آمریکا آب سنگین را گران خرید

سخنگوی سازمان انرژی اتمی سخنگوی سازمان انرژی اتمی معتقد است ایران می‌تواند به تنهایی بدون چین و آمریکا نیز رآکتور اراک را بازسازی کند اما ما این دو کشور را می‌خواهیم به این دلیل که هر کاری ایران انجام می‌دهد طراحی تفصیلی آن نهایتا باید در اعضاء کمیسیون مشترک تایید شود، اعضاء کمیسیون مشترک همین کشورها هستند.بنابراین زمانی که دو کشور بزرگ کنار ما هستند و خودشان همه موضوعات را در مسیر کنترل می‌کنند تایید آن‌ها نیز در کمیسیون راحت می‌شود.

متن کامل مصاحبه خبرنگار جام جم آنلاین با بهروز کمالوندی،سخنگوی سازمان انرژی اتمی را بخوانید:

رایزنی‌ها در مورد فروش آب سنگین با چه کشورهایی در جریان است؟

ماهها قبل مذاکره با آمریکا را شروع کردیم همینطور اخیرا با روسیه و چند کشور دیگر در حال صحبت هستیم. اصولا کار تجاری را خیلی با جار و جنجال مطرح نمی‌کنند و سعی می‌شود که حداقل افراد مطلع باشند و خیلی دیگران در جریان نوع مذاکره نباشند چون اگر دیگری بخواهد با شما مذاکره کند باید از صفر شروع کنید.

آمریکا از این جهت که بازار پیشرفته و مهمی‌برای ما بود هدف اصلی بود، آنها اشاره‌ای کرده بودند و ما جدی گرفتیم و دنبال آن رفتیم. هدف ما این بود که آب سنگینی که آنها به دنبال تعطیلی آن بودند وارد بازار آمریکا شود به دلیل اینکه بازار آمریکا با گستردگی زیاد،مهم و پیشرفته است.ورود ما به آن بازار یک هدف بود و نه فقط هدف تجاری، بلکه هدف سیاسی و علمی‌ بود. در حال حاضر نیز آب سنگین ما در کشتی به سمت آمریکا می‌رود و فکر می‌کنم حدود 34 روز دیگر وارد آمریکا می‌شود.

فروش آب سنگین به لحاظ تجاری هم اهمیت خود را دارد اگر فعالیت کارخانه ما بخواهد ادامه یابد یا باید تولیدات خود را مصرف کنیم و یا به فروش برسانیم و نمی‌توان آنها را بدون هدف نگه داشت؛ مصرف در کشورمان فعلا در حد تن هم نیست اما در سال حدود 20 تن تولید می‌کنیم و حتی اگر برجام هم نبود باید این مقدار را صادر می‌کردیم.

یک مقاله‌ای دیوید آلبرایت نوشته و از خرید آب سنگین ایران از سوی آمریکا ابراز نگرانی کرده است؛خوشبختانه مصوبه کنگره آمریکا زمنیه ممانعت این کشور از خرید آب سنگین ایران شامل بعد از امضای قرارداد ما با این کشور می‌شود. والا اگر به صورت عام صادر می‌شد جلوی صدور محموله 32 تنی ما را به این بازار می‌گرفتند.

با توجه به مصوبه کنگره آمریکا ممکن است موانعی دیگری پیش آید؟

32 تن آب سنگین را که فروختیم و پولش را هم دریافت کردیم،و به این ترتیب به هدف اصلی خود رسیدیم؛هدف اصلی ما این بود که به دنیا ثابت کنیم آب سنگین ما به لحاظ سطح کیفی و پیشرفتگی می‌تواند وارد بازار آمریکا شود.

آب سنگین به چه قیمتی به آمریکا فروخته شد و آیا قیمت ثابت و مشخصی دارد؟

قیمت اصلی روی هر کیلو 290 دلار است مقداری بابت برخی اقدامات از آن کم می‌شود؛ در مورد قیمت‌ها گزارش‌های کاملی را به مراجع ذیربط داده‌ایم. شاید کانادا 270 دلار و هند 250 دلار آب سنگینش را در این مقدار به آمریکا می‌فروخت البته وقتی مقدار پایین آید قیمت‌ها بالا می‌رود اما نکته‌ای که در اینجا مطرح است وقتی که مقدار را پایین می‌آوریم هزینه قابل ملاحظه‌ای خرج بسته‌بندی آب سنگین می‌شود .اگر گرم گرم فروخته شود می‌توان تا کیلویی 1000 دلار هم آن را فروخت اما در این صورت هم باید بازاریابی گسترده‌ای داشته باشیم هم هزینه بسته بندی سنگینی را تحمل کنیم اما در مقدارهای زیاد و بالای قیمت آن را فروخته‌ایم.

