نگران رد پای طبیعت‌گردانان هستیم

همین هم سبب شده که امروز شاهد رشد فزاینده و چشمگیر ورود گردشگران به مناطق طبیعی باشیم که عمدتا جزو زیستگاه‌ها و نقاط شکننده محیط‌زیست و اکوسیستم‌های حساس به‌شمار می‌روند و البته نگرانی فعالان محیط‌زیست را هم در پی داشته است. این نگرانی وقتی بیشتر می‌شود که در شرایط فعلی خلا برنامه‌ریزی مدون و جامع برای گردشگری در این مناطق کاملا مشهود است. یکی از اصلی‌ترین تعاریف در تشریح ویژگی‌های یک منطقه گردشگرپذیر، ظرفیت برد آن منطقه است. منظور از ظرفیت برد در واقع تعداد گردشگرانی است که هر منطقه می‌تواند در یک ظرف زمانی معین پذیرا باشد.

تعیین این ظرفیت به عوامل گوناگونی مانند وسعت، توپوگرافی منطقه، نحوه رفتار جانوری، میزان و کیفیت تسهیلات و زیرساخت‌های گردشگری بستگی دارد. ورود حتی یک گردشگر فراتر از این ظرفیت به مناطق گردشگری چیزی جز نابودی آن منطقه را در پی ندارد، درحالی که امروزه در ایران عزیزمان طرح توجه به ظرفیت بُرد مناطق کاملا نادیده انگاشته شده و همین امر باعث شده شاهد تخریب و آسیب‌رسانی به اکثر جاذبه‌های گردشگری باشیم. درواقع حضور پرتعداد گردشگران در جاذبه‌های طبیعی کشور، بحران‌های زیست محیطی جدیدی به وجود آورده که در نهایت به تخریب کامل این مناطق منجر خواهد شد. دریاچه گهر دورود یکی از بارزترین مصداق‌های این ادعاست؛ دریاچه‌ای که با استناد به آمار و ارقام گزارش شده در سال 95 پذیرای بیش از 30 هزار نفر گردشگر بوده، در حالی که این آمار بسیار بیشتر از ظرفیت برد منطقه است. تصور کنید اگر هر کدام از این 30 هزار نفردر مدت اقامت خود در کنار دریاچه فقط 20 میلی لیتر مواد شوینده وارد آب دریاچه کنند، در پایان دوره گردشگری 600 لیتر شونده وارد دریاچه شده است که همین موضوع باعث ایجاد بحران‌های زیست محیطی بزرگی مانند رشد نیزارها در حاشیه این نگین فیروزه‌ای اشترانکوه می‌شود. مثال دیگر از نقض ظرفیت برد که امروزه بسیار هم مشاهده می‌شود برگزاری تورهای ارزان قیمت توسط شرکت‌های گردشگری است که با سیاست سود کمتر-فروش بیشتر اقدام به برگزاری تورهای ارزان قیمت، ولی پر مسافر می‌کنند. با یک جست‌وجوی ساده در فضای مجازی هم می‌توان با تعداد بسیاری از گروه‌های مجری این سبک از تورها آشنا شد. در نهایت این‌که همه این جمله را شنیده ایم که می‌گوید: در طبیعت چیزی جز رد پا به جای نگذاریم، اما امروز شرایط به گونه‌ای نامطلوب رقم‌خورده و رقم می‌خورد که دیگر باید نگران رد پای طبیعت گردانان هم باشیم. امیدواریم سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به عنوان متولی اصلی گردشگری در ایران نسبت به موضوع مدیریت ظرفیت برد در جاذبه‌های طبیعی نگاه مسئولانه تری داشته باشد و با سیاستگذاری درست در حفظ این سرمایه‌های طبیعی و مواهب خدادادی که متعلق به آیندگان است، کوشا باشد. شاید بهترین راهکار این باشد که بازدید از جاذبه‌های طبیعی زیر نظر و نظارت شدید سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان دلسوز حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی صورت گیرد و برای ورود به این مناطق ضوابط و مقررات خاصی برنامه ریزی و اجرایی شود، چه اگر این اتفاق نیفتد تا چند سال دیگر و در حالی که هنوز بهره‌ای از صنعت پرسود گردشگری کشورمان نبرده‌ایم، شاهد نابودی ظرفیت‌های گردشگری خواهیم بود و دچار خسارت و حسرتی صدچندان خواهیم شد.

امیرحسین ارکیان

فعال محیط‌زیست