جاده مرگ خرس‌ها

به گزارش جام‌جم، براساس آمار بیش از 50 درصد تلفات حیات وحش ایران بر اثر تصادفات جاده‌ای است که به گفته کارشناسان، آماری تکان‌دهنده به شمار می‌رود.

بر این اساس، کارشناسان معتقدند برای حفظ اندک گونه‌های باقیمانده و در حال انقراض، فقط دو راه پیش روست؛ اول ایمن‌سازی جاده‌های فعلی و دوم جلوگیری از کشیده شدن جاده‌های بیشتر به دل زیستگاه‌های حیات وحش.

در کشور ما متاسفانه و تاکنون نه ایمن‌سازی جاده‌های فعلی مورد توجه قرار گرفته و نه عزم جدی و تمام عیار برای ممانعت از کشیده شدن جاده در دل زیستگاه‌ها مشاهده می‌شود؛ طوری که گاهی شاهد ورود جاده‌ای به دل زیستگاهی و سرازیر شدن خودروها به عمق آنها هستیم؛ آخرینش هم جاده‌ای که ساخت آن از چهارشنبه گذشته درسکوت در دل زیستگاه خرس قهوه‌ای استان فارس، یعنی گردنه خرسی شهرستان پاسارگاد آغاز شده است.

امپراتوری هزاران ساله خرس‌ها

پهنه موجود در سه شهرستان پاسارگاد، مرودشت و اقلید، زیستگاه خرس قهوه‌ای در استان فارس و یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های این گونه در کشور است؛ از هزاران سال پیش. حتی هزاران سال قبل‌تر از این‌که نام پاسارگاد روی زبان‌ها بیفتد. پاسارگاد نامی است که هرودت، تاریخ نگار یونانی زبان، بر منطقه نهاد و تکرار کرد تا بر زبان مردم نشست. پیش از آن و از دوره ایلامیان نام این منطقه کمین بود.

کمین، تداعی‌کننده کمین‌گاه و شکارگاه است و یادآور زیستگاه حیات وحش بودن منطقه. جالب این‌که هنوز هم پسوند بسیاری از روستاها در منطقه پاسارگاد کمین است؛ روستای علی‌آباد کمین، روستای مبارک آباد کمین و...

اصلا این منطقه پیوند کهنی با حیات وحش دارد و حتی فرهنگ مردمان آن هم با زندگی خرس‌ها عجین شده و پیوند خورده است و این را می‌شود از طرح قالی‌هایشان هم فهمید؛ طرحی به نام پنجه خرسی که خاص این منطقه است و نماد مهم‌ترین گونه جانوری‌اش.

غیر از این، نام کوه‌ها و گردنه‌ها هم گرفته شده از این گونه است؛ کوه خرسی، گردنه خرسی، بازار خرسی و دره خرسی.

وقتی کمپین‌ها به کمک خرس‌ها آمدند

با همه پیوندی که میان مردم محلی و حیات وحش منطقه پاسارگاد وجود داشت، یک اتفاق در سال 93 ورق را برگرداند و دشمنی میان خرس‌ها و آدمیزاد را رقم زد. قصه از آنجا شروع شد که خانواده‌ای برای جمع کردن پسته وحشی به سمت درختان بنه رفتند و فرزندان بازیگوش خانواده با مشاهده چند توله خرس در حال بازی زیر درختان، به دنبال آنها دویدند و موجب خشم مادرخرس شدند و درگیری میان مادر توله خرس‌ها و پدر پسر بچه‌ها رخ داد و کار به جاهای باریک کشید. روز بعد روزنامه‌ای محلی تیتر زد «حمله خرس‌ها به گردشگران در پاسارگاد...» تیتر، کار خودش را کرد و تب خرس‌کشی به راه افتاد. فعالان گردشگری و محیط زیست اما بیکار ننشستند و کمپینی در حمایت از خرس‌ها به راه انداختند.

کمپین خرسی برنامه‌های بسیاری برای برقراری صلح و آشتی میان مردم و خرس‌ها به راه انداخت؛ از برگزاری پیاده‌روی خانوادگی با خرس و پلنگ در زیستگاه حیات وحش گرفته تا انداختن سفره افطاری با بیش از ده نوع غذا بدون استفاده از هر نوع گوشت حیوانات، تمیز کردن زیستگاه‌ها، طراحی عروسک خرسی، طراحی و بافت فرش خرسی و برگزاری جشن بیداری در اردیبهشت موعد بیداری خرس‌ها از خواب زمستانی.

