جینسینگ؛ گیاه همه کاره

آنچه به عنوان جینسینگ شناخته می‌شود، ریشه خشک شده گیاهی با نام علمی Panax ginseng است. از خصوصیات ظاهری این گیاه می‌توان به ریشه دوکی‌شکل یا استوانه‌ای اشاره کرد. رنگ آن سفید مایل به خاکستری تا زرد کهربایی و دارای بوی مشخصی است. ریشه جینسینگ ابتدا کمی شیرین و بعد با تلخی همراه است.

گیاه جینسینگ دارای آثار متعدد فارماکولوژیکی ازجمله دارای اثر ضدخستگی (تقویت‌کننده قوای جسمی و فکری) است. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده بسیاری از اثرات ضدخستگی جینسینگ به اثر محرک جینسینگ روی سیستم اعصاب مرکزی مربوط است. آثار فارمـاکـولـوژیـک جینسینگ متعدد و پیچیده است. گزارش شده جینسینگ با اثر هورمون مانند و کاهش‌دهنده کلسترول، تشدیدکننده اتساع عروق بوده و دارای اثر ضد اضطراب و ضدافسردگی است. بسیاری از تجارب بالینی نشان‌دهنده قدرت عصاره جینسینگ و جین سینوزیدها در بالا بردن یادگیری و حافظه و فعالیت جسمی است.

افزون بر این مواد موثره مجموعه موجب افزایش مقاومت در مقابل عفونت می‌شـوند. قـابـل ذکـر است گیـاه جینسینگ قند خون را کاهش داده و اثر انسولین را در بدن تقویت می‌کند.

در کشورهای شرق آسیا، جینسینگ توسط هر دو گروه افراد سالم و بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف ترکیبات حاوی این گیاه به دو صورت کوتاه‌مدت با هدف افزایش استقامت، تمرکز، هوشیاری و افزایش بهره‌وری در افراد سالم و بلندمدت به منظور بهبود شرایط عمومی بدن و افزایش طول عمر شایع است.

جینسینگ از موثرترین مواد برای تسریع روند بهبود آسیب‌های ناشی از تابش‌های رادیواکتیو است. این گیاه عاملی برای تقویت سیستم دفاعی بدن در مواجهه با بیماری‌ها به شمار می‌رود. درمان سردرد، کاهش عوارض ناشی از یائسگی در زنان، درمان بعضی مشکلات جنسی در بین زوجین، تنظیم سوخت و ساز بدن و کاهش و تعدیل عوارض پیری و فرسودگی از سایر اثرات مفید ناشی از استفاده جینسینگ است.

امروزه ترکیبات حاوی این گیاه به وفور در بازار دارویی کشور موجود است. بنابراین لازم است درخصوص استفاده از این داروها اطلاعات کافی وجود داشته باشد.

یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه کرد، این است که مصرف جینسینگ در مبتلایان به فشار خون بالا، عفونت حاد، آسم و خون ریزی شدید قاعدگی توصیه نمی‌شود. همچنین لازم است مصرف همزمان ترکیبات حاوی این گیاه با داروهای ضدانعقاد مانند آسپرین و هپارین با احتیاط انجام شود.

عارضه شایع در رابطه با مصرف این گیاه، بی‌خوابی است. لذا لازم است از مصرف ترکیبات حاوی جینسینگ در شب خودداری کرد. از سایر عوارض مرتبط با جینسینگ می‌توان به اختلالات قاعدگی، درد در پستان، افزایش ضربان قلب، افزایش یا کاهش فشار خون، سر درد، اسهال، گیجی و حساسیت در بعضی از افراد اشاره کرد که البته بروز این عوارض چندان شایع نیست.

فارماکوپه گیاهی انگلیس، مصرف جینسینگ با ترکیبات محرک، مانند مصرف زیاد کافئین را منع کرده است. همچنین مصرف این دارو در سه ماهه اول بارداری مجاز نیست، اما استفاده از آن در دوران شیردهی منع مصرف ندارد.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز