چرا امام خمینی با قانون کاپیتولاسیون مخالفت کرد؟

یعقوب توکلی در گفت و گو با جام جم آنلاین بیان کرد: قانون کاپیتولاسیون بدین مفهوم بود که شهروندان یک دولت در قلمرو دولتی دیگر از نظر امور حقوقی و کیفری، تابع قوانین کشور خود هستند و آن قوانین را کنسول آن دولت در محل اجرا می‌کند. البته در گذشته بین دولت ها موضوع کاپیتولاسیون و حق قضاوت کنسولی برای کارگزاران سیاسی و سفارت خانه ها معمول بود، اما این وسیله تبدیل به یک ابزار اعمال قدرت خشن علیه ملت های ضعیف شد چرا که این‌گونه قراردادها را اغلب دولت‌های اروپایی با دولت‌های ضعیف می‌بستند.

وی ادامه داد: روسیه کاپیتولاسیون اتباع خود را بر ایران تحمیل کرد و علاوه بر آن نیز هر کس که پرچم روسیه را بالای سر خود داشت از این فرصت استفاده می نمود و در ایران بدون اعمال قانونی دست به هر کاری می زد. در ادامه نیز فرانسه،‌ انگلیس و عثمانی و سایر دولت ها با ما به عنوان یک ملت ضعیف برخورد می کردند تا جایی که اجرای قانون کاپیتولاسیون را برای تمام اتباع وکسانی که تحت الحمایه آن دولت ها بودند، عملی ساختند.

توکلی خاطرنشان کرد: در ادامه یک فرصت طلایی در ایران برای آمریکایی ها و کسانی که خدمه امریکایی ها بودند بوجود آمد چرا که آنان بدون رعایت قانون و قواعدی دست به هر کاری میزدند و طبق توافق دولت ایران اجازه هیچگونه برخورد و دخالتی با آنان نداشت. مد آم ام

به گفته این پژوهشگر تاریخی، پس از کودتای 28 مرداد سال 32 و سقوط دولت مصدق و فاصله گرفتن ایران از انگلیس، دیگر آمریکا در عرصه سیاست داخلی و خارجی ایران پیش قدم شد. لذا برای دخالت در امور ایران و آزادی نیروها و اتباعشان از هر جهت بسیار در صدد گرفتن لایحه کاپیتولاسیون از حکومت بودند.

این استاد تاریخ اشاره کرد: قانون کاپیتولاسیون که از کارگزاران سیاسی و سفرا به سمت کارمندان و حتی خدمه آمریکایی سرایت پیدا کرده بود و حکومت به خوبی می دانست بازتاب مردم در رابطه با این قانون ننگین عواقب زیادی را در پی دارد، لذا بسیار در صدد پنهان کردن این موضوع از اذهان عمومی بود. البته چندی نگذشت تا خبر تصویب این قانون به دست امام (ره) رسید، ایشان بعد سخنرانی بسیار کوبنده و افشاگرانه علیه حکومت، مردم را از جزئیات این خیانت(کاپیتولاسیون) مطلع ساخت.

به گفته وی، شاه که با بالا گرفتن موج نارضایتی مردم وحشت کرده بود، می دانست با حضور امام(ره) در ایران این اعتراضات لحظه ای متوقف نمی شود به همین سبب برای آرام نگه داشتن کشور تصمیم گرفت ایشان را تبعید کند. اما با وجود تبعید، مبارزات در غیاب ایشان ادامه یافت تا سرانجام موجب براندازی رژیم سلطنتی و پیروزی انقلاب اسلامی گردید.

توکلی اظهار داشت: دولت شاه، کاملا بیگانه پرست و در خدمت بیگانگان بود، حتی کنسول امریکا پس از تبعید امام در نامه ای منتشر کرد "ما آن پیرمرد مزاحم را به جایی انداختیم که عرب نی نینداخته و او را تبعید کردیم تا مزاحم تصمیمات ما نشود".

وی در پاسخ به این پرسش که آیا این چنین قوانینی در کشورهای دیگر اجرا می‌شد یا خیر، گفت: بله، در کشور های دیگر افراد خاصی همانند سفیران، دبیر اول و ... البته بصورت متقابل در دولت ها حق قضاوت کنسولی مطرح می‌شد اما به این اندازه گسترده و یک طرفه نبود. محمدرضا شاه پهلوی در برابر امریکایی ها جز یک قدرت بی اراده چیز دیگری نبود.

این مورخ در پایان گفت: تاریخ معاصر کشورمان بدعهدی و غیر قابل اعتماد بودن امریکا را به خوبی نشان می دهد، از کودتای 28 مرداد سال 32 و مسئله کاپیتولاسیون گرفته تا موضوعات امروزی همانند برجام این موضوع را صراحت آشکار می سازد تا ما امروز با یادآوری آنها بتوانیم درس عبرت بگیریم.

بیتا نوروزی- جام جم آنلاین