آب باریکه هورالعظیم اسیر سوء مدیریت

هورالعظیم یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ایران است که در غرب استان خوزستان، در انتهای رود کرخه و بین دو کشور ایران و عراق واقع شده است. این تالاب از دیرباز تا همین چند سال پیش پرآب بود، اما از سال 87 که وزیران عضو کمیسیون اقتصاد دولت مقابل دیدگان سازمان حفاظت محیط‌زیست بیش از 7000 هکتار از اراضی تالاب را برای 30 سال به شرکت نفت واگذار کردند تا عملیات اکتشاف و بهره‌برداری انجام دهد، 70 درصد تالاب تخریب شد و از بین رفت. خشک کردن تالاب توسط شرکت ملی نفت برای حفاری‌ها و ممانعت از ورود آب به تالاب از یک سو و خشکسالی، افزایش تبخیر آب تالاب و کاهش آب ورودی از کرخه و همچنین نادیده گرفتن حقابه تالاب از دیگر سو باعث شد حال و روز هورالعظیم وخیم‌تر و بدتر از قبل شود، به گونه‌ای که در سال 92 به طور کامل خشک شد. با خشک شدن بخش ایرانی هورالعظیم و همچنین بخش عراقی آن، توفان‌های شن و گردوغبارهایی که گاه به 21 برابر استاندارد می‌رسید، در آسمان خوزستان وزیدن گرفته و نفس مردمانش را تنگ و تنگ‌تر کرد.

با این همه پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و رایزنی با شرکت نفت، آبگیری تالاب از سرگرفته شد و سدهایی که مانع ورود آب از رودخانه‌های بالادست و مشخصا از کرخه بود، برداشته شد و از آن زمان تاکنون این تالاب در حال آبگیری است، اما همین حقابه اندک هم که جاری شد، سوءاستفاده از نوعی دیگر شکل گرفت.

برنجکاری با حقابه هورالعظیم

ماجرای سوءاستفاده جدید از این قرار است که با جاری شدن حقابه هورالعظیم و درحالی که کشت برنج در خوزستان ممنوع است، برخی افراد از این حقابه برای کشت غیرقانونی برنج استفاده می‌کنند. غیرقانونی از این نظر که براساس مصوبه دولت و به خاطر مشکل آب، کشت برنج در تمام نقاط کشور بجز استان‌های گیلان و مازندران ممنوع است.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست با اشاره به کشت گسترده برنج در دشت‌های اطراف هورالعظیم به ایسنا می‌گوید: شالیکاران خوزستانی برای آبیاری شالیزارهای خود از بخشی از حقابه تالاب استفاده کرده و باعث کاهش ورودی آب طی ماه‌های گذشته به هور شده‌اند، بخصوص که بیشترین میزان تبخیر و حرارت و نیاز آبی را در این ماه‌ها داشته‌ایم.

وی تاکید کرده که این موضوع را به وزارت نیرو و جهاد کشاورزی منعکس می‌کند، زیرا در این شرایط کشت برنج می‌تواند مشکل جدی ایجاد کند.

در همین زمینه مجتبی گهستونی، از فعالان محیط‌زیست خوزستان نیز گفته ابتکار را تائید کرده و به جام‌جم می‌گوید: کشاورزان و شالیکاران منطقه دشت آزادگان گاه به دلیل کمبود آب، مسیر ورود حقابه تالاب را منحرف کرده و آب را به سمت اراضی خود هدایت می‌کنند.

تکذیب جهاد کشاورزی

با این حال حسن دهقانیان، معاون آب و خاک جهاد کشاورزی خوزستان به جام‌جم می‌گوید: کشاورزان و شالیکاران دشت آزادگان به هیچ عنوان نظری به حقابه هورالعظیم ندارند، زیرا بارندگی مناسب بهار امسال و پرآب شدن کرخه، باعث شده آب مورد نیاز کشاورزی آنان برای امسال تامین شود و نیازی به حقابه هور نداشته باشند.

وی به این نکته هم اشاره می‌کند که سطح زیرکشت برنج در دشت آزادگان امسال زیاد نبوده و فقط حدود 2000 تا 3000 هکتار است، درحالی که در سال‌های گذشته این دشت با 20 هزار تا 30 هزار سطح زیرکشت یکی از قطب‌های تولید برنج در خوزستان بود.

حمیدرضا خدابخشی، معاون طرح و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی سازمان آب و برق خوزستان هم با رد ادعای مصرف حقابه هورالعظیم توسط شالیکاران دشت آزادگان به جام‌جم می‌گوید: وضعیت آبگیری تالاب نیز هم اکنون بد نیست، به طوری که مخازن یک و دو آبگیری شده، مخزن سه درحال آبگیری است و مخازن چهار و پنج هم خیس شده و با ادامه روند آبگیری و سیراب شدن بستر این مخازن، آب در آنها جمع خواهد شد.

وی تاکید می‌کند آنچه موجب کاهش ورود حقابه به هور شده است، نه استفاده شالیکاران از آن، بلکه عوامل دیگری همچون افزایش تبخیر در ماه‌های تابستان و رسوب گرفتن رودخانه کرخه است و برای انتقال حقابه به تالاب که مانع ورود حقابه پیش‌بینی شده به تالاب شده است. البته خدابخشی درحالی از بی‌تقصیری شالیکاران در این زمینه سخن می‌گوید که چندی پیش در گفت‌وگو با خبرنگاران که خبرش در سایت محلی خوزنیوز منتشر شد، از افزایش کشت شلتوک برنج از 3000 به 15 هزار هکتار و ورود آب بی‌رویه به زهکش‌ها در دشت آزادگان خبر داده بود.

فاطمه مرادزاده