عروسی نارنج‌های شیرازی

به گزارش جام‌جم، شیراز فقط شهر حافظ و سعدی و غزلیات شورانگیز نیست، شهر درختان و باغستان‌های نارنج و بهارنارنج هم هست؛ شهر بهارهای سرمست‌کننده با عطر بهارنارنج و شهر پاییزهای نارنجی رنگ پراز نارنج.

نارنج و بهارنارنج برند شهر شیراز است؛ همان طور که سعدی و حافظ. این برند هم حاصل تداوم یک رسم و آیین قدیمی است؛ همان سنتی که شیرازی‌های قدیم را به سمت کاشت درخت نارنج در حیاط خانه‌ها یا جلوی در منازل سوق می‌داده؛ آیینی که باعث شده امروز در تمام باغستان‌های این شهر در بسیاری از خیابان‌ها و کوچه‌ها و حتی خانه‌هایی که هنوز حیاط و معماری قدیم خود را حفظ کرده‌اند، درخت نارنج و شکوفه‌های خوش عطر و میوه‌های خوش‌رنگش جلوه‌گری کنند.

البته درخت نارنج در برخی دیگر از شهرهای شیراز یا چندین استان دیگر کشورمان هم زیست دارند و ثمر می‌دهند، اما حساب شیراز با همه آنها فرق می‌کند. در شیراز حکایت درخت نارنج و عطربهارنارنج و میوه نارنج به قدری با زندگی مردمان آن دیار در هم تنیده شده که برایش جانی چون جان آدمی قائلند و آیین‌ها برپا می‌کنند که مهم‌ترینش مراسم عروس کردن درختان نارنج کم بار یا بی بار است که هنوز در بین قدیمی‌های شیراز مرسوم است.

عروس بشه پربار می‌شه

گاهی می‌شود که درخت نارنجی به مرور زمان یا برحسب اتفاق، کم‌بار یا بی‌بار می‌شود. شیرازی‌ها از قدیم و با یک آیین توانسته‌اند مشکل این کم‌باری و بی‌باری را برطرف کنند. آنها درختان کم‌ثمر و بی‌ثمر را عروس می‌کنند تا حالی و جانی دوباره بگیرد و برگ و بار دوباره بر سرشاخه‌هایش بنشیند.

آقامیر میری که در زمینه گردشگری در استان فارس فعالیت می‌کند و دستی هم بر آداب و رسوم قدیمی این دیار دارد،دراین باره به جام‌جم می‌گوید: شیرازی‌ها از قدیم رسم داشتند برای درختان کم‌بار و بی‌بار حیاط خانه‌شان عروسی بگیرند؛ یک عروسی تمام عیار. به این ترتیب که همسایگان دور هم و در خانه عروس (خانه‌ای که درخت کم بار دارد) جمع شده، بساط طبخ آش به پا کرده و تور عروسی بر سر درخت نارنج می‌اندازند و واسونک (شعر مخصوص عروسی) می‌خوانند.

به گفته وی، در فاصله‌ای که آش می‌پزد، جشن عروسی و رقص و شادی در حیاط برپا و آش و شیرینی بین در و همسایه پخش می‌شود. این فعال گردشگری می‌گوید، شیرازی‌ها جشن عروسی را در همین فصل و در ماه‌های دی و بهمن و به امید جان‌گرفتن و پربار شدن درخت نارنجشان در بهار سال بعد برگزار می‌کنند.

بارور می‌شوند

میری که خود در مراسم عروسی یکی از درختان نارنج حضور داشته و البته باوری به اثرپذیری این آیین نداشته، به ما می‌گوید که در کمال ناباوری، شاهد پرباری آن درخت در سال بعد بوده و البته فکر می‌کند که شاید راز ثمربخشی این آیین در انرژی‌ها و امواج مثبتی باشد که طی مراسم عروسی به سمت درخت سرازیر شده‌اند.

این فعال گردشگری معتقد است که این مراسم می‌تواند پس از ثبت ملی به آیینی برای جذب گردشگر تبدیل شود کما این‌که اکنون شکوفه‌های نارنج مهم‌ترین سوغات گردشگران داخلی و خارجی به شمار می‌روند و عطر بهارنارنج انگیزه‌ای است که تورهای گردشگری و گردشگران را در فصل بهار به شیراز می‌کشاند تا تمدد اعصاب و روانی یافته و جانی دوباره بگیرند.

