ماجراجویی‌هایی از جنس شن و سندباد

سندباد برای ما و نسل قبل از ما یعنی سفر؛ اما معنای اصلی‌اش ریشه‌ای دیرینه‌تر دارد و با بخش کهنی از فرهنگ ما و منطقه‌ای که در آن زیست می‌کنیم، گره خورده است. از اصل ماجرا آغاز کنیم. آن‌طور که در لغت‌نامه‌ها می‌یابیم، سندباد در لفظ فارسی پهلوی یعنی «نیروی اندیشه» و نیز «بادی که سمت رود سند بوزد». فارسی‌نویسان، ریشه سندباد را از دوران ساسانی به بعد جست‌وجو می‌کنند. جلال ستاری در کتاب پژوهشی خود پیرامون داستان‌های هزارویک شب، درباره حکایت‌های شخصیتی با نام سندباد بحری می‌نویسد: «سندباد بازرگانی ساکن بغداد است که در بندر بصره و شاید هم سیراف به کشتی نشسته و به جزایر دوردست هند و چین سفر می‌کند و بعدها داستان سفرهای او به هزارویک شب راه پیدا می‌کند.» به گفته ستاری، داستان‌های سندباد بحری و هزارویک شب از دل برخی افسانه‌ها و داستان‌های دوره ساسانی و برخی از سفرنامه‌های بازرگانان ایرانی قرن‌های اولیه اسلامی برگرفته شده و داستان‌هایی در آمیزش با فرهنگ عرب در دل هزارویک شب جای گرفتند. از همین دوره به بعد با زبانزد شدن حکایات خواندنی شهرزاد قصه‌گو، خرده روایت‌های دیگر او هم میان مردم راه پیدا کردند؛ روایت‌هایی که سندباد هم یکی از آنها بود و در طول قرون بارها مورد اقتباس قرار گرفتند. از جمله این اقتباس‌های زبانزد و مورد توجه که در ایران شناخته‌شده‌تر از موارد دیگر است، مجموعه کارتونی ماجراجویی‌های سندباد است که به زبان فارسی دوبله شده و بارها از شبکه‌های مختلف سیما روی آنتن رفته است. ماجراجویی‌های سندباد با نام اصلی «شب‌های عربی، ماجراجویی‌های سندباد» مجموعه انیمه‌ای 52‌قسمتی است که فومیو کوروکاوا کارگردانی کرد و برای نخستین بار در سال 1975 روی آنتن رفت. این مجموعه هم چون دیگر سری مجموعه‌هایی که شرکت سازنده سندباد یعنی «نیپون» ساخت، در اکثر کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفت و سندباد چون ماجراجویی‌های شخصیت اصلی‌اش به کشورهای مختلف سفر کرد. ایران از جمله کشورهایی بود که نسبت به پخش این مجموعه اقبال نشان داد؛ انیمیشن نخستین بار در سال 1356 با صداپیشگی صداهای ماندگار دوبله شد و سندباد، علی‌بابا، شیلا و دیگر شخصیت‌های آن در یادها ماندند.

زهرا غفاری

رسانه