بالندگی سینما یا بیلان‌سازی مدیران

البته در سراسر دنیا جشنواره‌های رنگارنگ زیادی وجود دارند که شاید بیشتر اهداف توریستی دارند تا هنری و با نگاهی اجمالی به وضعیت آنها به این نتیجه می‌رسیم که وقتی کمیت تولید فیلم و یا ریخت و پاش‌های جشنواره‌ای زیاد می‌شود به همان نسبت از کیفیت فیلم‌های حاضر در آنها کاسته می‌شود یا به نوعی شاید بتوان گفت اکثر فیلمسازان تمام هم و غم‌شان را می‌گذارند بر جشنواره‌ای ساختن فیلم‌شان! همچنین سودای جشنواره‌زدگی در میان برخی از مدیران سینمایی که بیشتر به فکر جلوه بیشتر بیلان کاری‌شان هستند هم می‌تواند از دیگر دلایل بی‌فایده بودن اغلب این جشنواره‌های سینمایی باشد البته از منظری دیگر عده‌ای بر این باورند که برگزاری جشنواره‌های متعدد سینمایی در کشور باعث رونق بخشیدن به فضای ابتکار جوانان، انگیزه‌مند کردن آنها و تسهیل مسیر حرکتشان به موفقیت می‌شود و نه‌تنها این تعداد جشنواره‌های سینمایی زیاد نیست که باید بیشتر هم بشود.

جام‌جم در گزارش پیش رو با دو نفر از مدیران جشنواره‌های معتبر سینمایی و یک منتقد پیشکسوت این حوزه گفت‌وگو کرده و نظر آنها را درباره برگزاری جشنواره‌های ریز و درشت سینمایی در کشور جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

عدم انسجام و هدفمند بودن برخی جشنواره‌ها

محمد خزاعی از هنرمندان و مدیران سینمایی کشور که بارها به عنوان دبیر جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت انتخاب شده با تاکید بر عدم انسجام برخی جشنواره‌ها در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرد: سالانه تعداد بیشماری فیلم تولیدی در کشور داریم که تعداد جشنواره‌هایمان نسبت به آن رقم بالایی نیست. حتی آمار جشنواره‌های ما نسبت به خیلی از کشورهای دنیا پایین هم هست. بعضی کشورها هستند که صنعت سینما ندارند، اما با این وجود برای جشنواره‌هایشان به شکلی هدفمند برنامه‌ریزی می‌کنند و استراتژی منظمی دارند. در واقع مشکل ما تکثر جشنواره‌ها نیست بلکه عدم انسجام و هدفمند بودن آنهاست. جشنواره‌های مستمر ما در مجموع در هر حوزه‌ای 4-5 عدد بیشتر نیست، اما باید بررسی کرد اینها با چه هدفی برگزار می‌شوند و اصلا خروجی‌شان چیست! پاسخ به این سئوالات ما را به این نتیجه می‌رساند که نه‌تنها ما تکثر در جشنواره‌ها نداریم بلکه در حوزه موضوعی تعداد جشنواره‌هایمان کم نیز هست. جشنواره‌های موضوعی مثل جشنواره شهر یا آب یا... باید راجع به موضوعات خودشان تولیدات ویژه به خودش را داشته باشند. یعنی کارکردی پیدا کنند به منظور تولید و حمایت فیلمسازهایشان، نه این‌که صرفا بودجه‌ای با یک مبلغ مشخص بیاید و چند روزی عده‌ای از سینماگران دور هم جمع شوند و جشنواره‌ای برگزار شود.

تهیه‌کننده «پیک‌نیک در میدان جنگ»، «پشت پرده مه» و... خاطرنشان ساخت: در حال حاضر با تغییر مدیریت‌ها در هر دوره از جشنواره‌های کشور قوانین جدید بر حسب سلایقشان بر آنها حاکم می‌شود. ما اگر در وزارت ارشاد جایی به نام دفتر امور جشنواره‌ها داریم باید اهداف و خروجی جشنواره‌ها را مشخص کنیم که آیا به گفتمان جدید در حوزه فرهنگ کمک می‌کنند یا نه؟ آیا به رونق مسائل فرهنگی در کشور کمک می‌کنند یا نه؟ اگر کمک می‌کنند باید جشنواره‌ها هر چه بهتر و با کیفیت تر برگزار شوند. البته این گفته تنها شامل حوزه داخلی نمی‌شود و جشنواره‌های بین‌المللی هم از این قاعده مستثنی نیستند.

