جمع‌آوری معتادان خیابانی؛ بدون توقف

تائیدیه این جمله را دکتر محمدرضا قدیرزاده، رئیس گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور از روی آمارهای رسمی این سازمان به جام‌جم می‌دهد و افکارعمومی را خاطرجمع می‌کند که در چند سال اخیر به یمن تاسیس سرپناه‌های گرم شبانه لااقل درشهرتهران که همواره سرآمد فوتی‌ها بود، هیچ موردی از مرگ ناشی از سرمازدگی گزارش نشده و امسال هم که پرونده مرگ سه کارتن خواب به پزشکی قانونی رسیده هنوز معلوم نیست براثرسرما جان داده اند یا به واسطه مصرف بیش از حد مواد .

اما نتیجه بررسی‌های پزشکی قانونی به هریک از این دوگزینه که ختم شود، مهم جریانی است که سبب شده معتادان خیابانی خیلی کمتر از قبل در خیابان‌ها و گذرها چرخ بزنند و بسیار کمتر از گذشته، مرگ در عین بی‌کسی را، درست جلوی دیدگان مردم هراسیده تجربه کنند.

اجرای طرح‌های ضربتی جمع‌آوری معتادان متجاهر، غربالگری‌شان و اعزام آنها به مراکز درمانی و بعد هم فرستادنشان به مراکز توانمندسازی که از یک‌سال پیش شدت گرفت، در کنار طرح‌های مقطعی مثل آنچه در روزهای سرد و برفی تهران به معرفی کارتن خواب‌ها به سامانه 137 شهرداری و اعزام آنها به گرمخانه‌ها منجر شد حالا فضایی را ایجاد کرده تا خیلی کمتر از قبل، حتی بسیار کمتر از دوسه ماه گذشته معتادان در خیابان‌ها، گذرها، بزرگراه‌ها و فضاهای سبز بیتوته کنند و بومیان محلات را به وحشت و نگرانی بیندازند .

این گام مثبتی است که برداشته شده، گامی که نشان می‌دهد مسئولان و دستگاه‌های مجری اگر بخواهند می‌توانند با یک تیر دو نشان بزنند و هم چهره شهرها را ازمعتادان خیابانی پاک کنند و هم با جلوگیری از مرگ و میرشان، برنامه‌ای بچینند که این جماعت دوباره به زندگی پاک برگردند .

انتظار برای هماهنگ شدن دستگاه‌های متولی

تداوم این وضع و برداشتن گام‌های مثبت بعدی البته هنوز در ابهام است؛ چه به زعم منتقدان که نیمه‌خالی لیوان را می‌نگرند و می‌گویند برنامه درازمدت و موثری که پس از جمع‌آوری، درمان و حتی بهبود معتادان منجر به تغییرسبک زندگی آنها شود، وجود ندارد و چه به زعم مسئولان که طبیعتا ازعملکرد خود دفاع می‌کنند ولی با این حال نقدها و کاستی‌ها را بجا می‌دانند.

دیروز علی مویدی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدرکه در حاشیه همایش ملی گفتمان‌سازی اجتماعی شدن مبارزه با موادمخدر در حلقه تنگ خبرنگاران حضور داشت، این واکنش دوگانه را از خود بروز داد.

او می‌گفت اگر وضع امسال را با اوضاع سال گذشته کشور مقایسه کنیم خواهیم دید که هم جمع‌آوری معتادان خیابانی بهتر شده و هم سروسامان دادن به درمان و کمک به بهبود و بازگشتشان به اجتماع؛ ضمن این که طرح جمع‌آوری کارتن‌خواب‌ها و حفاظتشان در برابر سرما نیز از اقدامات شایسته قدردانی بوده است.

مویدی با این حال در پاسخ به جام‌جم منکر ایرادات موجود درحوزه حمایت‌های بعد از درمان نشد و از این ایرادات با عنوان «اشکالات اساسی» یاد کرد تا این‌گونه نشان دهد که وضع موجود او را نیز راضی نمی‌کند وضعی که در آن جمع‌آوری اجباری معتادان، سیستم درمان ناقص، مراکز درمانی غیراستاندارد، حمایت‌های ضعیف پس از بهبود وعود مجدد اعتیاد اندکی پس از درمان ازعمده ترین چالش‌های آن است .

با این حال قائم‌مقام ستاد که پیش از این ریاست پلیس مبارزه با موادمخدر را نیز به‌عهده داشت در حلقه خبرنگاران توضیح داد که در میان سازمان‌ها و نهادهای مسئول در حوزه پیشگیری و درمان اعتیاد و مقابله با موادمخدر تنها چهار نهاد دولتی کارنامه قابل قبول دارند از جمله آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت در حوزه پیشگیری و نیروی انتظامی در حوزه اقدام و عمل .

