تولید تیلاپیا فرصتی که از دست می‌دهیم

ماهی تیلاپیا یکی از آبزیان ارزانقیمت اواسط سال 1387 بود که برای اولین بار سرسفره ایرانیان آمد؛ قیمت، طعم و تبلیغات گسترده این ماهی باعث شد تا یکباره تیلاپیای ناشناخته در بازار ایران جایگاه مطمئن و قابل‌توجهی برای خود در میان سبد غذایی ایرانیان دست و پا کند و گروهی به فکر تولید آن در داخل کشورمان افتادند تا از این بازار پرتقاضا به نفع تولید و اشتغال استفاده کنند.
کد خبر: ۱۱۱۳۴۰۴
تولید تیلاپیا فرصتی که از دست می‌دهیم

هنگامی که این مساله - یعنی داخلی شدن تیلاپیا - مطرح شد، نهادهایی همچون سازمان شیلات و سازمان حفاظت محیطزیست دست به کار شدند و با استدلال اینکه این ماهی با توجه به نوع خصوصیاتش میتواند عاملی برای صدمهزدن به دیگر آبزیان و محیط زیست کشورمان باشد، تولید آن را در داخل ممنوع اعلام کردند و در نهایت فقط همان واردات فیله را مجاز دانستند.

در همین حال واردکنندگان که عمدتا مالک صنایع تبدیلی آبزیان بودند با استفاده از امتیازات دولتی درکنار اقبال عمومی و بازار مناسبی که پیش رو داشتند در این زمینه وارد عمل شدند و جریان گستردهای از واردات تیلاپیا به داخل مرزهای ایران را تدارک دیدند.

براساس آمارهای منتشر شده گمرک در 9 ماه نخست سال جاری 9700 تن فیله تیلاپیا وارد کشورمان شده که ارزش آن 33 میلیون دلار - معادل 111 میلیارد تومان- بوده است. برآورد شده که به ازای واردات یک کیلوگرم تیلاپیا تقریبا پنج کیلوگرم ماهی تولیدشده داخلی روی دست تولیدکنندگان میماند که خلاف سیاستهای اقتصاد مقاومتی است.

این درحالی که بسیاری از کارشناسان معتقدند تولید مدیریت شده این ماهی میتواند سالانه رقمی معادل هزارتا 4000 میلیارد تومان برای اقتصاد کشورمان درآمدزایی داشته باشد.

این افراد با اشاره به میزان سرانه مصرف بینالمللی حدود 20 کیلوگرم و مصرف پنج تا شش کیلوگرمی ایران میگویند، سرمایهگذاری در زمینه تولید این نوع ماهی و دیگر آبزیان علاوه بر سلامت جامعه امتیازی است برای اقتصاد کشورمان که اکنون بیش از هر زمانی نیازمند رونق و اشتغال است.

حال سوال اصلی این است که آیا جریانی پشتیبان واردات این کالاست که نمیتوانیم شاهد تولید قانونی و مدیریت شده تیلاپیای ایرانی باشیم یا اینکه واقعا مشکلات زیستمحیطی، عاملی است که نهادهای مسئول بتازگی طرحی برای واردات مدیریتشده هر کیلوگرم تیلاپیا در ازای پنج کیلو صادرات قزلآلای معروف ایرانی ارائه کردهاند؟

اشتغالزایی با تولید کیفی

محمد محیسنی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خاتمالانبیای بهبهان درباره تولید یا واردات تیلاپیا به جامجم گفت: این موضوع در سالهای اخیر بسیار داغ شده است، اما درباره بودن یا نبودن آن به نوعی افراط و تفریط شده است.

محیسنی افزود: اولین بار ماهی تیلاپیا که یک آبزی ارزانقیمت و کمکیفیت در جهان شناخته شده و عموما کشورهای کمترتوسعهیافته که درآمد محدودی دارند خریدار آن هستند در قالب مبادلات اقتصادی میان ایران و چین بابت مطالبات پول نفت وارد کشورمان شد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: در ابتدای ورود این ماهی به دلیل ناشناخته بودن آن اقبال عمومی از آن زیاد نبود اما رفته رفته با توجه به افزایش قیمت دیگر آبزیان و همچنین تبلیغات گسترده شاهد آن بودیم که از سال 1392 به بعد یکباره در حجم وسیع تیلاپیا حتی در دورافتادهترین نقاط ایران که اصولا سرانه مصرف ماهی بسیار پایینی دارند توزیع شد.

