گزارش‌های محرمانه ایران به آژانس در دسترس همه اعضای دائم شورای امنیت

جام‌جم آنلاین: ۲۹ مهر سالگرد بیانیه سعدآباد است، در این روز ایران پذیرفت برنامه‌های اتمی خود را به شکل داوطلبانه تعلیق کند، تعلیقی که مدتی بعد با بدعهدی طرف غربی شکسته شد و دولت وقت در آخرین ماه فعالیت خود با فک پلمب‌ تاسیسات هسته‌ای کشور اعلام کرد فعالیت‌های هسته‌ای خود را فقط تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه می‌دهد.

موضوعی که به این مناسبت به آن پرداخته‌ایم نه اتفاقات حول و حوش بیانیه سعدآباد بلکه ضرورت پیوستن و ادامه حضور در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) به عنوان منبع دردسرهای هسته‌ای ایران است؛ به منظور بررسی این موضوعات به سراغ حسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره کننده هسته‌ای رفته‌ و با او در خصوص زوایای مختلف مربوط به پیمان گفت‌وگو کرده‌ایم که متن این گفت‌وگو در ادامه ارائه می‌شود.

چرا ایران بعد از انقلاب از فرصت خروج از NPT استفاده نشد و کشور همچنان در این پیمان باقی‌ ماند؟ آیا بهتر نبود بعد از اتمام اعتبار این پیمان در سال ۱۹۹۵، ایران به تمدید آن رای مثبت نمی‌داد؟

ایران بعد از انقلاب نه تنها به معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای NPT متعهد ماند بلکه به دو دلیل اصلی به کنوانسیون‌های مبارزه با سلاح‌های شیمیایی، بیولوژیک و عدم آزمایش سلاح هسته‌ای نیز پیوست و از قطعنامه‌های سازمان ملل درمورد عاری سازی خاورمیانه از کلیه سلاح‌های هسته‌ای ‌‌کشتار جمعی نیز حمایت کرد. این دو‌ دلیل عبارتند از اینکه اولا یکی از محورهای مهم استراتژی امنیت ملی ایران بعد از انقلاب، مقابله با تولید و بکارگیری سلاح‌های کشتارجمعی در منطقه ‌و جهان بوده است و ثانیا نظر فقهی امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری مبنی حرام بودن سلاح‌های هسته‌ای و کشتارجمعی است و سایر مراجع جهان تشیع هم یا همین فتوا را داده‌اند یا اینکه خلاف آن موضع نگرفته‌اند.

بنابراین ایران بر اساس استراتژی امنیت ملی و اعتقادات دینی و مذهبی خود از کنوانسیون‌های مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی هسته‌ای، شیمیایی و بیولوژیک حمایت کرده و به آن‌ها متعهد بوده است.

برخی معتقدند بهتر بود ایران بعد از خروج آمریکا از برجام به نشانه قاطعیت در رفتار متقابل از NPT هم خارج می‌شد نظر شما در این خصوص چیست؟

بعد از خروج آمریکا از برجام، تمام ارکان کلیدی نظام، متفق القول تصمیم گرفتند کشور در برجام بماند؛ من معتقدم آنهایی که می‌گویند باید از برجام خارج می‌شدیم اگر خودشان در راس مراکز تصمیم‌گیری بودند هم تصمیم به باقی‌ماندن در در برجام می‌گرفتند. علت اصلی هم مشخص و بسیار حیاتی است که کمتر در مورد آن صحبت می‌شود؛ شورای امنیت سازمان ملل در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱ شش قطعنامه صادر کرد که بر اساس آن قطعنامه‌ها غنی‌سازی اورانیوم و تولید آب سنگین در ایران مجاز نبود، کلیه فعالیت‌های هسته ای ایران باید تا مدت نامعلوم تعلیق می‌ماند، بدترین تحریم‌های اقتصادی تاریخ سازمان با اجماع همه قدرت‌های بلوک شرق وغرب علیه ایران وضع شده بود، قطعنامه‌های شش گانه سازمان ملل ایران را تهدید صلح و امنیت جهان قلمداد کرده و در آستانه ماده ۴۲ فصل هفت منشور سازمان ملل قرار داده بود که حمله نظامی را مجاز می‌شمرده اما برجام‌ طی قطعنامه ۲۲۳۱ که در شورای امنیت به تصویب رسید هر شش قطعنامه قبلی شورای امنیت را مشروط به اجرای برجام منتفی کرد لذا آمریکای ترامپ در اتحاد با اسرائیل و عربستان از برجام خارج شد تا بلکه ایران هم خارج شود.

