باغ‌وحش و آنچه نباید باشد

طرفداران باغ‌وحش داری معتقدند کارکرد آموزشی برای مردم و کاربرد آزمایشگاهی برای پژوهشگران مهم‌ترین نقش این مراکز نگهداری حیوانات است. اما با پذیرش این استدلال هم باید اعتراف کرد اغلب باغ‌وحش‌های ایران شرایط فنی و بهداشتی نامناسبی دارند که همین کاربردهای آموزشی، ترویجی و پژوهشی را زیر سوال می‌برد.

در عرصه حاکمیتی نیز بعید می‌دانم ادارات استانی محیط زیست و شهرداری‌ها از تعداد و تنوع گونه‌هایی که در اسارت نگهداری می‌شوند، آمار دقیقی داشته باشند. از طرفی چرخه اقتصاد زیرزمینی و قاچاق حیوانات هم به اندازه اقتصاد باغ‌وحش داری غیرشفاف است. یک مطالعه میدانی در ایران نشان داده استقبال گردشگران در ایام نوروز از دلفیناریوم‌ها که هزینه بالای بلیت هم دارند با آثار تاریخی رقابت تنگاتنگی دارد. به عبارت دیگر اگر حق انتخاب به کودکان (و حتی شاید بزرگسالان) داده شود، ایرانیان بازدید از حیوانات در اسارت را به مشاهده بناهای فرهنگی و تاریخی ترجیح می‌دهند.با بگیر و ببند نمی‌توان مانع صف بستن مردم برای دیدن حیوانات در قفس و شیشه شد و با ساده انگاری نمی‌توان راه‌های نرفته و مسیرهای طولانی را کوتاه کرد. برای اصلاح رفتارهای اجتماعی و حساس کردن افکار عمومی نسبت به «حقوق حیوانات» به اقداماتی زیربنایی نیاز داریم.

دکتر اصغر محمدی فاضل

معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست