تهدید آب شرب آلوده در 5 شهر مازندران

مصداق جدید سدسازی اشتباه

و اکنون دومین مصداق این گونه سدسازی، سد هراز است که هم‌اکنون با اعتباری به میزان هزار میلیارد تومان روی رودخانه‌ هراز در استان مازندران در حال ساخت است و پیش‌بینی شده که تا پایان سال 97 به بهره‌برداری برسد. این سد از‌آن‌روی شبیه سد گتوند و تکرار آن تجربه تلخ است که فاصله‌اش تا مرکز دپوی 35ساله زباله‌های شهر آمل که روزانه 200 تن زباله در آن تخلیه می‌شود، فقط چند کیلومتر بوده و احتمال می‌رود با ساخت و آبگیری آن، فاجعه زیست محیطی بزرگی در انتظار آب شیرین رودخانه هراز و همچنین مردم و زمین‌های کشاورزی‌ای باشد که قرار است با آن سیراب شوند. این سد که عملیات اجرایی آن در پاییز سال 88 در شهرستان آمل آغاز شد و در همان زمان ظاهرا توانسته مجوزهای محیط‌زیستی لازم را هم دریافت کند، در صورت تکمیل شدن و پس از آبگیری، دریاچه‌اش به نزدیک‌ترین نقطه به مرکز دپوی زباله آمل ـ‌ در محدوده‌ای به گستره حدود شش هکتار ـ‌ خواهد رسید و ‌میلیون‌ها مترمکعب آب شیرین رودخانه پرآب هراز را به ‌میلیون‌ها مترمکعب آب آغشته به آلوده‌ترین زباله‌ها و شیرابه‌های عفونی تبدیل خواهد کرد؛ و این یعنی تکرار یک «اشتباه بزرگ ملی» دیگر در زمینه سدسازی و البته این بار در شمال کشور.

به عبارت بهتر، با ساخت سد هراز، صدمیلیون مترمکعب آب ذخیره شده توسط آن قرار است به مصرف شرب اهالی پنج شهرستان آمل، بابل، بابلسر، محمودآباد و فریدون کنار با جمعیت بالغ بر یک میلیون نفر رسیده و 900 میلیون مترمکعب باقیمانده هم به مصرف بخش کشاورزی برسد. این ارقام، گستره مصرف‌کنندگان آب این سد را نشان می‌دهد.

مدافعان سرسخت سد هراز

البته طرح ساخت سد هراز همچون سد گتوند، مدافعان سرسختی هم دارد که ظاهرا فقط بخش شیرین و مثبت آن را مشاهده می‌کنند؛ مسئولانی چون عزت الله یوسفیان، نماینده مردم آمل در مجلس که ضمن دفاع از ساخت این سد به جام‌جم می‌گوید: اولا از محل دپوی فعلی زباله‌های آمل تا مکان سد، 11 کیلومتر فاصله است، دوم این‌که پیش از آغاز ساخت سد، همه جوانب از جمله مخاطرات احتمالی همجواری با زباله‌های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و برای آن چاره‌اندیشی شده و سوم این‌که طی قرارداد منعقد شده با شهرداری آمل، از یکی دو روز پیش، زباله‌ها از مکان فعلی درحال تخلیه شدن و انتقال به مکانی در پشت کوه‌ها و درعمق 45 کیلومتری است که با توجه به این موارد، می‌توان اطمینان خاطر داد که هیچ خطری، آب رودخانه و دریاچه و سلامت مردم را تهدید نمی‌کند.

یوسفیان، همه افرادی را که به نوعی به مساله سد هراز ورود کرده و خواهان رفع خطرات و تهدیدات احتمالی آن شده‌اند، افرادی می‌داند که از روی بیکاری قصد دامن زدن به این مساله را دارند.

مسئولان شرکت آب منطقه‌ای استان مازندران هم از دیگر مدافعان سرسخت احداث سد هراز هستند. امرالله براری، مدیر روابط عمومی این شرکت دراین باره به جام‌جم می‌گوید: این سد مجوز زیست‌محیطی دارد و هیچ مانعی سد راه ساخت آن نیست، ضمن این‌که کار احداث سد با علم بر این‌که می‌توان راه‌هایی را برای رفع مشکل زباله‌های دپو شده در منطقه یافت، آغاز شده است. وی با بیان این‌که هیچ نقطه مناسب دیگری برای ساخت سد روی هراز غیر از مکان فعلی نبود و از سوی دیگر احداث سد روی این رودخانه هم ضروری است، می‌افزاید: هیچ نگرانی درخصوص ایجاد سد هراز نیست، زیرا هم‌اکنون مشاوران متعددی به کار گرفته شده‌اند تا بهترین و کم‌هزینه‌ترین راهکار ممکن را برای رفع مشکل زباله‌های دپو شده بررسی و ارائه کنند و این مشاوران اکنون در حال بررسی این مهم هستند که به محض ارائه بهترین راهکار، پیش از تکمیل و آبگیری سد، آن را اعمال کرده و نگرانی از بابت همجواری با این زباله‌ها را رفع خواهیم کرد.

