نقشه راه اربعین

وقتی شاعرجوان پشت تریبون در رثا و منقبت دلیران کربلا مصرع مصرع را کنار هم چید، بخش زیادی از این جماعت گریه کردند، با صدای بلند، یکصدا، وقتی هم که دست‌اندرکاران تراز اول مراسم پیاده‌روی اربعین نوبت به نوبت فرصت صحبت یافتند و حرف‌هایی تازه زدند دوباره خیلی از این جماعت یکصدا شدند؛ این بار برای تائید.

دیروز در تالار بزرگ کشور بحث‌های جدیدی مطرح شد که تا به حال اگر هم زده شده در پستوی جلسات بوده و بس، نه این همه علنی و بی پرده. این متفاوت گویی از حسین ذوالفقاری آغاز شد که رئیس ستاد مرکزی اربعین است، کسی که چندین بار اعلام نارضایتی کرد از این که مدام گوشی همراهش زنگ می‌زند و مجبور است قبل و در حین مراسم گره از کار و مسائل استان‌های درگیر در پیاده‌روی بازکند. او این را گفت تا تاکید کند که از سال آینده حتی از همین امسال و در مهلت سه هفته‌ای باقیمانده، رتق و فتق امور باید به دست استان‌ها و به ریاست استانداران باشد، بویژه استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه که در پیشانی این حرکت‌اند.

اما اوج گردهمایی دیروز زمانی بود که ذوالفقاری انتظار مردم را برای مجانی بودن مراسم پیاده‌روی اربعین و دریافت همه خدمات به صورت رایگان به چالش کشید. او گفت 80 درصد تغذیه زائران با نذورات مردمی تامین می‌شود و20 درصد باقیمانده را دستگاه ها، موسسات و نهادها از بودجه در اختیارشان تامین می‌کنند.

«اما تا کجا؟»، این سوالی بود که ذوالفقاری مطرح کرد و خودش پاسخ داد که معلوم نیست در سال‌های آینده بتوانیم این وضع را ادامه دهیم. منظور او تامین هزینه‌های جورواجور پیاده‌روی اربعین برای زائرانی بود که انتظار دریافت خدمات رایگان دارند درحالی که او تاکید داشت وظیفه حاکمیت در این مراسم تنها تامین نظم و امنیت است و زیرساخت‌ها و بهداشت و درمان.

بعد از او که راجح الموسوی، سفیر عراق در ایران پشت تریبون قرار گرفت، می‌شد رضایت از گفته‌های ذوالفقاری را در چهره‌اش دید، بخصوص رضایت از آن بخش از گفته‌های او که به احترام به آداب و رسوم و قوانین عراق تاکید داشت. راجح الموسوی آنچنان راضی به نظر می‌رسید که مسئولان و مردم ایران را مدام برادران ایرانی دولت و ملت عراق معرفی می‌کرد و می‌گفت که برای خدمت‌رسانی به زائران از هیچ خدمتی دریغ نمی‌کنند حتی برای صدور ویزا که فعلا500 هزار نسخه‌اش صادر شده و کارکنان سفارت و کنسولگری‌ها برای به سرانجام رساندنشان به تعطیلات نمی‌روند.

نوبت به ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق که رسید، این گفته‌ها و این گشاده‌رویی سفیر را دال بر مهمان‌نوازی عراقی‌ها دانست، اما خیلی نرم و زیرپوستی اعلام کرد که این مهمان‌نوازی نیز حد و اندازه‌ای دارد. حرف‌های او یادآور این جمله ذوالفقاری بود که می‌گفت اقامت دو سه روزه زائران ایرانی در عراق توجیه دارد ولی اقامت‌های یک هفته‌ای و ده روزه نه.

ایرج مسجدی سعی می‌کرد تفاوت زائران ایرانی و عراقی را عینی کند که گفت عراقی‌ها چه از راه دور به کربلا بیایند و چه نزدیک کوله‌ای کوچک همراه دارند با همه مایحتاجشان و قصدشان فقط رسیدن به کربلاست نه بیتوته کردن در این شهر یا حتما دست چسباندن به ضریح شهدای نینوا. مسجدی گفت: زائران عراقی به محض اتمام مراسم اربعین، گِرد می‌کنند و به سمت موطنشان برمی‌گردند، موکب‌های عراقی هم بلافاصله جمع می‌کنند نه مثل زائران ایرانی که اصرار به رفتن به سامرا و کاظمین و اقامت‌های طولانی دارند و نه مثل موکب‌های ایرانی که روزها پس از اتمام مراسم همچنان دایرند.

مسجدی با این مقدمه نتیجه گرفت با این وضع، مراسم پیاده‌روی ایرانی‌ها مردمی نیست، آنچنان که مطالبه مقام معظم رهبری است، چراکه با داشتن این زائران و این فرهنگ، دست‌اندرکاران مراسم مجبورند به استانداری‌ها فشار بیاورند و حتی شهرداری تهران را پای کار بیاورند و اینها همه می‌شود هزینه برای دولت، هزینه‌هایی که به تعبیر حجت‌الاسلام علی قاضی عسکر، نماینده ولی فقیه در امورحج و زیارت که از سخنرانان مراسم بود بدون داشتن دستاوردی معین هدر می‌رود و برخی اسراف‌ها رخ می‌دهد.

سفیر ایران در عراق در واقع یک حرف داشت وآن این‌که پیاده‌روی اربعین باید از پوسته حاکمیتی خارج شود و پویشی کاملا مردمی باشد به این نحو که زائران ویزا بگیرند، کوله‌ای مختصر بردارند، تغذیه‌ای درآن بگذارند و خودشان در تامین هزینه‌های مراسم مشارکت کنند.

همه بایدها و نبایدهای پیاده‌روی

در گردهمایی دیروز به نظر می‌رسید برخی سخنران‌ها دل‌پری دارند، چه از زائرانی که اصرار دارند بدون ویزا به عراق بروند و به قول ایرج موسوی، زیارت را با تخلف همراه کنند و چه از کسانی که در سه سال گذشته موادمخدر به همراه برده‌اند و باعث دردسر سفارت ایران و مقامات کنسولی شده‌اند.

شاید برای همین بود که قاضی عسکر موضوع سخنرانی‌اش را آداب زیارت انتخاب کرد و گفت مردم باید بدانند تنها هدف پیاده‌روی اربعین، اصلاح و تربیت است.

حسین ذوالفقاری نیز که نخستین سخنران مراسم بود، عمده تاکیدش بر رعایت نظم در مرزها و احترام به مقررات بود، نه مثل سال‌های گذشته که بی‌قانونی برخی زائران باعث شد ماموران امنیتی و انتظامی، نظم را یدی و فیزیکی برقرارکنند.

بیرون از تالار وزارت کشور نیز روز گذشته میرمسعود حسینیان، سرکنسول ایران در کربلا از آداب این سفر معنوی گفت، از این‌که ورود غیرقانونی به عراق دست‌کم سه سال زندانی دارد، این‌که عراقی‌ها معتادان را نه بیمار که مجرم می‌بینند و با آنها سخت برخورد می‌کنند و این‌که عرف مهمانداری در عراق و پذیرایی از زائران در خانه‌ها فقط سه روز است.

مریم خباز - جامعه