وی تصریح کرد: قبل از هرگونه اظهارنظر درباره آینده تولید این ماهی در ایران باید به این پرسش پاسخ دهیم که اصولا چرا این ماهی باید وارد شود؟ به این دلیل که تیلاپیا یک چاقوی دولبه است و نباید درباره آن تصمیمگیری یا سیاستگذاری سطحی کرد.

محیسنی معتقد است مسئولان در ابتدای ورود تیلاپیا به ایران به نوعی واردات این ماهی را به صنایع تبدیلی و بستهبندی ماهی آماده واگذار کرد با این برنامه که این روند عاملی برای انتقال فناوری و تجهیزات مورد نیاز به داخل ایران باشد، اما چنین نشد و صرفا شاهد افزایش واردات این ماهی شدیم، درحالی که یکی از نقاط ضعف اصلی صنایع غذایی ما در بخشهای مختلف متناسب نبودن صنایع تبدیلی با میزان تولید محصولات تازه است.

به گفته این متخصص آبزیپروری، تنوع در تولید آبزیان در کشورهای مختلف به عنوان یک استراتژی سازنده استفاده میشود، اما لازم است مسئولان و نهادهای مربوط به این نکته توجه داشته باشند که تولید یک نوع آبزی نباید به تهدید انواع دیگر آبزیان منطقه منجر شود.

محیسنی درباره تنوع تولید آبزیان ایران نیز به جامجم گفت: تقریباً 140 تا 150 گونه پرورشی در جهان داریم که برخی از آنها در ایران قابلیت تولید دارند اما متاسفانه به دلیل برنامهریزی نامناسب فقط پنج یا ششگونه در ایران به شکل گسترده تولید میشود که یکی از آنها قزلآلای رنگینکمان است و میتوان برای تولید تیلاپیا نیز برنامهریزی دقیقی انجام داد.

وی تاکید کرد: هرچقدر بتوانید گستره تولیدات آبزیان خود را قوی کنیم و تنوع بدهیم فشار کمتری به منابع طبیعی و داشتههای طبیعی کشورمان وارد خواهیم کرد، بنابراین در این زمینه هرچه سرمایهگذاری منطقی و دقیقی داشته باشیم، رونق اقتصادی و اشتغالزایی بالایی را تجربه میکنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خاتمالانبیای بهبهان گفت: سرمایهگذاری بالایی در برخی زمینههای تولیدات آبزیان بخصوص قزلآلای رنگینکمان صورت گرفته و اکنون ایران صاحب عنوان و جایگاه مناسبی در آسیاست، اما نبود صنایع تبدیلی و همچنین 413 هزار تن واردات بیرویه در برخی محصولات مثل قزلآلا میتواند چالشی برای سرمایهگذاریهای انجام شده باشد.

وی درباره واردات تیلاپیا به جامجم گفت: آمارهای موجود بیانگر این است که روند واردات رو به افزایش بوده که صرفا عاملی برای خروج ارز از ایران است، چون این ماهی کیلویی یک دلار خریداری و با قیمتهای بسیار بالایی داخل بازار فروخته میشود. در حالی که میتوانیم با تولید تیلاپیای داخلی ایران نهتنها مانع خروج ارز از ایران باشیم بلکه میتوانیم به جای اشتغالزایی برای کارگران چینی و اماراتی، اشتغالزایی بالایی در داخل ایران داشته باشیم.

محیسنی تاکید کرد: به دلیل نبود دقت نظر بالا در واردات اقلام خوراکی بخصوص همین ماهی میبینیم پرسشهای بسیاری درباره کیفیت تیلاپیای چینی که عموما در امارات متحده عربی دوباره بستهبندی و به بازار ایران صادر میشود، مطرح شده است.