محیط زیست: شکایت می‌کنیم

اما سد هراز مخالفان سرسختی هم دارد، از فعالان محیط زیست گرفته تا مسئولان محیط زیست استان مازندران که نگرانی از ساخت سد و پیامدهای خطرناک زیست‌محیطی‌اش، از همین حالا آنها را به تکاپو واداشته است. حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی، مدیرکل محیط زیست استان مازندران در این باره به جام‌جم می‌گوید: یکی از الزامات مهم درخصوص ارزیابی زیست محیطی طرح‌های بزرگ توسعه ای، بحث امکان‌سنجی و مکان‌یابی است که متاسفانه گاهی به‌ دلیل دقت نکردن به این مهم در اجرای طرح‌ها، مشکلاتی برای یک منطقه یا فرامنطقه پیش می‌آید که سد هراز هم متاسفانه یکی از همین طرح هاست که با چنین مشکلی مواجه است و در گذشته با اصرار عده‌ای خاص توانسته مجوزهای محیط زیستی بگیرد.

وی می‌افزاید: مسئولان مربوط اجرای طرح، در زمان اخذ مجوز محیط زیستی تعهد داده بودند که دو سال قبل از پایان کار ساخت سد و آبگیری، پاکسازی محل دپوی زباله‌ها به طور کامل به انجام برسد، درحالی‌که هنوز این اتفاق نیفتاده و ما با مکاتبه‌ای که با شرکت آب منطقه‌ای داشتیم، این مساله را به آنها گوشزد کردیم.

وی با اشاره به این‌که اخیرا فرمانداری آمل مکانی را برای انتقال زباله‌ها تعیین کرده است، تاکید می‌کند: مکان در نظر گرفته شده جدید هم نه تنها مورد تائید ما نیست، بلکه معتقدیم آن مکان حتی درصورت رعایت همه نکات زیست محیطی و تائید محیط‌زیست، باز فقط می‌تواند مکانی برای دفن انبوه زباله‌های شهرستان آمل باشد که روزانه تولید می‌شود و چه فکری برای کوهی از زباله در مکان فعلی خواهد شد و این زباله‌ها چه سرنوشتی و چگونه امحا خواهند شد.

به گفته ابراهیمی‌کارنامی، حتی اگر انبوه زباله‌های این منطقه به هر طریقی جمع و پاکسازی شود، باز برای شیرابه آنها که طی چند دهه در خاک منطقه نفوذ کرده، چه فکری خواهد شد؟ وی تاکید می‌کند: اداره محیط زیست مازندران این مساله را بجد پیگیری خواهد کرد و اگر جواب قانع‌کننده‌ای دریافت نکنیم به مرجع مناسب یعنی هیات حل اختلاف استانداری شکایت خواهیم برد و بی‌شک مسئولان مربوط در ساخت سد هراز باید پاسخگوی محیط زیست و افکار‌عمومی باشند.

مدیرکل محیط زیست مازندران تاکید می‌کند آبگیری سد با شرایط فعلی به‌هیچ‌وجه به صلاح نیست، زیرا فقط حدود سه تا 5/3 کیلومتر از خاستگاه دریاچه سد تا محل دپوی زباله (با گستره‌ای حدود پنج تا شش هکتار)، فاصله وجود دارد و از محل دریاچه تا محل دپو عملا هیچ فاصله‌ای وجود ندارد و کوه زباله مشرف بر دریاچه سد است و همین حالا هم شیرابه زباله‌ها درحال سرازیر شدن به رودخانه هراز است و با آبگیری سد نیز شیرابه‌ها به طور مستقیم وارد دریاچه خواهد شد و باید با هر کسی که مدعی شده هیچ آلودگی‌ای آب سد هراز را تهدید نمی‌کند، بشدت برخورد کرد.

فاطمه مرادزاده

ایران