دبیر سی‌امین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر گفت: وقتی جشنواره‌ای را بین‌المللی برگزار می‌کنیم باید ببینیم دنبال جذب چه نوع فیلمسازهای خارجی در داخل هستیم و.... تمام اینها یعنی کارکرد فرهنگی که به برنامه‌ریزی عمیقی در درازمدت نیاز دارد.

مگر چند جشنواره اصولی داریم؟

سیاوش حقیقی تهیه‌کننده سینما و قائم مقام و مدیر اجرایی جشنواره فیلم امام رضا(ع) در دور دوم، مشاور دبیر چندین دوره از جشنواره دفاع مقدس، مدیر مستندسازی دو دوره از جشنوار ه فیلم فجر، دبیر جشنواره بین‌المللی فیلم شهر در دوره پنجم و... به جام‌جم گفت: به اعتقاد من ما در ایران تعدد جشنواره نداریم، اما به غایت جشنواره‌های بیخود و بی جهت داریم که با بودجه‌های دولتی و بی هیچ خروجی برگزار می‌شوند. منهای جشنواره فجر که همیشه گفتم آن را باید کنار گذاشت، بزرگ‌ترین جشنواره ما به لحاظ بین‌المللی جشنواره فیلم کودک و نوجوان است. دیگر به غیراز اینها مگر چند جشنواره اصولی (یعنی اصول نظام کشور از آن بهره‌گیری کند) داریم؟ برگزاری این چنین جشنواره‌های اصولی نه‌تنها ایرادی ندارد که شخصا اگر بتوانم در برگزاری آن کمک هم می‌کنم.

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «مادری» خاطرنشان ساخت: جشنواره‌ای اگر قرار است تاثیرگذار باشد باید زمان برگزاری آن دقیقا مشخص باشد و اهداف تعیین شده‌ای را از ابتدا برای خود مشخص کند. بدون برنامه‌ریزی دقیق هرگز نمی‌توانیم جشنواره مفیدی برگزار کنیم و متاسفانه امروز اکثر جشنواره‌هایی که در ایران برگزار می‌شود برنامه‌ریزی و مدیریت مدونی ندارند. مثلا قرار بود جشنواره امام رضا(ع) زمان برگزاری مشخصی در سال و برنامه‌ریزی جامعی داشته باشد که نشد و جشنواره از موضوعیت خودش هم افتاد.

روش نادرست برگزاری جشنواره‌ها

تهماسب صلح‌جو مدیر سابق انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران روش برگزاری جشنواره‌های داخلی را نادرست دانست و به جام‌جم گفت: تمام تشکل‌های دولتی در ایران موظف هستند درصدی از بودجه خودشان را صرف فعالیت‌های فرهنگی کنند و به نظر می‌رسد ساده‌ترین روش برای هزینه کردن این بودجه‌ها همین برگزاری جشنواره هاست. به هر حال سالانه تعداد زیادی فیلم در ایران تولید می‌شود و خیلی از آنها امکان اکران عمومی پیدا نمی‌کنند.

او خاطرنشان ساخت: به اعتقاد من تعداد جشنواره‌های سینمایی در ایران زیاد نیست. در واقع اشکال در کمیت جشنواره نیست بلکه در روش برگزاری آنهاست. عموم جشنواره‌ها در ایران طوری برگزار می‌شوند که بود و نبودشان تفاوتی با هم ندارند.

صلح‌جو اضافه کرد: اولین جشنواره بین‌المللی کشور ما «رشد» بود که در سال 42 تاسیس شد و حتی اینجا بود که دکتر خانلری استاد ادبیات گفتند بهتر است به‌جای واژه فستیوال کلمه جشنواره را به کار ببریم. حالا این جشنواره با تمام قدمت و ارزش اش آنچنان سوت و کور در ایران برگزار می‌شود که هنوز هم خیلی‌ها نمی‌دانند این جشنواره چیست!

این در حالی است که این جشنواره را بیشتر مجامع سینمایی دنیا می‌شناسند. همانطور که گفتم اشکال سر نوع برگزاری جشنواره‌هاست و این‌که چه نتیجه‌ای برای سینمای ایران به دنبال دارند؟ بی‌شک جامعه‌ای که سودای فرهنگ دارد باید خیلی بیشتر از این حرف‌ها جشنواره‌های فرهنگی و سینمایی داشته باشد که هنرمند با قرار گرفتن در چنین فضاهایی به بالندگی برسد. به اعتقاد من وقتی کاری درست برگزار نمی‌شود همان بهتر که نباشد.

ساناز قنبری - سینما