نسخه استرالیایی برای دریاچه ارومیه

به گزارش جام‌جم، نجات دریاچه ارومیه چندی است به دغدغه خیلی‌ها تبدیل شده از مسئولان و کارشناسان گرفته تا مردم. این روزها حتی کارشناسان و استادان دانشگاه‌های معتبر جهان هم نگران مرگ این تالاب نیمه جان هستند و برای نجاتش همکاری‌های خود را با ستاد احیای دریاچه ارومیه که کارش را از اوایل دولت یازدهم آغاز کرد، شروع کرده‌اند.

بر همین اساس اخیرا هیاتی از کارشناسان دانشگاه ملبورن استرالیا وارد ایران شده‌اند تا در دیدار با مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه و همچنین همکاری با دانشگاه صنعتی شریف، تجارب 20 ساله خود را درخصوص نجات تالاب‌ها به کارشناسان ایرانی ارائه کنند. تجارب کارشناسان استرالیایی برمی‌گردد به نجات یک حوضه آبی به نام «ماری دارلینگ» در این کشور که همانند دریاچه ارومیه با مشکلات کمبود آب، مصرف اصلی آب توسط بخش کشاورزی و چالش‌های تامین آب برای نیازهای زیست محیطی و همچنین نوسانات اقلیم دست و پنجه نرم می‌کرده است. این دریاچه نیز وضعیتی مشابه دریاچه ارومیه داشت که در آنجا با 20 سال و صرف 30میلیارد دلار اعتبار موفق به نجات آن شدند.

وین پتی‌گروو، یکی از اعضای هیات استرالیایی دانشگاه ملبورن است که به ایران سفر کرده و قرار است تجربیات کارشناسان حوزه آب کشورش را در اختیار مسئولان ستاد دریاچه ارومیه و دانشگاه صنعتی شریف بگذارد.

وی دریاچه ارومیه را مثالی از وضعیت محیط‌زیست ایران می‌داند و می‌گوید: هر چه توسعه اقتصادی افزایش می‌یابد، وضعیت محیط‌زیست خراب‌تر می‌شود و نمونه آن چین است که محیط زیستش ویران شده و یکی از دغدغه‌های اصلی مردمش به‌شمار می‌رود. در ایران هم دریاچه ارومیه مثالی از وضعیت محیط‌زیست است که اکنون نه‌فقط برای ایران که برای همه دنیا مهم است.

پتی گروو تاکید می‌کند: در بازدیدهایی که داشتیم متوجه شدیم ستاد احیای دریاچه ارومیه کارهایی بزرگ انجام داده اما این تنها یک شروع است و دریاچه دیگر به وضعیت 200 سال قبل خود برنخواهد گشت.

پایان سدسازی دربیشتر نقاط دنیا

اشاره این کارشناس استرالیایی به جلسات متعدد کارشناسان ستاد احیای دریاچه ارومیه و طرح حفاظت تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با کشاورزان منطقه است که به قصد بهسازی الگوهای آبیاری و کشت انجام می‌شود. علاوه بر این ستاد احیای دریاچه ارومیه لایروبی رودخانه‌ها و رهاسازی پساب تصفیه شده به دریاچه را در دستور کار قرار داده و هر ساله بخشی از آب سدهای حوضه دریاچه ارومیه نیز به سمت دریاچه آزادسازی می‌شود. همه اینها اما تنها توانسته دریاچه را از یک قدمی مرگ دور نگه دارد. دریاچه‌ای که هنوز باید با بیش از 600هکتار زمین کشاورزی و ده‌ها سد در حوضه آبریز خود رقابت کند.

یک عضو دیگر تیمی که از استرالیا به ایران آمده، استاد گروه منابع آب و هیدرولوژی محیط‌زیست دانشگاه ملبورن است. جان لنگفورد با بیان این که منابع آبی ایران در اواسط دهه 90 میلادی کم شده و در استرالیا نیز همزمان این اتفاق رخ داده است، می‌گوید: طی 30 سال گذشته در حوزه دریاچه ماری دارلینگ اتفاقات زیادی رخ داده است. قیمت‌گذاری آب تغییرات اساسی کرده و در کشاورزی و حتی مصرف آب شهری نیز شاهد تغییر جدی هستیم. سیفون‌های دستشویی ما قبلاً 11 لیتر آب می‌گرفت و الان این عدد به کمتر از چهار لیتر رسیده است.

