فصل بازگشت به پاکت‌های کاغذی

من بزرگ شدم و همه کودکان همدوره با من و پس از من هم؛ زندگی هم پا به پای ما رشد کرد و مدرن و مدرن‌تر شد. ما که بزرگ شدیم و نیم‌نگاهی به اطرافمان انداختیم دیگر خبری از آن پاکت‌های کاغذی نبود. فروشنده‌ها میوه‌ها و خوراکی‌هایشان را در نایلون‌های شفافی که به سبکی پر کاه بود، ریخته و دست مشتری می‌دادند؛ پلاستیک‌های بی‌رنگی که سهم هر کس از زندگی را بوضوح نشان می‌داد؛ اغنیا بیشتر و فقرا کمتر. اما مشکل بزرگ‌تر همچنان آرام و در سکوت از در و دیوار زندگی بالا می‌خزید و راهی کوه و دشت طبیعت می‌شد؛ درست وقتی که هم مردم و هم فروشندگان برای گرفتن و دادن کیسه‌های پلاستیکی گوی سبقت را از هم می‌ربودند؛ زمانی که گرفتن پلاستیک بیشتر برای اجناس خریداری شده نوعی زرنگی بود و حتی غنیمت...

ناگاه به خود آمدیم،... پلاستیک از درو دیوار خانه‌هایمان بالا می‌رفت. از دشت‌هایمان به جای سبزه و گل، نایلون می‌رویید، کوه‌ها، جنگل‌ها، سواحل و حتی دریاها و اقیانوس‌هایمان پر شده بود از نایلون‌های پلاستیکی؛ از چیزی که ماده اولیه تشکیل‌دهنده آن نفت است و براحتی در طبیعت تجزیه نمی‌شود و به گفته دانشمندان بیش از 500 سال طول می‌کشد و تازه آن وقت هم قابل تجریه نیست و فقط به ذرات کوچک‌تر تبدیل می‌شود. بعد هر جا که هست؛ دریا، کوه، جنگل و دشت، خوراک جانوران ( از ماهی‌ها گرفته تا حیوانات روی خشکی) شده و نه‌تنها باعث خفگی، مسمومیت و مرگ آنها می‌شود که سموم ناشی از آن از طریق چرخه غذایی وارد بدن ما انسان‌ها هم خواهد شد.

آمارها تکان‌دهنده است؛ بویژه آنجا که دانشمندان از وجود بیش از 150 میلیون تن پلاستیک در اقیانوس‌ها و همچنین از پیشی گرفتن وزن زباله‌های پلاستیکی از وزن ماهیان و تبدیل بخش قابل توجهی از اقیانوس‌ها به زباله‌دانی پلاستیک‌ها تا سال 2050 خبر می‌دهند.

حال و روز خشکی‌ها هم البته بهتر از اقیانوس‌ها نیست و حال و روز کشور ما نیز همین طور. یادم هست سال گذشته که میزبان یکی از گردشگران نیوزیلندی بودیم، در گفت‌وگویی که پس از سفرش به شمال کشور با وی داشتیم، اولین چیزی که از ایران به ما گفت و البته با حیرت و تعجب هم گفت، این جمله بود: «اینجا در کشور شما همه جا از زمین پلاستیک می‌روید.» و او راست می‌گفت، زیرا گرچه مصرف پلاستیک در همه جای دنیا رواج دارد، اما در بسیاری از کشورها مدتی است که اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی برای کاهش مصرف پلاستیک آغاز شده، درحالی که در کشور ما رقابت برای مصرف بیشتر همچنان به چشم می‌خورد.

البته در این کوران مصرف پلاستیک در کشور ما هم، گام‌هایی هرچند کوچک اما قابل تقدیر برای ترغیب مردم به مصرف کمتر پلاستیک برداشته شده است؛ حرکت‌هایی مثل تشکیل کمپین‌های «نه به پلاستیک» یا تولید و توزیع کیسه‌های پارچه‌ای به عنوان جایگزینی برای کیسه‌های پلاستیکی.

تولید کیسه‌های پارچه‌ای حدود یک سال و نیم پیش و برای اولین بار در خراسان شمالی آغاز شد. رضا وحدت، هموطن خراسانی و دوستدار محیط‌زیست مبدع این حرکت بود و در کارگاهی که شکل داد ده‌ها نیرو را به کار گرفت تا به تولید کیسه‌های پارچه‌ای با نقش و نگارهای زیبا و جذاب بپردازند. کیسه‌های پارچه‌ای کارگاه او را حالا نه‌تنها می‌توان دست بسیاری از شهروندان خراسانی دید، که در شهرهای مشهد، تهران، ساوه، ارومیه، تنکابن و اهواز نیز در حال توزیع و مصرف است.

طی چند روز گذشته نیز مدیر روابط‌عمومی سازمان مدیریت پسماند شهرداری قزوین از تولید و عرضه کیسه‌های پارچه‌ای میان مردم با هدف حذف تدریجی کیسه‌های پلاستیکی و حفظ محیط زیست همزمان با روز قزوین یعنی 9 شهریور خبر داد و گفت در صورت اعلام رضایتمندی مصرف‌کنندگان از این کیسه‌ها که قابل شست و شو هم هست، تولید و عرضه انبوه این محصول ادامه خواهد یافت.

حالا و با روندی که آغاز شده و در صورت توجه دیگر هموطنان و مسئولان، می‌توان امیدوار بود عطر پاکت‌های کاغذی، بوی زندگی و شیرینی آشتی با طبیعت و سلامت دوباره و بتدریج به سرزمین‌مان بازگردد.