خروج ایران از برجام یعنی خروج از قطعنامه ۲۲۳۱ و درحقیقت به معنی زنده شدن اتوماتیک شش قطعنامه قبلی شورای امنیت بود لذا نظام با ادامه برجام مانع از افتادن کشور در چاه فصل ۷ منشور سازمان ملل و شش قطعنامه قبلی شد که درکی درست و‌تدبیری بزرگ بود.

شاهد هستیم که اطلاعات ارائه شده از طرف ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با وجود اینکه باید محرمانه بماند مکررا به رسانه‌های خارجی درز پیدا کرده و حتی برای به شهادت رساندن دانشمندان ما مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد به نظرشما واکنش ایران در قبال این رفتار باید چگونه باشد؟

حق با شماست؛ درز اطلاعات واقعا لکه ننگی برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود و خطایی غیرقابل بخشش است که قبلا درمورد برخی دیگر از اعضاء پیمان هم این اتفاق افتاده بود، منتهی باید یادمان باشد که عمده این حادثه شوم در زمانی رخ داد که ایران هر شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل و تمام قطعنامه های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی را اجراءِ نمی‌کرد زیرا جملگی خواستار تعلیق فعالیت‌های هسته ایران بودند اما بعد از برجام، درز اطلاعات محرمانه برنامه هسته‌ای ایران از آژانس فوق العاده کاهش یافته است؛ از سوی دیگر نباید خودمان را فریب دهیم، تمام اعضاء دائم شورای امنیت سازمان ملل که در شورای حکام آژانس هم هستند، به کلیه گزارش‌های محرمانه کلیه کشورهای عضو دسترسی دارند لذا اینکه اطلاعات به رسانه‌ها درز کند، یک موضوع است و اینکه ۵ قدرت دائم شورای امنیت از جمله آمریکا، مطلع باشند، موضوع دیگری است که اولی قابل اجتناب و دومی عملا ممکن نیست.

از دیدگاه کسی که سال‌های زیادی در جریان مذاکرات هسته‌ای بوده‌اید ظرفیت‌های استفاده نشد NPT چیست و چرا ایران نتوانسته هنوز از این ظرفیت‌ها استفاده کند؟

همه کنوانسیون‌های خلع سلاح از جمله NPT دارای محدودیت‌ها و مزایایی هستند، مهم‌ترین مزیت آنها هم دسترسی اعضاء به تکنولوژی‌های صلح آمیز هسته‌ای، شیمیای و بیولوژیک است. منتهی یک واقعیت تلخ وجود دارد و آن اینکه کشورهایی که با آمریکا و غرب رابطه عادی دارند از این مزایا برخوردارند و کشوری مثل ایران که بعد از انقلاب در وضعیت خصومت تمام عیار با آمریکا بوده نتوانسته از مزایای آن‌ها استفاده کامل و بدون تبعیض داشته باشد. علت اصلی هم تحریم‌ها و فشارهای آمریکاست که بقیه کشورها یا محتاطانه عمل می‌کنند و یا از خیر همکاری با ایران می‌گذرند چون شر تحریم‌ها و تقابل با آمریکا برای آنها بسیار بیش‌تر است.

در عین حال باید اذعان کرد که رفتار و همکاری‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی و اکثر کشورها بعد از برجام تغییر اساسی داشت زیرا برجام قطار همکاری‌های هسته‌ای صلح آمیز جهانی با ایران را راه انداخته است اینکه آمریکا با استراتژی تقابلی جدید ترامپ موفق به توقف این قطار شود یا خیر، موضوعی است که باید صبر کرد و در عمل نتیجه را مشاهده کرد.