از درایا پارسا و سینوس پرسیکوس تا پرشین گلف و البحر الفارسی

پیروز مجتهدزاده در گفت‌وگو با جام جم آنلاین با تأکید بر اینکه خلیج‌فارس اصلی‌ترین نام در سایر زبان‌های متداول جهان است و از دنیای باستان تا امروز این نام قدمت دارد، گفت: از دیرباز دو تمدن بزرگ و درخشان جهان یعنی تمدن ایرانی و یونانی همراه مطالعات جغرافیایی خلیج فارس را مورد تاکید قرارداده اند. دانشمندان یونان باستان در مطالعات جغرافیایی خود نام خلیج‌فارس را با واژه «سینوس پرسیکوس» بکار برده‌اند که دقیقاً به معنای خلیج‌فارس است.

وی درباره اینکه در تمدن ایرانی این خلیج با چه لغتی نام‌برده می‌شد هم توضیح داد: دانشمندان ایرانی از روزگار هخامنشیان این دریا را «درایا پارسا» اسم برده‌اند که ترجمه امروزی آن دریای پارس می‌شود. بنابراین این دو نام برای خلیج‌فارس از همان دوران به همین ترتیب رواج داشت و تا قرن بیستم هم جغرافی‌دانان و تاریخ نویسان جهان اسلام هم همان نام درایا پارسای عصر هخامنشیان را اقتباس کردند و به عربی البحرالفارسی ترجمه نمودند.

این استاد جغرافیای ژئوپولتیک با اشاره به اینکه اسناد و کتاب‌های فراوانی درباره خلیج‌فارس تدوین و منتشرشده است، تصریح کرد: قرن بیستم قرن ظهور مطالعات جدید در حوزه جغرافیا است به‌گونه‌ای که «سینوس پرسیکوس» یونان باستان، امروز به زبان انگلیسی تحت عنوان «Persian Gulf» یا همان خلیج‌فارس نام‌برده می‌شود و سایر زبان‌های غربی همچون فرانسوی ترجمه خلیج‌فارس را بکار می‌برند. از طرفی در تمدن ایرانی اسلامی در قرن بیستم کلمه البحرالفارسی باهدف ایجاد وحدت و یکپارچگی بین نام‌های خلیج‌فارس همچون دیگر زبان‌ها جای خود را به خلیج‌فارس داد.

مجتهد زاده در این راستا خاطرنشان کرد: از ابتدای تمدن‌های یادشده تا به امروز میلیون ها اطلس و نقشه در جهان به چاپ رسیده و در هیچ‌کدام از آن‌ها نامی جز نام خلیج‌فارس برای این خلیج بکار برده نشده است.

وی در ادامه پیرامون ریشه‌های تحریف نام خلیج‌فارس با نام جعلی خلیج «ع ر ب ی» توسط برخی از دول عرب منطقه، ابراز داشت: از سال 1935 امپراتوری بریتانیا به مرکزیت هند دامنه استعاری خود را به سراسر جنوب خلیج‌فارس گسترش داد و قراردادهایی استعماری با شیوخ و قبایلی که به‌طور سنتی تابع ایران بودند به امضا رساند و همه آن‌ها را به شیخ‌نشینان امارات عربی منطقه خلیج‌فارس تبدیل کرده و تحت حمایت سیاسی بریتانیا قرار گرفتند.

مجتهد زاده افزود: وقتی بخش‌های زیادی از مناطق حاشیه‌ای خلیج‌فارس در آن مقطع به تحت‌الحمایه تبدیل شدند، نماینده مقیم سیاسی بریتانیا در خلیج‌فارس با ارسال نامه‌ای به مقامات لندن درخواست کرد حال که بیشتر مناطق پیرامونی و اقوام عرب تحت‌الحمایه دولت ما هستند دیگر از نام خلیج‌فارس استفاده نکنیم و تحت عنوان (جعلی) خلیج ع ر ب ی اطلاق شود. اما دولت بریتانیا متوجه بود که این اقدام یک خطای فاحش راهبردی است و ازآنجایی‌که با پهلوی اول در آن مقطع در حالت مخاصمه قرار داشت لذا این پیشنهاد بایگانی شد.

کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اینکه مقیم سیاسی بریتانیا در خلیج‌فارس پس از بازنشستگی به کشورش بازنگشت و در بحرین به مقام مشاور شیخ بحرین منصوب شد و در آنجا به اداره پست بحرین در سال 1957 دستور داد تمبرهایی تحت عنوان جعلی منطقه خلیج ع ر ب ی منتشر کنند، گفت: دولت وقت ایران نسبت به این اقدام اعتراض کرد و این موضوع متوقف شد تا اینکه عبدالکریم قاسم در عراق کودتا کرد و این نام جعلی را وسیله‌ای برای مبارزات گسترده علیه ایران قرارداد و چون این فرد در دنیای عرب چهره‌ای منفور بود، توجه چندانی به حرف‌های او نشد.

مجتهد زاده به یکی دیگر از سران عربی که در تحریف نام خلیج‌فارس به‌نوعی نقش داشتند، اظهار داشت: پس‌ازاینکه جمال عبدالناصر در مصر به قدرت رسید و ادعای رهبری جهان عرب را در پیش گرفت اما درحالی‌که چند سال قبل در تعریف وسعت دنیای عرب عنوان کرده بود «من المحیط اطلسیه الی الخلیج الفارسیه» یعنی دنیای عرب از اقیانوس اطلس تا خلیج فارس است، اما در سال 1962 از نام جعلی خلیج ع ر ب ی استفاده کرد.

وی خاطرنشان کرد: از سال 1962 به بعد کشمکش‌های فراوانی میان ایران و اعراب منطقه بر سر تحریف نام خلیج‌فارس به‌ویژه اینکه در این اواخر رژیم صدام حسین این دعوا را به رسانه‌های غربی کشاند و صدها میلیون دلار در آن مقطع توسط اعراب به رسانه‌های غربی داده شد تا در گزارش‌های خود از نام خلیج‌فارس استفاده نکنند.

استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در خصوص اقدامات ایران‌ به‌منظور تثبیت هر چه بیشتر نام خلیج‌فارس و جلوگیری از خنثی‌سازی اقدامات غیرقانونی مبنی بر جعل نام خلیج‌فارس، گفت: ایرانی‌ها تاکنون چه در مقام دولت‌ها و چه در مقام ملی و مردمی دست به اقدامات گسترده‌ای زده‌اند. خود بنده در این رابطه تألیفات فراوانی داشته‌ام ازجمله ، کتاب‌ها و مقالات مفصلی همچون کتاب تجدید چاپ‌شده «خلیج‌فارس نامی کهن‌تر از تاریخ» بعلاوه به‌طور گسترده نامه‌های اعتراض‌آمیز زیادی به هر سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی به سران کشورها و رؤسای رسانه‌ها نوشته‌ام.

مجتهدزاده یادآور شد: نظام جمهوری اسلامی ایران شکایات مفصلی نسبت به تحریف نام خلیج‌فارس به سازمان ملل ارائه کرده است و شرایطی پیش آمد که «سازمان وحدت در اسامی جغرافیایی» که یکی از بخش‌های تابعه سازمان ملل متحد است، همه‌ساله برخی اعراب منطقه درخواست تغییر نام خلیج‌فارس را به این سازمان ارائه می‌دهند اما هر بار این تقاضا رد می‌شود و در پاسخ اعلام می‌دارد که خلیج‌فارس همان خلیج‌فارس است.

وی در همین راستا افزود: تاکنون از سوی ایران در 4 نوبت از دبیر کل سازمان ملل متحد رسماً تقاضا شده تا در زمینه نام خلیج‌فارس موضع خود را مشخص کند که در هر 4 مورد دبیر کل وقت سازمان در بخش‌نامه‌های عمومی رسمی تأکید کرد؛ نام این خلیج، خلیج‌فارس است و نه هیچ نام دیگری.

مجتهد زاده خاطرنشان کرد: همچنان صداهایی از جهان عرب و عوامل و عناصر تشنج‌آفرین میان مسلمانان پیرامون تحریف نام خلیج‌فارس شنیده می‌شود و باید اقدامات متقابلی صورت گیرد. اما باید تأکید کرد این‌گونه تحرکات ابداً پایه علمی نداشته و صرفاً جنبه احساسی و نژادی دارد. ازاین‌رو پاسخ‌های ما همچون گذشته به این موضوع می‌بایست عملی و علمی باشد.

وی در پایان گفت: طبق اصل اعلام‌شده سازمان وحدت در اسامی جغرافیایی سازمان ملل متحد، اسامی جغرافیایی سیاسی، نژادی و مذهبی نبوده و این اسامی بر پایه فرهنگ و محیط به وجود می‌آیند و در کوره زمان آلیاژ می‌شوند و لذا هرگز تغییرپذیر نیستند.