تغییر سبک زندگی، هدف شبکه‌های اجتماعی

ایجاد فاصله بین زوجین و افراد خانواده، تحمیل برخی هزینه‌های غیرضروری به افراد و تنش عاطفی، به تیرگی روابط و پیامدهایی همچون طلاق و کاهش ارتباطات چهره به چهره منجر می‌شود. کاهش تمایل به حضور در فعالیت‌های اجتماعی، بروز ارتباطات خارج از عرف و موازین اخلاقی، ترویج مسائل مغایر با فرهنگ و ارزش‌های بومی، ایجاد زمینه سواستفاده از تصاویر و اطلاعات خصوصی افراد و صدها مورد دیگر ازجمله آسیب‌های مادی و معنوی استفاده نابجا از امکانات و ابزارهای ارتباطی نوین است.

لازم است با توجه به ظرفیت‌های سو استفاده از این فناوری‌ها در ابتدا فرهنگ استفاده از آنها را فراگرفته و سپس آنها را هوشمندانه و به صورت هدفمند مورد بهره‌برداری قرار دهیم، چراکه برخی تبعات حاصل از این مراودات مجازی مانند سوءظن، بدگمانی و کاهش اعتماد بین افراد بویژه زوجین در مواردی غیرقابل جبران هستند. دلایل متعددی در سال‌های اخیر در ارتباط با موضوع طلاق مطرح شده‌اند. تکنولوژی گاهی اوقات در خانواده‌ها دردسرساز می‌شود و مشکلات کوچک و بزرگی برای زوج‌ها ایجاد می‌کند، طوری که ممکن است زندگی مشترکشان را در آستانه فروپاشی قرار دهد.

عضویت در شبکه‌های اجتماعی این روزها به یکی از ابزارهای زندگی مدرن تبدیل شده و زندگی در دهکده جهانی با شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی به وقوع پیوسته است.

افراد با عضویت در شبکه‌های اجتماعی از سراسر جهان با یکدیگر مکالمه می‌کنند. در چنین شرایطی شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی چندان هم بد نیست، اما مشکل زمانی پیش می‌آید که افراد ساعت‌های طولانی از زمان خود در طول شبانه‌روز را در این فضا می‌گذرانند. نفوذ این شبکه‌های اجتماعی در میان خانواده‌های ایرانی باعث شده تا گروهی که برنامه‌ریزی خاصی برای حضور در این فضا ندارند، بیشترین لطمه را ببینند و خانواده‌های بسیاری به سمت جدایی یا به تعبیر امروزی‌تر طلاق عاطفی بروند. هم‌اکنون روند استفاده از شبکه‌های اجتماعی به گونه‌ای در میان برخی افراد شدت گرفته است که ساعات طولانی از زمان خود را در طول شبانه‌روز در این شبکه‌ها می‌گذرانند.

گذران بیش از اندازه وقت در شبکه‌های اجتماعی باعث شده است در برخی موارد دوستی‌های نامتعارفی شکل بگیرد و همین موضوع ضربه هنگفتی بر پیکره خانواده‌ها می‌زند. حضور بیش از اندازه زنان و مردان متأهل در شبکه‌های اجتماعی باعث شده است افراد در این شبکه‌ها برای خود دوست یا معشوقه‌ای داشته باشند، اما با فرد دیگری زندگی کنند.

در شبکه‌های اجتماعی زن و مرد با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و گاه وابستگی عاطفی شدیدی پیش می‌آید که این موضوع موجب می‌شود نسبت به خانواده خود دلسرد شوند. در حقیقت زن خانه‌داری که باید از حریم خانواده پاسداری کند در شبکه‌های اجتماعی با مردان غریبه هم‌صحبت شده و گاه دلبستگی‌هایی نیز بین آنها شکل می‌گیرد. ارتباطات بین زن و مرد شکل می‌گیرد و پس از مدتی این ارتباطات صمیمی شده و گاه به دیدارهای حضوری نیز می‌انجامد. در چنین شرایطی خیانت و پنهانکاری میان زن و مرد شکل می‌گیرد. ‌برخی افراد بر این باورند که این فضا مزایای بسیاری نیز دارد، اما استفاده از آن باید براساس برنامه و با حساب و کتاب باشد چراکه حضور بیش از حد در فضای مجازی باعث شده زمانی را که افراد می‌توانند در کنار همسر خود ساعات خوبی داشته و دوست‌داشتنی‏های واقعی را درک کنند، در فضای مجازی طی کنند. افراد باید برای روابط زناشویی خود حرمت و چارچوب تعریف کنند و ارتباطات بی‌قید و بندی که به مرور زمان حرمت زندگی افراد را به خطر می‏اندازد، محدود کنند.

در این زمینه نکته مهمی وجود دارد و آن این است که مردم نباید فکر کنند چون در فضای مجازی همه چیز انتزاعی است تاثیرات این فضا هم انتزاعی است، واین در حالی است که تاثیرات آن را به صورت واقعی در جهان حقیقی می‌بینیم. اما در حال حاضر فضای مجازی و سایبری به عنوان علت جدید جدایی ذکر شده و در حال حاضر عامل ماهواره کمرنگ‌تر شده است. استفاده خلاف اصولی که زن و شوهر از تلفن همراه دارند باعث شده است روز به روز آمار طلاق بیشتر شود. وقتی زن و شوهر نمی‌توانند زمان زیادی را با هم بگذرانند و با توجه به این که عموما زن و مرد با هم کار می‌کنند، در ساعت‌هایی که باید در کنار هم باشند، هر کدام با تلفن همراه درگیر هستند و به نوعی موبایل‌ها به عضو اصلی خانواده تبدیل شده است.

یکی از آثار فضای مجازی، کم شدن فضای گفت‌وگو در خانواده‌هاست و موجب بروز برخی موارد افسردگی، تغییرات رفتاری و تغییر سبک زندگی می‌شود. به این ترتیب فضای مجازی می‌تواند عاملی برای فاصله گرفتن زوجین از یکدیگر باشد که در مواردی به طلاق منجر می‌شود. مشغول شدن در فضای مجازی، ارتباط زوج‌ها را کمرنگ می‌کند؛ البته در خیانت‌های فرازناشویی، نارضایتی زناشویی و عوامل کلان اجتماعی نقش دارند، اما شبکه‌های اجتماعی به عنوان تسهیل‌گر در این بین نقش ایفا می‌کند.

برخی زوج‌ها از زندگی خود راضی هستند، اما به خاطر ماهیت فضای مجازی و این که این فضا فرصت تعامل با جنس مخالف را فراهم می‌کند، به حوزه روابط خارج از ازدواج کشیده می‌شوند.

برای جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی در خانواده‌ها، بهتر است به خانواده‌ها و بویژه زوج‌ها آموزش دهیم چگونه از فضای مجازی استفاده کنند؛ از سوی دیگر آموزش روابط زوجین و ترویج فرهنگ مشاوره در این بین، بسیار مهم است.

به طور مثال در بسیاری مواقع علت کشیده شدن افراد به روابط فرازناشویی این است که یکی از زوج‌ها، مسائل و مشکلات خود را با دیگرانی که متخصص این امر نیستند، در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد. بنابراین باید با برنامه‌ریزی در سطح کلان برای اوقات فراغت خانواده‌ها، تدبیری اندیشید.

دکتر بهروز مهاجری

قاضی دادگستری تهران