«آدم خوب» پاکستانی ها، «آدم بد» غربی ها

چهره محبوب این روزهای پاکستان شخصیتی پیچیده است. وی در آکسفورد درس خوانده است اما منتقد هژمونی غرب است، خواهان ایجاد یک دولت اسلامی است که رفاه به ارمغان بیاورد، اما مدل مدنظر وی کشورهای اسکاندیناوی هستند، و در نهایت خواستار روابط خوب با هند است، اما تخلفات حقوق بشری هند در کشمیر را محکوم می‌کند.

عمران خان در مواضع خود کاملا مستقل نشان داده و بیش از همه چیز از دغدغه خود برای بهبود وضع زندگی مردم تنگدست پاکستان سخن گفته است. وی در اولین سخنرانی خود از لزوم دوستی نزدیک‌تر پاکستان با چین سخن گفت، کشوری که چندان محبوب غربی‌ها نیست، اما قدرت اقتصادی بالایی دارد و می‌تواند دوست خوبی برای پاکستانی‌ها باشد.

عمران خان همچنین رویکرد مثبتی در قبال ایران اتخاذ کرده است و پس از پیروزی در انتخابات چندین بار از لزوم دوستی نزدیک‌تر دو کشور و تمایل خویش به سفر به کشورمان سخن گفته است. مردم پاکستان این روزها خوشحالند از این‌که رهبری از جنس خودشان روی کار آمده که می‌خواهد واقعا تغییر ایجاد کند. آنها همچنین خوشحال هستند که رهبرشان در سوئیس و آمریکا و انگلیس حساب بانکی ندارد، برخلاف نواز شریف، نخست‌وزیر قبلی که چندی پیش به علت اتهام فساد مالی دستگیر و به ده سال زندان محکوم شد. اما روایت رسانه‌های غربی از انتخابات پاکستان سوال‌برانگیز می‌نماید. شاید چنین برخوردی از رسانه‌های هندی یا رسانه‌های نزدیک به رقبای سیاسی عمران خان چندان جای تعجب نداشته باشد، اما چنین برخوردی با پاکستان از سوی غربی‌ها چندان سابقه نداشته است. در حالی که عمران‌خان هنوز کار خود را شروع نکرده است، انگار رسانه‌های غربی یکدست تصمیم گرفته‌اند از روز اول مقابل عمران خان قرار بگیرند و ذهنیت مخاطبان را این طور شکل بدهند که عمران خان «آدم بد» داستان است. در روایت رسانه‌های غربی از جمله رویترز، آسوشیتدپرس و خبرگزاری فرانسه از انتخابات پاکستان مدام این گزاره تکرار می‌شود که انتخابات «بحث‌برانگیز» بوده و رقبای عمران خان می‌گویند وی با حمایت ارتش موفق به پیروزی شده است. رسانه‌ها مدام این ادعاها را به عنوان حقایق قطعی به خورد مخاطبان می‌دهند، البته به نقل از «گروه‌های حقوق بشری» تا استانداردهای ژورنالیسم هم ظاهرا رعایت شده باشد و متهم به جانبداری نشوند. اما به نظر می‌رسد واقعیت این است که خبرنگاران غربی مدام دنبال منابعی می‌گردند که بتوانند حرف دلخواه آنها را بزنند و روایتی یک طرفه از انتخابات بدهند که به کار رسانه‌های متبوع آنها می‌آید. این در حالی است که در طول سال‌ها حکومت نواز شریف، نخست‌وزیر قبلی پاکستان که روابط بسیار نزدیکی با عربستان داشت و نزدیک به غرب بود، شاهد چنین برخوردی از سوی رسانه‌های غربی نبودیم.

جمهوری اسلامی با سلاح هسته‌ای

شیرعلی تارین، پروفسور مطالعات مذهبی که در آمریکا اقامت دارد در مقاله‌ای در این خصوص که در پایگاه تحلیلی پاکستانی « Global Village Space» منتشر شده می‌نویسد اخبار و تفسیر‌هایی که در رسانه‌های غربی در خصوص پیروزی عمران خان منتشر شدند مملو از کلیشه‌های اسلام هراسانه و اورینتالیستی هستند و تصویر ناقصی از پاکستان به دست می‌دهند. اجازه دهید یک نمونه خوب از نیویورک‌تایمز را بررسی کنیم.

عنوان مقاله این روزنامه آمریکایی در خصوص نتیجه انتخابات پاکستان این بود که «یک چهره غیرمنتظره رهبر جمهوری اسلامی مجهز به سلاح هسته‌ای می‌شود» و در ابتدای مطلب نیز آمده که «آیا عمران خان، یک بازیکن افسانه‌ای کریکت و چهره‌ای جذاب در سطح بین‌المللی قرار است رهبر پاکستان، یک جمهوری اسلامی مجهز به سلاح هسته‌ای شود؟».