فعالیت‌های گسترده این کمپین، صلح و پیوندی دوباره میان مردم و خرس‌های پاسارگاد (و حتی سایر گونه‌ها) ایجاد کرد که اخبارش در کل کشور و دنیا پیچید تا جایی که سال 2016 نماد تیم ملی کشتی آزاد کشورمان، خرس قهوه‌ای شد و شعارشان در مسابقات کشتی آزاد جهان، جمله «ما صدای خرس قهوه‌ای پاسارگادیم».

جاده‌ای که از روی همه تلاش‌ها رد می‌شود

و حالا تمام این تلاش‌ها می‌رود که با احداث یک جاده در گردنه خرسی پاسارگاد به باد فنا رود، چراکه جاده با خودش خودروهای بی‌شمار می‌آورد، خودروهایی که بی‌امان در دل زیستگاه خرس‌ها می‌تازند و آرامش آنها را بر هم زده و حتی از روی توله خرس‌های بازیگوش وسط جاده رد می‌شوند. شکارچی‌ها هم می‌آیند؛ شکارچی‌هایی که تا به حال توان عبور از گردنه را نداشتند و از این پس راحت به دل جاده و زیستگاه می‌زنند.

البته طرح احداث جاده گردنه خرسی از سال 89 و دولت احمدی‌نژاد تصویب و زیرسازی بخشی از آن انجام شد. آن زمان شریفی، سرپرست فرمانداری پاسارگاد اعلام کرد راه گردنه خرسی به طول 30 کیلومتر (که 15 کیلومتر آن در حوزه پاسارگاد است)، بخش پاسارگاد را به حسن‌آباد اقلید متصل می‌کند. اما پیگیری‌های فعالان محیط زیست و کمپین خرسی و اعلام پاسارگاد به عنوان منطقه شکار ممنوع، عملا پیشرفت این جاده را هم متوقف کرد و طرح را در سال 92 الی 93 به تعطیلی کامل کشاند.

آغاز فعالیت دوباره

با این همه روز چهارشنبه گذشته تصاویری از بازگشت مجدد لودرهای راهسازی به گردنه خرسی در فضای مجازی منتشر شد.

آقامیر میری، فعال گردشگری بومی و محیط زیست پاسارگاد و یکی از ایجادکنندگان کمپین خرسی در گفت‌وگو با جام‌جم، پیگیری‌های تعدادی از افراد سودجو که سالیان پیش در دشت سوبات در ارتفاعات کوه خرسی موفق به دریافت زمین و مراتع شده‌اند، در کنار بهانه اتصال جاده خرسی به بزرگراه شیراز ـ اصفهان را علت اصلی از سرگیری ساخت جاده گردنه خرسی عنوان می‌کند.

وی با اشاره به منطقه شکار ممنوع اعلام شدن گردنه خرسی از طرف سازمان محیط زیست در سال 92 می‌گوید: قرار بود این منطقه بزودی به منطقه حفاظت شده ارتقا پیدا کند، درحالی که اکنون و با عبور جاده از خرسی بی‌شک زندگی گونه‌های مختلف حیات وحش منطقه بویژه جنگل‌های بنه و بادام را در این منطقه خرس خیز نابود خواهد کرد، زیرا این جاده درست از قلب زیستگاه خرسی در پاسارگاد می‌گذرد.

بر ساخت جاده نظارت می‌کنیم

نبی‌الله مرادی، مدیرکل محیط زیست استان فارس اما ظاهرا دلش مثل پاسارگادی‌ها با خرس‌های منطقه نیست. شاید برای همین است که به ما می‌گوید بر اساس اطلاعات دریافتی، جاده مذکور یک جاده فرعی است که کار زیرسازی آن چند سال پیش آغاز شده و اکنون ادامه کار ساخت جاده از سرگرفته شده است.

مرادی اضافه می‌کند، خرس‌ها به باغات مردم تعرض می‌کنند و مردم دل خوشی از آنها ندارند، برای همین ما نمی‌خواهیم با مخالفت با ساخت جاده، تعارض جدیدی در منطقه ایجاد کنیم. وی در عین حال خاطرنشان می‌کند، صرفا به دلیل حساس بودن منطقه و این‌که زیستگاه خرس قهوه‌ای است، امروز ناظرانی از حیات‌وحش اداره محیط زیست را به منطقه اعزام خواهد کرد تا بر ساخت جاده نظارت کنند، چراکه به‌شخصه چندان موافق توقف ساخت جاده نیستم و معتقدم با روش‌هایی چون نصب گاردریل و حفاظ می‌شود مانع تردد حیات‌وحش روی جاده و تلفات آنها شد.

فاطمه مرادزاده