لنگفورد با تاکید بر این‌که ما روز به روز آب نگهداری شده پشت سدها را کمتر می‌کنیم، می‌افزاید: در استرالیا سدسازی در دهه 80 میلادی تمام شد و 40 سال است که دیگر سدی نمی‌سازیم.

وی با اشاره به مثال‌های متفاوت در دنیا تصریح می‌کند: چینی‌ها در اوایل دهه 90 یک رودخانه را بکلی خشک کردند. در استرالیا دریاچه ماری دارلینگ را داشتیم که اصلاحاتی برای آن انجام دادیم و در آمریکا نیز رودخانه کلرادو و تالاب‌هایشان با مشکل روبه‌رو شد. اینها را تجربه کرده‌ایم و یاد گرفته‌ایم که باید جلوی توسعه اراضی کشاورزی را بگیریم وگرنه حقابه محیط‌زیست روزبه‌روز کمتر خواهد شد.

این استاد دانشگاه ملبورن در پاسخ به پرسشی درباره راه‌حل رویارویی با تغییر اقلیم می‌گوید: ما چاره‌ای جز سازگاری نداریم. باید با تغییر اقلیم سازگار شویم. باید بهره‌وری مصرف آب را بالا ببریم و بازده آبیاری را افزایش دهیم.

اهمیت همکاری با جوامع محلی

همه راه‌حل‌های پیشنهادی لنگفورد در گرو همکاری مردم است. تمام کسانی که دریاچه ارومیه را از نزدیک دیده‌اند می‌دانند لب به لب اندک آب باقی‌مانده در دریاچه را زمین‌های کشاورزی احاطه کرده است. از چغندرقند و سیب گرفته تا هویج و گندم در اطراف دریاچه کاشته می‌شود و هر محصولی که از این زمین‌ها چیده شود بخشی از آب دریاچه را در خود جا داده است.

لی گودن، مدیر مرکز حقوق منابع طبیعی دانشگاه ملبورن در این باره می‌گوید: باید با جوامع محلی همکاری کرد و برای نظراتشان ارزش قائل شد. تصمیم‌های ما اغلب از بالا به پایین است و این موضوع تنش‌ها را افزایش می‌دهد. ارزش‌های اجتماعی را همواره باید در قانونگذاری در نظر گرفت وگرنه مقاومت‌ها بیشتر می‌شود و همین مساله بر تعارضات می‌افزاید.

وی یادآور می‌شود که ما در استرالیا قوانین خوبی در حوزه محیط‌زیست داریم که مسائل آب و تغییر اقلیم را هم پوشش می‌دهد ؛ اما این مساله مشکلاتی را در تخصیص آب برای ما ایجاد کرده که در چالش‌های اجتماعی مؤثر بوده است، مشکلاتی که در اطراف دریاچه ارومیه نیز بخوبی دیده می‌شود و تا زمانی که راه چاره پایداری برای آن اندیشیده نشود، تنها باران و سیلاب است که به داد دریاچه خواهد رسید. مثل همین سیلاب اخیر که جان هموطنان آذربایجانی را گرفت، اما 80 میلیون مترمکعب آب روانه دریاچه ارومیه کرد.

همکاری گسترده ایران و استرالیا

مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اما درخصوص همکاری تیمی متشکل از کارشناسان و استادان حوزه آب و هیدرولوژی دانشگاه ملبورن و موسسه امور بین‌الملل استرالیا با ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: نشست مشترکی در این باره و با هدف آشنایی با موضوع دریاچه ارومیه، فعالیت‌‌ها و زمینه‌های کاری ستاد احیای دریاچه ارومیه و همکاری در این خصوص برگزار شد.

تجریشی می‌افزاید: این همکاری به منظور امضای تفاهم‌نامه مشترک میان ایران و استرالیا برای همکاری در امور آب است که قرار است دو دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه ملبورن استرالیا در این باره با هم همکاری کنند. وی به همکاری ایران و استرالیا نیز در زمینه آب و منابع آبی اشاره و تصریح می‌کند: همچنین توافقی میان دولت ایران و استرالیا حاصل شد که قرار است یک مرکز تحقیقات مشترک در حوزه آب با تمرکز دریاچه ارومیه در کشور ایجاد شود که افرادی از مجموعه اتاق بازرگانی، برخی دانشگاه‌ها، مدیریت منابع آب وزارت نیرو در حال کار روی این مقوله هستند.