اجاره دادن آنلاین مغز!

هر یک از ما در طول روز چند بار با هشدار پیام‌های دریافتی گوشی خود حواسمان از کار پرت می‌شود. گوشی‌های هوشمند هر روز صبح با هشدار ساعت خود، ما را از خواب بیدار می‌کنند، از ایمیل جدیدی که دریافت می‌کنیم ما را آگاه می‌کنند، با کمک انواع اپلیکیشن‌های پیام‌رسان با همکاران خود در ارتباط هستیم یا حتی وقتی انتظارش را نداریم ناگهان با صدای زنگ گوشی با پیغامی از یکی از دوستان قدیمی روی صفحه گوشی هوشمند خود روبه‌رو می‌شویم. این روزها بازار دستیار هوشمند که با صدایی بی‌روح ما را برای هر کاری همیاری می‌کند نیز حسابی داغ شده است.

این حواس پرت شدن‌ها از نظر ما شاید طبیعی به نظر بیاید، زیرا احساس می‌کنیم در زندگی شلوغ و پر هیاهوی این روزها، برای جلوگیری از فراموش‌کردن قرار ملاقات‌ها و کارهایی که باید انجام دهیم به حضور فناوری در زندگی خود نیاز داریم.

اما بدن ما این‌ طور فکر نمی‌کند. این هشدارهای مداوم باعث فعال شدن هورمون‌های استرس و به راه‌اندازی پاسخ جنگ و گریز در بدن می‌شود. ضربان قلب تندتر، نفس‌نفس‌زدن، ترشح بیشتر از غدد عرقی و انقباض عضلات از نشانه‌های این پاسخ هستند. این نوع پاسخ در انسان برای کمک به فرار از خطر ایجاد شده است و نباید برای هر تماس یا پیام ساده‌ای از یک همکار فعال شود. حقیقت این است بدن ما برای زندگی در چنین شرایطی ساخته نشده است.

ترس و اضطراب دائمی

اپلیکیشن‌ها از نیاز طبیعی ما به امنیت و ارتباطات اجتماعی بهره می‌برند و محققان در حال بررسی اثرات مخرب آنها روی انسان‌ها هستند. در جریان یک بررسی، 89درصد از دانشجویان گفته‌اند توهم لرزش تلفن همراه دارند یا تصور می‌کنند صدای هشدار پیام گوشی خود را شنیده‌اند، در حالی که هیچ پیامی دریافت نکرده‌اند. در بررسی دیگری 86درصد از افراد گفته‌اند به صورت مداوم و پشت سر هم پست الکترونیکی خود یا صفحه‌هایشان را در شبکه‌های اجتماعی چک می‌کنند و این کار واقعا برایشان اضطراب‌آور است.

به عقیده‌ دکتر رابرت لاستیگ (Robert Lustig) متخصص غدد درون‌ریز، هشدارهای گوشی همراه با ایجاد مسیر خاطره‌ای اضطراب-ترس مغز را همیشه درحالت ثابتی نزدیک به مرحله‌ اضطراب و ترس نگه می‌دارد. این یعنی بخش پیشین قشر مغز که مسئول بسیاری از فعالیت‌های درکی سنگین است، به طور کامل از دسترس خارج شده و به عبارتی غیرفعال می‌شود. در این حالت ممکن است کارهای احمقانه‌ای از انسان سر بزند و این کارها او را دچار مشکلات مختلفی کند.

مغز فقط قادر به انجام یک فعالیت در لحظه است

بر خلاف تصوری که بیشتر ما از خودمان داریم، دانشمندان سال‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند 5/97 درصد جمعیت انسان‌ها واقعا نمی‌توانند چند کار را به صورت همزمان انجام دهند. 5/2 درصد دیگر توانایی‌های خارق‌العاده‌ای دارند. دانشمندان به این گروه که می‌توانند بیش از یک کار را به صورت همزمان با موفقیت به انجام برسانند، اَبَر چندکاره‌ها می‌گویند؛ برای مثال آنها می‌توانند همزمان با رانندگی بدون این که ذره‌ای در صحبتشان خللی ایجاد شود یا مثلا دیر دنده را عوض کنند با تلفن هم صحبت کنند.

چرا لذت اعتیادآور مثل شادی واقعی نیست؟

از آنجا که فقط یک نفر از هر 50 نفر اَبَر چندکاره هستند، بقیه‌ ما معمولی‌ها فقط روی یک کار در لحظه می‌توانیم متمرکز شویم. این یعنی با هرباری که به خاطر صدای زنگ تماس یا هشدار پیام‌های گوشی، کار خود را متوقف می‌کنیم، تمرکزمان از بین می‌رود و هزینه‌ای برای این پرت شدن حواس که به آن هزینه‌ تغییر تمرکز می‌گویند، به ما تحمیل می‌شود.