وی درباره این پرسشها به جامجم عنوان کرد: اینکه گفته میشود تیلاپیا امگا 6 بالایی دارد یا اینکه موارد از این دست مطرح شده، کارشناسی نیست اما مشکلاتی که در این کالا دیده شده مربوط به تاریخ انقضای محصولات است، چون با توجه به صادرات مجدد آن از امارات به ایران ممکن است مشکلاتی در آن وجود داشته باشد و نکته بعدی اصولا شکل خود فیله است، چون فیلهای که داخل بازار ایران فروخته میشود با اصل فیله تیلاپیا متفاوت است.

این استاد دانشگاه افزود: بررسیهای انجام شده بیانگر آن است که چینیها برای ظاهر زیبای این ماهی از رنگدانههای قرمز و گاز CO2 استفاده میکنند تا بتوانند آن را به عنوان کالایی جذاب معرفی کنند، درحالی که ماهی تیلاپیا اصولا غذای فقراست و بیشتر در کشورهای آفریقایی خریدار دارد، به همین دلیل لازم است به جای واردات داخل ایران تولید کنیم که کیفیت محصول را تحت کنترل داشته باشیم.

این کارشناس آبزیپروری تصریح کرد: با درنظر گرفتن مقاومت این ماهی در زمینه حمل و نقل، آب لبشور، زنجیره غذایی و دوره بلوغ کوتاهمدت که به تکثیر گسترده منجر میشود، میتوانیم پروژههای تولیدی کنترلشده آن را در مناطقی از مرکز کشورمان مثل یزد و کرمان برنامهریزی کنیم تا علاوه بر رفع معضل بیکاری در مناطق یاد شده بهنوعی کاهش واردات تیلاپیای چینی را مهیا کنیم.

محیسنی معتقد است، در کنار اینکه برای تولید تیلاپیا برنامهریزی میکنیم، لازم است زمینه توسعه صنایع تبدیلی را نیز فراهم کنیم به این دلیل که کمبود صنایع تبدیلی میتواند پاشنه آشیل تولید این محصول باشد.

وی با اشاره به امتیازات اقتصادی تولید این ماهی به جامجم گفت: تولید تیلاپیا یک فرصت است، اما نه به صورت وارداتی بلکه باید به صورت تولید با برنامه و مدیریت شده همراه با گسترش صنایع تبدیلی وارد عرصه تولید این محصول شویم.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: اگر برای تیلاپیا از هماکنون به دنبال بازارهای صادراتی نباشیم و شرایط تولید و بستهبندی انواع فرآوردههایش را مهیا نکنیم، دقیقا دچار مشکل ماهی قزلآلا خواهیم شد به صورتی که امروز ترکیه ماهی قزلآلای ایرانی را بسیار ارزانقیمت میخرد و در واحدهای صنایع تبدیلی خود به محصولات مختلف از جمله چیپس، کتلت، ناگت و ... تبدیل و به نام خود به بازارهای اروپایی صادر میکند. در واقع ارزش افزوده اصلی به دست کارگران ترکیه میرسد نه تولیدکنندگان وطنی و اقتصاد ایران که این مخالف سیاستهای اقتصاد مقاومتی است.

محیسنی معتقد است حتی اگر فعلا برنامه میانمدت یا کوتاهمدتی برای تولید نداریم، میتوانیم به گونهای برنامهریزی کنیم که در مقابل صادرات آبزیان ایرانی به چین از آن کشور ماهی تیلاپیا وارد شود تا بتوانیم زمینه فعالیت مناسبی برای تولیدکنندگان ایران مهیا کنیم نه اینکه به صورت جادهای یکطرفه صرفا واردکننده محصولی که زیاد از کم و کیف آن خبر نداریم، باشیم.

کلیگویی در این زمینه فایدهای ندارد

از سوی دیگر احمد فرهادی، استادیار دانشگاه شیراز در این زمینه به جامجم گفت: موارد مطرح شده درباره این ماهی بسیار متعدد است و اغلب کارشناسان یا مسئولان در این زمینه سخن گفتهاند. اما نکتهای که باید درنظر داشته باشیم، این است که کلیگویی درباره تیلاپیا چاره کار نیست و هیچ فایدهای ندارد.