دلبری نارنج‌ها برای گردشگران

شاید قدر و ارزش فراوانی که شیرازی‌ها برای درخت نارنج قائلند، ربطی به فواید بی‌شمار آن داشته باشد؛ چراکه علاوه بر مصرف خوراکی میوه این درخت و خواص مهمی که در سلامت دارد، شیرازی‌ها فرآورده‌های زیادی هم از آن به دست می‌آورند؛ از مربای بهار نارنج و شربت و عرق نارنج گرفته، تا دمنوش و طعم‌دهنده‌هایی که از شکوفه‌های آن به دست می‌آورند. البته همه اینها جدای از عطر دل‌انگیز و مست‌کننده شکوفه‌های این درخت (بهار نارنج) است که به گفته سیدموید محسن‌نژاد، معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی استان فارس در فصل بهار سراسر فضای شیراز را پر می‌کند و شهروندان و مسافران و گردشگران را از خود بی‌خود.

محسن‌نژاد به ما می‌گوید، همین عطر دل انگیز بهارنارنج که بهار شیراز را بهشتی می‌کند، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری شیراز است و برای همین هم تصمیم گرفته‌ایم جشنواره بهارنارنج را به عنوان یک رویداد مهم گردشگری از بهار سال آینده در شیراز برگزار کنیم.

وی با اشاره به این‌که برگزاری این جشنواره از سال گذشته در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته و بهترین زمان برای اجرای آن نیز هفته سوم فروردین ماه ارزیابی شده، یادآور می‌شود که شکوفه‌های بهارنارنج تقریبا از هفته دوم فروردین گل می‌کنند و عطرشان در هر کوی و برزن به مشام می‌رسد. ضمن این‌که در این ایام سفرهای نوروزی به پایان رسیده و هتل‌های شیراز تقریبا خالی از مسافر شده‌اند و حضور علاقه‌مندان به جشنواره بهارنارنج می‌تواند بخشی از ضرر و زیان این گونه مشاغل وابسته به گردشگری را جبران کند.

معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی استان فارس درعین حال که از برگزاری مراسم متنوع فرهنگی در جشنواره بهارنارنج خبر می‌دهد، تاکید می‌کند که در فصل بهار و هنگام رویداد مذکور گردشگران می‌توانند از باغستان‌های ارم، ارگ کریمخان، دلگشا، جهان‌نما، قوام و باغ ملی و همچنین فضای آرامگاه سعدی و حافظ که همگی مملو از درختان نارنج و عطربهارنارنج هستند، بازدید کنند.

اقتصاد بهارنارنج در فارس

درخت نارنج گرچه برند شیراز است و در حیاط تمام خانه‌ها و خیابان‌ها و فضاهای عمومی این شهر جلوه گری می‌کند، اما کمابیش در سایر شهرهای استان فارس هم وجود دارد و در فصل پاییز، میوه خوش طعم و رنگش به بار می‌نشیند و چرخ‌های بخشی از اقتصاد این شهر را می‌چرخاند.

مجیدرضا پاکاری، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس دراین باره به خبرگزاری صداوسیما می‌گوید: استان فارس 1450هکتار نارنجستان دارد که از این میزان حدود 800 هکتار در باغ‌های مرکبات و بقیه در پارک ها، فضای سبز شهری و حاشیه خیابان‌هاست.

پاکاری با اشاره به این‌که متوسط میانگین تولید نارنج در استان 22 تن در هکتار و زمان برداشت آن اوایل دی تا اوایل فروردین است، شهرهای شیراز، جهرم، فسا، کازرون، داراب و فیروزآباد را عمده‌ترین تولیدکنندگان نارنج فارس عنوان کرده و می‌افزاید:
60 تا 70 درصد نارنج برداشت شده در فارس به استان‌های اصفهان، تهران و خوزستان فرستاده می‌شود و در چند سال اخیر هم صادرات میوه و بهار نارنج به کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی رشد چشمگیری داشته است.

رونق کشت این محصول در فارس حتی باعث شده که خیران هم در سال‌های اخیر به کاشت این درخت پرثمر روی بیاورند، مثل غلامرضا محمدی، یکی از خیران کازرونی که با هدف توسعه فضای سبز شهری با هزینه شخصی، هزار اصله درخت نارنج در حاشیه روستای گاو کشَک تا تنگ ابوالحیات به طول هشت کیلومتر کاشته است.

در همین زمینه امیری، کارشناس فضای سبز شهری شیراز دو ویژگی مثمر بودن و سرسبزی درخت نارنج در تمام طول سال را عاملی برای انتخاب و کاشت این درخت در فضای شهری شیراز و سایر شهرهای استان فارس دانسته و می‌گوید،کاشت این درخت موجب تامین فضای جذاب و پرنشاط برای شهروندان و گردشگران بی‌شمارش خواهد بود.

کما این‌که حسین‌پور، یکی از گردشگران زمستانی فارس هم با اشاره به عطر و طعم نارنج‌های تولیدی شیراز می‌گوید، زیبایی‌ درختان همیشه سبز نارنج است که هر ساله وی و خانواده‌اش را به شهر شاعرانه شیراز می‌کشاند.

فاطمه مرادزاده

ایران