در این مطلب پاکستان کشوری شرقی به تصویر کشیده شده که از لحاظ تمدنی سطح پایین‌تری از غرب دارد. همچنین نیویورک تایمز ترجیح داده به حواشی زرد زندگی گذشته عمران‌خان تاکید کند، در حالی که این مسائل مربوط به سه یا چهار دهه پیش هستند و عمران‌خان در این سال‌ها تغییر زیادی داشته است. اما نیویورک تایمز هیچ اشاره‌ای به اقدامات نیکوکارانه عمران خان از جمله تاسیس یک بیمارستان مخصوص بیماران سرطانی که مجانی پاکستانی‌ها را درمان می‌کند نکرده است. این مسائل عامل اصلی محبوبیت عمران خان در پاکستان هستند نه جذابیت ظاهری وی. اما از همه مهم‌تر عبارت «چهره غیرمنتظره» ظاهرا اشاره به این دارد که عمران خان آلت دست آمریکا نیست، برخلاف خیلی از اسلاف خود. نیویورک تایمز همچنین با آوردن نام «جمهوری اسلامی» کنار «بمب هسته‌ای» این باور را به مخاطب القا می‌کند که گویی مسلمانان خطرناک هستند و باید نگران آنها بود. جای سوال است که چرا باید تمام ویژگی‌های دیگر پاکستان کنار گذاشته و روی «اسلامی بودن» این کشور تاکید شود. آیا نیویورک تایمز تاکنون اسرائیل را «یک کشور یهودی مجهز به سلاح هسته‌ای» توصیف کرده است یا هند را «یک کشور هندو مجهز به سلاح هسته‌ای» یا آمریکا را «یک کشور مسیحی مجهز به سلاح هسته‌ای»؟

هوادار طالبان ، دشمن زنان

اما شواهد موجود به نیویورک تایمز منحصر نمی‌شود. روزنامه واشنگتن پست نیز مقاله‌ای در خصوص پیروزی عمران خان در انتخابات پاکستان منتشر کرد با این عنوان: «رهبر بعدی پاکستان یک هوادار طالبان است.» در این مقاله، بروس ریدل، محقق برجسته اندیشکده بروکینگز می‌گوید با پیروزی عمران خان، «خطرناک‌ترین کشور جهان خطرناک‌تر می‌شود.»

این در حالی است که عمران خان هیچ‌وقت هوادار طالبان نبوده است، بلکه وی تنها به تکیه به ابزارهای صرفا نظامی برای مقابله با طالبان انتقاد کرده و خواهان پیگیری راهکارهای سیاسی شده است. جالب توجه است که دولت کنونی آمریکا نیز خود اقدام به مذاکره با طالبان کرده است و با معیار واشنگتن پست باید دولت آمریکا را نیز هوادار طالبان بدانیم. یکی دیگر از ویژگی‌های پوشش مطبوعات آمریکایی مقایسه عمران خان با ترامپ است. برای مثال سی‌ان‌ان در گزارشی با عنوان «عمران خان، ترامپ پاکستان» با اشاره به سوابق غیرسیاسی عمران‌خان و ملی‌گرایی وی می‌نویسد وی به ترامپ پاکستان تبدیل خواهد شد. این در حالی است که مقایسه عمران خان با ترامپ به سه دلیل اشتباه است.

نخست این‌که جنس ملی‌گرایی ترامپ با عمران خان فرق می‌کند. ترامپ یک سفیدپوست آنگلوساکسون است که مدافع ملی‌گرایی سفیدهاست و اقلیت‌ها را منفور می‌داند، اما عمران خان رهبر یک جامعه پسااستعماری است که صدمات شدیدی از قدرت‌های نئوامپریالیستی دیده است. دلیل دوم این است که عمران خان به یک باره به قدرت نرسید، بلکه پیروزی وی نتیجه بیش از 22 سال فعالیت سیاسی وی است. دلیل سوم این است که ترامپ یک شیاد متخصص در ساختن کازینو است و عمران‌خان نیکوکاری است که همواره به داد فقرای پاکستان رسیده است. شبکه سی‌ان‌ان همچنین با اشاره به مواضع عمران خان ضد فمینیسم و مطرح کردن این عقید فمینیسم مفهوم مادر بودن را در غرب نابود کرده است، مقاله‌ای با این عنوان منتشر می‌کند که «پیروزی عمران خان خبر بدی برای زنان پاکستان است». شواهد امر نشان می‌دهد که دولت های غربی چندان دل خوشی از عمران خان ندارند و از همین ابتدا شروع به فشار آوردن به رهبر بعدی پاکستان کرده‌اند تا حواسش باشد باید منافع غرب را در نظر بگیرد.

علیرضا هاشمی

بین الملل