فرهادی در ادامه افزود: بهرغم اینکه اخبار و موارد گوناگونی درباره واردات، پرورش یا حذف این ماهی از سبد غذایی ایرانیان مطرح شده هیچکدام در قالب پژوهش یا تحقیق اصولی علمی و تخصصی نبوده است و افراد معمولا با توجه به دانش و اطلاعات بینالمللی سخن گفتهاند درحالی که لازم است درباره تیلاپیا در ایران پس از تحقیقات گسترده علمی سخن بگوییم.

این استادیار دانشگاه تاکید کرد: تحقیقات انجام شده در زمینه پرورش تیلاپیا بسیار محدود است و باید قبل از این که تصمیمگیری خاصی در این زمینه داشته باشیم نسبت به تحقیق و بررسی اصولی درباره این ماهی اقدام کنیم.

وی درباره تولید این ماهی در ایران به جامجم گفت: بهطور کلی تولید تیلاپیا با توجه به هزینههای تولید و نگهداری این ماهی صرفه اقتصادی دارد، اما باید بررسی کنیم تا ببینیم هزینه و فایده این کار برای کشور چیست؟

فرهادی تصریح کرد: اگر درباره ارقام مختلف آبزیان بخواهیم صحبت کنیم پرورش این ماهی با توجه به نوع خوراک و کیفیت آبی که در آن تولید میشود، میتواند ارزش افزوده مناسبی ایجاد کند، اما تیلاپیا جزو آبزیان باکیفیت و دارای تقاضای گسترده نیست. بلکه در کشورهای کمدرآمد عمومی استفاده میشود و دیگر کشورها هم برای تنوع آبزیان آن را محدود وارد میکنند.

به نظر این متخصص آبزیپروری،
به همین دلیل است که درباره نظرات مطرح شده نمیتوان به قطعیت صحبت کرد آیا واقعا حق با مخالفان تولید است یا موافقان نیز میتوانند با استفاده از موارد مطرح شده و امتیازات تیلاپیا ارزش افزوده مناسبی برای آن ایجاد کنند و اشتغالزایی داشته باشند.

وی به جامجم گفت: اگر مسئولان سازمان محیطزیست نگران ورود این نوع ماهی به محیطزیست کشورمان هستند میتوان به گونهای برنامهریزی کرد که ماهیان تکجنس یا عقیم بهترین راهکار است چون این نوع پرورش خطر کمتری برای محیطزیست ما خواهد داشت.

استادیار دانشگاه شیراز عنوان میکند درباره تیلاپیا شاید تفکر صادراتی زیاد منطقی نباشد و بهتر است مسئولان با استفاده از سیستمهای قابل کنترل و به نوعی با توجه به آبهای آزاد و رودخانهها که سرریز ندارند، برای تأمین نیاز بازار و عرضه ماهی ارزانقیمت با کیفیت برنامهریزی کنند و منابع اصلی را در تولید آبزیان دیگری که ارزش افزوده بالاتری دارند، هزینه کنند.

اصرار شیلات بر واردات تیلاپیا منطقی نیست

ارسلان قاسمی، مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان گفت: باتوجه به سیاستهای اقتصاد مقاومتی، اصرار سازمان دامپزشکی و شیلات برای واردات تیلاپیا توجیهناپذیر است.

قاسمی افزود: چین برای واردات محصولات آبزی محدودیتهایی نظیر تعرفه بالا اعمال کرده در حالی که سازمان شیلات و دامپزشکی در خواب فرورفتهاند.

مدیر عامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان با انتقاد از آمار شیلات مبنی بر واردات تیلاپیا گفت: واردات دههزار تن فیله تیلاپیا برابر با 25 هزار تن واردات این گونه است که این رقم معادل یک سوم تولید قزل آلاست.

وی با اشاره به اینکه تیلاپیا به غذای فقرا در دنیا معروف است، بیان کرد: با اینکه ماهی تیلاپیا از بیکیفیتترین آبزیان است اما با قیمت بالایی در بازار داخل عرضه میشود که منافع آن به کارگران چینی و واردکنندگان میرسد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان تصریح کرد: واردات تیلاپیا و محدودیت صادرات میگو و ماهی به چین مقابل سیاستهای اقتصاد مقاومتی است.

عماد عزتی

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها