بادگیرهای ارگ کریم‌خانی احیا می‌شوند

به گزارش خبرنگار جام جم آنلاین از شیراز، این ها را سیامک بصیری مسئول فنی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس می گوید. وی با بیان اینکه بادگیرهایی که در عمارت بناهای مذهبی و تاریخی شیراز ساخته شده، از نظر معماری و سازه ای با بادگیرهای مناطق مختلف کشور متفاوت است، می افزاید: در اکثر شهرهای جنوبی و مناطق گرمسیری، بادگیرها دارای ارتفاع بوده و کانال های آنها به فضای زیرزمینی می رسد، اما به دلیل اعتدالی که در هوای شیراز وجود دارد این تکنیک معماری در بناهای این شهر به حداقل رسیده است.

به گفته بصیری، عمده بادگیرهای مناطق مختلف کشور دارای حوض خانه در زیرزمین است تا جریان هوا با برخورد به آب خنک شود، اما بادگیرهای موجود در شیراز و عمده شهرهای فارس فاقد حوض خانه می باشد.

کارشناس حوزه مرمت میراث فرهنگی فارس اضافه می کند: در خانه های تاریخی شیراز مانند بصیری، دخانچی و فروغ الملک که قدمتشان به دوره قاجار می رسد، بادگیرها به فضای زیرزمین نمی رسند.
وی همچنین با بیان اینکه بادگیرهای ارگ کریم خانی فاقد حوض خانه بوده است، می گوید: در ارگ کریم خانی 6 بادگیر وجود داشته که با گذشت زمان تخریب شده اند و هم اینک نیز یکی از این بادگیرها براساس مستندات موجود احیا شده تا بازدیدکنندگان بتوانند تجسمی واقعی از این بنا در دوره زندیه داشته باشند.

بصیری در ادامه اضافه می کند: امکان احیای بادگیرهای ارگ کریم خانی وجود دارد اما نیازمند طرح مطالعاتی و اعتبارات هنگفتی است.

این کارشناس حوزه مرمت در ادامه می گوید: عمدتاً بادگیرهای عمارتها تنها برای اتاق مجلسی یا مهمان خانه ها ساخته می شده و برای کل بنا الزامی نداشته است.

بصیری همچنین اضافه می کند: بادگیرها از جمله سازه هایی است که در اکثر خانه های اعیانی و اشرافی فارس ساخته می شد و هم اینک تعداد آنها در سراسر استان انگشت شمار است چرا که گذشت زمان و عدم کاربری موجب شده این سازه ها تخریب شود.

مسئول فنی اداره کل میراث فرهنگی فارس درخصوص ثبت ملی این آثار نیز می گوید: بادگیر جزئی از معماری آثار تاریخی در دوره های مختلف محسوب می شود و به تنهایی در فهرست ملی به ثبت نمی رسد، اما به دلیل آنکه از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است همواره مورد توجه معماران، پژوهشگران و مرمتگران قرار دارد.

بنا بر این گزارش تاریخچه استفاده از بادگیر در عمارت ها و بناهای ایرانی مشخص نیست اما آنچه که امروزه در بناهای قدیمی موجود می بینیم قدمت سال ساخت این آثار به دوره صفویه بر می گردد.

بادگیر ها با اشکال مختلف در شهر های مرکزی و جنوب ایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده اند. تا قبل از اختراع کولر برقی و گسترش آن در شهر های مختلف، از بادگیر در ابنیه مختلف مسکونی، مذهبی و خدماتی استفاده می شده است و هنوز هم می توان باقیمانده این بادگیر ها را در اقلیم گرم و مرطوب جنوب در شهر هایی مانند بندر عباس، بندر لنگه، قشم، بوشهر و اقلیم گرم و خشک نواحی مرکزی مانند د، نایین، یزد، طبس، کاشان، سمنان، اصفهان و شیرازمشاهده کرد.

عملکرد بادگیر بدین صورت است که باد مطلوب را گرفته و آن را به داخل اطاق های اصلی ساختمان، آب انبار و یا سرداب هدایت می کند.

بعضی از بادگیر ها فقط از طریق جابجایی هوا داخل بنا را خنک می سازند و بعضی دیگر هم از طریق جابجایی هوا و هم از طریق تبخیر این عمل را انجام می دهند.