گاهی هزینه تغییر تمرکز از کاری به کار دیگر تنها چند دهم ثانیه است، اما طی یک روز هزینه تغییر بین افکار، بحث‌ها و تراکنش‌هایی که با گوشی یا رایانه خود انجام می‌دهیم می‌تواند روی هم انباشته شود و حتی احتمال خطا کردن را در ما افزایش دهد. بر اساس تحقیقات دکتر دیوید مِیر (David Meyer)، روان‌شناسی که در مورد اثرات تغییرات تمرکز مطالعه کرده است، تغییر تمرکز می‌تواند تا 40درصد از زمان مفید فعالیت‌های مغزی دیگر را بگیرد.

از طرف دیگر، به گفته دکتر لاستیگ، هربار که ما موضوع تمرکز خود را تغییر می‌دهیم در حقیقت میزان ترشح هورمون کورتیزول که در فرآیند استرس نقش دارد را افزایش می‌دهیم. تغییر تمرکز باعث غیرفعال‌شدن بخش پیشین قشر مغز - که مسئول تفکر و علت‌یابی است - می‌شود و از طرف دیگر میزان ترشح دوپامین یا همان هورمون اعتیاد را به صورت چشمگیری افزایش می‌دهد.

به عبارت دیگر، استرس انجام چند کار به صورت همزمان که در حقیقت از توانایی ما خارج است، بیشتر موجب ایجاد بیماری و به دنبال آن افزایش حواسپرتی‌های مکرر، بالا رفتن دوپامین و در نهایت همیشگی‌شدن این چرخه می‌شود.

استفاده بیشتر از گوشی هوشمند و تنبلی بیشتر مغز

مغز ما در لحظه توانایی محدودی (در حدود 60 بیت در هر ثانیه) برای پردازش اطلاعات دارد. هرچه کارهایی که باید انجام دهیم بیشتر باشد، بیشتر به توانایی بالای مغز خود نیاز خواهیم داشت. بنابراین اگر بخواهیم بخشی از کارهای اضافی روزانه خود را به گوشی هوشمند یا دستیار دیجیتال خود بسپاریم، قابل درک است.

اما طی تحقیقات دیده شده است اگر کارهایی که نیاز به فکر کردن دارند را به ابزارهای دیجیتال خود بسپاریم، مغز خود را نه‌تنها بیمار که تنبل‌تر نیز می‌کنیم.

بر اساس نتایج تحقیقات محققان، متفکرانی که مغزهای تحلیلگر قوی دارند بسیار کمتر از افراد عادی از موتورهای جست‌وجوی گوشی هوشمند خود استفاده می‌کنند. البته به معنای آن نیست که استفاده از موتورهای جست‌وجو باعث ایجاد کم‌هوشی و حماقت می‌شود، شاید این تنها نشان‌دهنده این باشد که افراد باهوش به دلیل این که اطلاعات بیشتری دارند، کمتر سراغ موتورهای جست‌وجو می‌روند. اما فرضیه رابطه بین کم‌شدن تفکر تحلیلی و افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند به قوت خود باقی است.

از طرف دیگر مشخص شده است خواندن اطلاعات جدید در گوشی‌های همراه نیز یکی از بدترین روش‌های یادگیری است. محققان می‌گویند، افرادی که به جای خواندن اطلاعات سخت و پیچیده در گوشی خود از کتاب استفاده می‌کنند، درک عمیق‌تری نسبت به موضوع مورد مطالعه پیدا می‌کنند و تفکر تصویری در آنها بیشتر فعال می‌شود.

براساس نتایج تحقیق دیگری که در کشور سوئیس انجام شده، نگاه کردن مداوم به صفحه گوشی هوشمند می‌تواند موجب پرش عصبی در مغز و انگشتان شود. در تحقیق دیگری که نتایج آن اسفندماه سال گذشته منتشر شده است، روان‌شناسان و دانشمندان علوم رایانه با پدیده عجیب و خطرناکی روبه‌رو شدند. آنها مشاهده کرده بودند هر چه میزان لمس صفحه، کلیک کردن، انتشار محتواها در رسانه‌های اجتماعی و پیگیری کردن فعالیت افراد مختلف در صفحات مجازی بیشتر باشد، سیگنال‌های مغزی آن فرد مخدوش‌تر خواهد بود. این مشاهده برای محققان کاملا عجیب بود، زیرا معمولا وقتی کاری به صورت تکراری چند بار انجام شود، فرد در انجام آن کار سریع‌تر و ماهرتر خواهد شد.

چرا فعالیت در شبکه‌های اجتماعی را دوست داریم؟

به عقیده محققان، وقتی ما در حال استفاده از شبکه‌های اجتماعی هستیم اتفاق متفاوتی رخ می‌دهد؛ مجموعه معاشرت‌کردن و استفاده از گوشی هوشمند به صورت همزمان، ممکن است بار زیادی را به مغز ما تحمیل کند. شاید انتقال مفاهیم معاشرت کردن از مغز به انگشت (چیزی که در حالت عادی برای مغز تعریف شده نیست) باعث فعالیت شدیدتر مغز می‌شود.

با وجود تمام مشکلات مشاهده شده در خصوص استفاده از گوشی‌های هوشمند، دانشمندان نمی‌توانند بگویند استفاده از اپلیکیشن‌های‌ مورد علاقه‌تان به خودی خود مخرب است. با این حال همچنان می‌دانیم بعضی انواع استفاده‌ از گوشی‌های هوشمند می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد.

برای مثال، مشخص شده است گشتن در فضای شبکه اجتماعی فیسبوک می‌تواند باعث ایجاد افسردگی در جوانان شود. در تحقیقی که روی حالات روحی دانشجویان سال‌های اول دانشگاه انجام شده بود، رابطه مستقیمی مشاهده شد. هرچه میزان بازدید از فیسبوک بیشتر بود، فرد بیشتر احساس نارضایتی از خود می‌کرد. اما این تنها اپلیکیشن مخاطره‌انگیز نیست. بازی‌هایی مانند پوکمون‌گو (Pokemon Go) و اپلیکیشن‌هایی مانند توییتر می‌توانند بسیار اعتیادآور باشند و از این طریق به مغز افراد آسیب بزنند.

اپلیکیشن‌های اعتیادآور به گونه‌ای طراحی می‌شوند که به مغز فرد جایزه بدهند. چیزهایی مثل شوقی که از پسندیده‌شدن عکس‌ها یا نظرات خود توسط سایر افراد احساس می‌کنید. این حالت حسی مشابه شرط‌بندی برای مغز ایجاد می‌کند؛ زیرا از هیچ الگوی مشخصی تبعیت نمی‌کند. به این حالت برنامه مقدار متغیر (variable ratio schedule) گفته می‌شود و این دقیقا همان چیزی است که مغز انسان عاشقش است.

این تکنیک تنها در شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی‌شود، بلکه روشی است که در تمام فضای مجازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تخفیف‌های نامشخص خطوط هواپیمایی که با کلیک کردن روی آنها میزان آن مشخص می‌شود، تبلیغاتی که تنها یک دقیقه زمان خرید دارند و یک دقیقه بعد با جنس بعدی جایگزین می‌شود از مثال‌های همین روش اثرگذاری روی ذهن است. ما می‌خواهیم همه آنها را داشته باشیم، می‌خواهیم بیشتر داشته باشیم، می‌خواهیم همین الان داشته باشیم، در نتیجه پشت سرهم صفحه گوشی را لمس می‌کنیم!

آیا فناوری واقعا چیز بدی است؟

این اپلیکیشن‌ها به خودی خود مخرب نیستند. آنها فقط زمانی مشکل‌ساز می‌شوند که بتوانند بدون محدودیت حواس ما را پرت کنند و با فرستادن پیام‌های وسوسه انگیز برای مغز باعث شوند مغز ما پیوسته بیشتر و بیشتر بخواهد. در حقیقت فناوری به خودی خودی مشکلی ندارد. این تکنیک جایزه متغیر است که باعث می‌شود فرد نتواند مقاومت کند و پیوسته به صورت اعتیادگونه‌ای در حال بالا و پایین بردن صفحات مجازی در گوشی هوشمند خود باشد.

به عقیده دکتر لاستیگ شاید اگر در جوامع محدودیت‌هایی برای استفاده از تلفن همراه در نظر گرفته شود (مشابه آنچه امروزه در مورد کشیدن سیگار در برخی اماکن عمومی وجود دارد)، افراد حداقل برای چند ساعت در روز هم که شده حتی به اجبار از گوشی‌های خود فاصله خواهند گرفت تا مغزشان کمی استراحت کند.

منبع:Business Insider