حاشیه شهرها در انتظار نسیم درمان

آمارهای غیررسمی از سکونت حدود 10 میلیون نفر در مناطق حاشیه شهرها خبر می‌دهد. اگرچه با اجرای طرح تحول سلامت، وضعیت بهداشتی و درمانی در این مناطق محروم، بهبود پیدا کرده است، اما همچنان دسترسی حاشیه‌نشینان به مراکز درمانی، به هیچ وجه مشابه ساکنان مناطق مرکزی شهرها نیست.

در چند دهه اخیر نیز حاشیه‌ نشینی با شیب تندی افزایش یافته، در حالی که امکانات درمانی در این مناطق، به هیچ وجه همگام با سرعت حاشیه‌نشینی، افزایش پیدا نکرده است.

همین موضوع باعث شده است که اقدامات بهداشتی و درمانی انجام شده در سه سال اخیر نتواند فقر امکانات درمانی در مناطق حاشیه‌ای را جبران کند.

بخش خصوصی به میدان بیاید

در ظاهر، حاشیه‌نشینان ساکن کلانشهرها حساب می‌شوند و حتی شناسنامه خیلی از آنها هم صادره از کلانشهرهاست، اما خیلی از آنها بجز نام کلانشهر، بهره دیگری از زندگی در شهرهای بزرگ نمی‌برند.

دکتر محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم، راه‌حل مشکلات بهداشتی و درمانی در مناطق حاشیه شهرها را اجماع ملی می‌داند و می‌گوید: اگرچه وظایف حاکمیتی حکم می‌کند مسئولان نسبت به ارتقای سطح بهداشت و درمان در مناطق حاشیه‌ای حساس باشند، اما نباید فقط انتظار داشته باشیم که دولت، تمام این بار را به دوش بکشد، بلکه در این راه نیاز است که بخش خصوصی هم با قدرت بیشتری به میدان بیاید تا کمبودهای این حوزه را برطرف کند.

به گفته این مقام مسئول، متولیان نظام سلامت باید با تعریف مشوق‌هایی برای بخش خصوصی مثل افزایش تعرفه خدمات در این مناطق، بخش خصوصی را به حضور موثر در حاشیه شهرها ترغیب کند.

دسته‌بندی نیازهای بهداشتی و درمانی ساکنان حاشیه شهرها، اعلام نیاز دانشگاه‌های علوم پزشکی و فراخوان همکاری با بخش خصوصی، وظایفی است که به گفته مصلحی، باید متولی نظام سلامت انجام دهد تا سلامت حاشیه‌نشینان ارتقا یابد.

اگرچه هزینه کردن در حاشیه شهرها برای تامین زیرساخت‌های بهداشت و درمان این مناطق، هزینه‌بر است، اما از نگاه این مقام مسئول، صرف این هزینه‌ها نوعی سرمایه‌گذاری است که در بلندمدت موجب ارتقای سلامت شهروندان مناطق حاشیه‌ای می‌شود.

مشکل حاشیه‌ نشینی باید ریشه‌ای حل شود

اگر پای حرف کارشناسان خبره نظام سلامت بنشینید، آنها یکصدا اتفاق نظر دارند که هزینه کردن در حوزه بهداشت و پیشگیری، بسیار پرمنفعت تر از هزینه کردن برای درمان است.

دکتر محمدحسین قربانی، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم، معتقد است که همین نگاه باید در مناطق حاشیه شهرها هم اعمال شود: «درست است که باید سطح امکانات درمانی در مناطق حاشیه شهرها را افزایش دهیم، اما نیاز است که با افزایش سطح بهداشت و پیشگیری در این مناطق، در مسیری حرکت کنیم که تعداد کمتری از ساکنان این مناطق بیمار شوند که همین مساله، موجب کاهش چشمگیر هزینه‌های نظام سلامت در مناطق حاشیه‌ای می‌شود.»

البته از نگاه قربانی، باید از منظری کلانتر هم به موضوع نگاه کنیم، به گونه‌ای که با بها دادن به روستاها و شهرهای کوچک، در مسیری گام برداریم که ساکنان این مناطق، کمتر به سمت حاشیه کلانشهرها مهاجرت کنند؛ زیرا در این صورت، مشکل به شکل ریشه‌ای حل می‌شود و آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه شهرها هم سیر نزولی به‌خود می‌گیرد.

بهره‌گیری از توان مردمی، حضور پررنگ‌تر نهادهایی همچون بنیاد برکت در حاشیه شهرها و در اولویت قرار گرفتن سلامت ساکنان مناطق حاشیه‌ای در تصمیم‌گیری‌های کلان مسئولان می‌تواند سلامت حاشیه‌نشینان را به متن بازگرداند.

برخورداری حاشیه‌نشینان از خدمات طرح تحول سلامت

به گفته دکتر احمد حاجبی، مدیرکل دفتر سلامت اجتماعی، روانی و اعتیاد وزارت بهداشت، بیشتر خدمات طرح تحول سلامت از حاشیه شهرها آغاز شده، چون این نقاط آسیب‌پذیرتر هستند و سالیان سال است دیگر از بحث اسکان موقت در حاشیه شهرها گذشته و از کسانی که هم‌اکنون در حاشیه شهرها مستقر شده‌اند نمی‌توان به‌عنوان یک اسکان موقت یاد کرد.

این مقام مسئول تاکید می‌کند که دولت وظیفه دارد در این مناطق خدمات فراهم کند و طی دو تا سه سال اخیر حاشیه شهرها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده‌اند و حدود 11 میلیون حاشیه‌نشین شهرها از خدمات و طرح تحول سلامت برخوردار شده‌اند. وی حضور کارشناسان سلامت روان در تیم‌های سلامت در حاشیه شهرها را به منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی در این مناطق ضروری می‌داند.

امین جلالوند - گروه جامعه