکبار، استعمار و استبداد در این مقطع شکل گرفت و او برای دفاع از کشور خود توانست یک قدرتی را در منطقه آذربایجان ایجاد کند.

وی افزود: ستارخان با اتکا به ملی‌گرایی،اسلام‌گرایی و بیگانه‌ستیزی تمام کشور و مخالفان حضور دشمنان در کشور را تحت تأثیر مشی مبارزاتی مبتنی بر حمایت‌های مردم قرارداد. در حقیقت او بدون هیچ‌گونه حمایت خارجی و حتی گروه‌ها و احزاب سیاسی با پشتوانه مردم در محاصره اقتصادی در برابر جنایات و حضور غیرقانونی خارجی‌ها در کشور قد علم کرد و به‌صف مشروطه خواهان و عدالت خواهان پیوست.

کنعانی مقدم با اشاره به اینکه سردار ملی به مخالف با تجزیه کشور و مزدوران داخلی این رویه پرداخت، در ادامه تصریح: این مبارز انقلابی با کمترین امکانات و کمترین تجهیزات توانست یک سنگر مقاومت و ایستادگی را ایجاد کند که می‌تواند اسوه‌ای برای همه‌کسانی که در کشور ما حرف از مبارزه می‌زنند باشد این نوع نگرش ستارخان برای ایستادگی و پایداری در برابر دشمنان این مرزوبوم شاید هنوز که هنوز است می‌تواند الگویی برای نه‌فقط ملت ایران برای خیلی از کسانی که در دنیا علیه اشغالگری و استبداد و استعمار می‌جنگند باشد.

این کارشناس سیاسی در همین ارتباط خاطرنشان کرد: می‌توانیم بگوییم یکی از نقاط ضعف مشروطه نداشتن قوای قهریه نظامی بود. ستارخان توانست آن را پوشش دهد و قدرت نیروی مسلح را برای دفاع از سنگر مشروطه سازمان‌دهی نمود. با این ابتکار ستارخان دشمنان و مخالفان مشروطه ضربه مهلکی را متحمل شدند.

وی در ادامه در خصوص الهامات درونی و عقیدتی این مبارز عنوان کرد: به وصیت او روی سنگ‌قبرش نوشته است که «من به پاسداری شریعت ناب محمدی و پیروی از علما بر خواسته‌ام و جهاد کرده‌ام و بیگانگان را بیرون کرده‌ام». همان‌طور که گفتم قیام ستارخان مبتنی بر قدرت نظامی و حمایت‌های مردم بود در این رابطه سیاستمداران و کسانی که در قدرت بودند چه در تهران چه در حتی آذربایجان این نوع قدرت را نمی‌پذیرفتند و به دنبال این بودند که ستارخان را یا شریک قدرت کنند یا از قدرت خارج کنند. به همین دلیل او تلاش داشت به مردم زمانه خود بفهماند که جز سیره رسول خدا و علمای دین بر هیچ جریانی تکیه ندارد.

کنعانی مقدم با نگاهی آسیب شناسانه به حرکت ستارخان در طول نهضت مشروطه، ابراز کرد: روحیات حزب گریزی ستارخان باعث شد که سیاسیون و حاکمان وقت از او به‌عنوان شریک یک قدرت استفاده کنند و همین جذب قدرت شدن یکی از آسیب‌هایی بود که باعث شد هم حمایت تبریز هم مردم تبریز را کم‌کم از دست بدهد و هم اینکه با دسیسه روس‌ها و هم‌دستی مزدوران داخلی تبریز را ترک و برای استقرار به تهران عزیمت کند.

این کارشناس تاریخ سیاسی با اشاره به سال‌های انتهایی حیات سردار ملی خاطرنشان کرد: دستگاه قاجار در اقدامی فریبکارانه ستار هان و باقر خان سالار ملی به‌عنوان دو بازوی مقاومتی ایران در برابر استبداد را به تهران دعوت کردند. بعدازاین واقعه بلافاصله لایحه خلع سلاح مجاهدان ویاران ستارخان به تصویب مجلس رسید و عملاً زمینه انزوا و خارج کردن انقلابیون از صحنه قدرت توسط مجلس قاجار فراهم شد.

وی در پایان سرداران حق‌طلب دوران استبداد و استعمار قاجار را اسوه‌های مقاومت و ایستادگی و آزادگی خواند و گفت: سرنوشت ستارخان ویارانش مبین این موضوع است که اگر هر مبارز و مجاهدی تابع فرمان قدرت‌ها شود حتماً باید منتظر عملیاتی شدن توطئه ضدانقلابی بیگانگان و دشمنان داخلی باشند. ازاین‌رو شاید بهتر بود ستارخان دعوت حکومت را برای رفتن به تهران و استقرار در پایتخت قبول نمی‌کرد چون آن‌ها تلاش کردند وی را از خاستگاه و کانون مقاومتی خود یعنی تبریز دور کنند که متأسفانه موفق شدند.

کنعانی مقدم پایداری و استقامت در برابر دشمنان خارجی و نفی سلطه‌طلب را پیام آشکار نهضت فکری و مبارزاتی ستارخان و هم‌رزمانش برای جامعه امروز دانست و افزود: اسوه‌هایی مثل باقر خان و ستارخان و تمام سرداران شهیدی که این مردم در دوران دفاع مقدس و در طول پیروزی انقلاب اسلامی تقدیم این آب‌وخاک کرده‌اند نشان می‌دهد امت مسلمان ما از ابتدا هیچ‌گاه تابع زور اجنبی نبوده و نخواهد بود چون اگر غیرازاین بود امروز ایران با دسیسه قدرت‌هایی مثل روس و انگلیس و آمریکا مانند بسیاری از کشورها تجزیه و چند پارچه شده بود.

وی بیان کرد: درسی که جوانان ما باید از ستارخان و سایر قهرمانان ملی میهنی خود بیاموزند این است که در بدترین شرایط اقتصادی و تحریم‌ها هم می‌توان در مقابل دشمنان تا بن دندان مسلح ایستاد. رخدادی که هم در دوران گذشته تاریخ ما رخ داد و مجاهدان در برابر قدرت‌های آن زمان یعنی روس و انگلیس قد علم کردند و هم‌نسل‌های بعدی متأثر از نهضت عاشورایی و آرمان‌های امام خمینی با کمترین امکانات توانستند مقاومت و پایداری ستارخان‌ها را تکرار کرده و با دست‌خالی در برابر تجاوز چندین کشور به سرکردگی عراق ایستادگی کنند و بدون تردید ادامه این راه به‌مثابه 40سال گذشته دشمنان این مردم را مأیوس خواهد کرد.

محمدرضا شجاعیان/ جام جم آنلاین