این نشان می‌دهد که دیگر اعضای ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌توانستند بهترکار کنند و نکرده‌اند؛ غفلتی که تشعشعات آن را می‌شود بخوبی درسرگردانی معتادان خیابانی و شش میلیون نفری که طبق آمار وزارت کشور مستقیم غیرمستقیم از اعتیاد رنج می‌برند، مشاهده کرد .

به همین علت است که منصور روشناسی، معاون اجرایی شورای‌عالی استان‌ها در وزارت کشور نیز در گفت‌وگویش با جام‌جم خواستار هماهنگی و همکاری هر چه بیشتر دستگاه‌های مسئول در حوزه مبارزه با اعتیاد و موادمخدر شد؛ دستگاه‌هایی که به قول او مسئول زندگی و سلامت مردم هستند و از بودجه عمومی کشور سهم قابل توجهی می‌برند. او در واقع هماهنگ نبودن دستگاه‌های مسئول واین که مسئولیت‌ها را به گردن هم می‌اندازند و تمام قد پای کار نمی‌ایستند حلقه مفقوده‌ای می‌داند که تاکنون مانع از پایان داستان معتادان متجاهرشده است .

شاید سمن‌ها گره‌گشایی کنند

الهام امین‌زاده پشت تریبون ایستاد، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور حقوق شهروندی. صدها گوش به حرف‌هایش بود وقتی می‌گفت دولت به تنهایی نمی‌تواند با اعتیاد در کشور مبارزه کند و لازم است مردم، همه مردم، به کمکش بیایند. او می‌گفت سمن‌ها (سازمان‌های مردم نهاد) نیز باید به میدان بیایند و البته به آنها کمک شود تا بازوی توانمند دولت باشند.

دیروز در همایش ملی گفتمان‌سازی اجتماعی شدن مبارزه با موادمخدر که مستقیما انگشت بر نقش سازمان‌های مردم نهاد گذاشته بود و پیشگیری و درمان اعتیاد و سالم‌سازی اجتماع را غیرمستقیم از آنها طلب می‌کرد، دستیار ویژه رئیس‌جمهور عنان کار را از دست دولت‌ها خارج دانست و کار از مردم، برای مردم را خواستار شد؛ کاری که علی مویدی آن را از عهده 2300 سمن فعال موجود در حوزه اعتیاد ساخته می‌دانست و روشناسی، معاون شورای عالی استان‌ها آن را لازمه مبارزه با اعتیاد معرفی کرد.

البته سمن‌ها تنها درشرایطی می‌توانند به پاک شدن اعتیاد از چهره کشور کمک کنند که حمایت شوند و برنامه‌ای مدون و هماهنگ دراختیارداشته باشند نه این که هرکس ساز خود را بزند و شیپور را از سر گشادش بنوازد.

به زعم علی مویدی، قائم‌مقام ستاد مبارزه بامواد مخدر حمایت اجتماعی از بهبود‌یافتگان اعتیاد که لازمه کنترل اعتیاد است و وجودش در خانواده، محل کار، محیط‌های آموزشی و محلات ضروری است فقط با حضور تشکل‌های مردمی شدنی است که این نیز مستلزم کاهش شیوع اعتیاد در جامعه بزرگ و جامعه پیرامونی معتادان است، فضایی که به تعبیر سیدمحسن فاطمی، فوق‌دکترای روان‌شناسی و یکی از سخنرانان همایش، اکسیژن عاطفی و امیدواری درآن در رفت وآمد است. نگاه‌های متفاوت و عمدتا همجنس این صاحب‌نظران را که کنار هم قرار دهیم، زنجیره‌ای از الزامات و مقدمات رخ نشان می‌دهد که باید باشند تا چهره شهرها از معتادان خیابانی پاک شود. گرچه دیروز سردار مویدی خبرداد که طی این هفته و هفته آینده موج جدید جمع‌آوری معتادان متجاهر درتهران کلید می‌خورد و بزودی نیز دو مرکز نگهداری زنان معتاد خیابانی با ظرفیت 400 نفر در تهران فعال می‌شود، ولی این دو گام مثبت فقط بخشی ازگامی بزرگ‌تر به نام ساماندهی معتادان خیابانی است که هم عزم جدی می‌طلبد و هم تداوم در عمل را تا روزی که دیگرخیابان‌ها انتخاب اول معتادان و شاید تنها گزینه آنها نباشد .

مریم خباز