این قیمت برای آمریکایی‌ها سخت بود و مذاکرات جدی در چند دوره داشتیم، و نهایتا به این قیمت فروخته شد موضوع اصلی سیاسی و فنی و موضوع بعدی تجاری بود؛البته از نظر تجاری هم در حد بالایی که می‌خواستیم فروختیم اما به دلیل وجود بازارهای جایگزین؛آمریکایی‌ها بیش از این قیمت نمی‌خریدند.

چرا آمریکا حاضر شد آب سنگین ایران را به قیمت بالا خریداری کند در حالی که می‌توانست از کانادا و هند ارزانتر بخرد؟

شاید یکی از دلایل این بود که راهی پیدا کنند که ذخایر آب سنگین ایران کمتر شود و به همین دلیل به قیمت بالایی از ایران خریداری کردند و شاید تصور می‌کردند که ایران ممکن است از این آب سنگین برای مقاصد غیرصلح‌آمیز استفاده کند. آمریکا آب سنگین ایران را خریداری کرده و تایید کرده‌اند، آب سنگین کالایی است که به آن نیاز دارند. آمریکا آب سنگین زیادی تولید نمی‌کند و بیشتر هم البته از کانادا وارد می‌کند حال ما جایگزین کانادا شده‌ایم.

فروش آب سنگین به روسیه نیز با همین قیمتی که به آمریکا فروخته شد خواهد بود؟

با روس‌ها فرمول متفاوتی داریم الان نمی‌توانم جزییات را بگویم؛ در حال مذاکره هستیم و بعد از مذاکره اعلام می‌کنیم.در تبادل مواد هم با روسیه تا زمانی که مواد را تحویل نگرفتیم چیزی را رسانه‌ای نکردیم.

آب سنگین قیمت ثابت و مشخصی دارد؟

این محصول ویژه‌ای است و مانند نفت نیست که قیمت خاصی داشته باشد بازاریست که محدود است و در اختیار چند کشور است، 75 درصد آن در اختیار آمریکاست، مصوبه این کشور مشکلاتی را ایجاد می‌کند و ما را از بازار75 درصدی محروم می‌کند. در تعیین قیمت شاخص‌های مختلفی وجود دارد که باید همه این‌ها توامان در نظر گرفته شود. اولین شاخص درجه خلوص است که باید در نظر بگیریم که این چیزی که ما فروختیم 99/8است ولی اگر بخواهیم کیفیت به بالاترین حد تبدیل شود باید به 99/95 درصد تبدیل شود. در حال حاضر 99/8 تولید کرده و فروخته‌ایم.

به جز روسیه با کدام کشورها در حال مذاکره برای فروش آب سنگین هستید؟

حدود 4 کشوراروپایی هستند که درخواست کردند و در حال مذاکره هستیم البته میزان این‌ها در حد 1تن، 3تن و10تن است و زیاد نیست ولی عمده فروش ما 40تن به روسیه است.در حال حاضر سایتی را طراحی کرده‌ایم و وارد فروش مقادیر کمتر هم می‌شویم.

به جز کشورهای اروپایی دیگر چه کشورهایی خواهان خرید آب سنگین از ایران هستند؟

از برخی کشورهای آسیایی و آسیای دور بالقوه زمزمه‌هایی شنیدیم و متوجه شده‌ایم که در حال بررسی و رصد میزان فروش آب سنگین ایران و قیمت آن هستند.اما در این میان روسیه به صورت جدی موضوع را مطرح کرده است و شاید رسانه‌ای کردن موضوع از سوی روسیه به این دلیل باشد که بعد از خرید آمریکا، روسیه هم می‌خواهد در این زمینه مطرح شود.

نشست ایران، چین و آمریکا برای بازسازی رآکتور اراک در کجا و چه زمانی برگزار می‌شود؟

فکر کنم امروز همکاران ما در طول مذاکرات دو جانبه، سه جانبه و چند جانبه خود در وین که به مدت 3 روز برگزار می‌گردد در این خصوص برای چندمین بار نشست سه جانبه هم داشته باشند.

احتمال دارد که ایران در رابطه با بازسازی رآکتور اراک با کشورهای دیگر نیز همکاری داشته باشد؟و اصولا چرا با کشورهای چین و آمریکا قرار است همکاری صورت گیرد؟

ایران می‌تواند به تنهایی بدون این کشورها هم کارش را انجام دهد اما ما این دو کشور را می‌خواهیم به این دلیل که هر کاری ایران انجام می‌دهد طراحی تفصیلی آن نهایتا باید در اعضاء کمیسیون مشترک تایید شود، اعضاء کمیسیون مشترک همین کشورها هستند.بنابراین زمانی که دو کشور بزرگ کنار ما هستند و خودشان همه موضوعات را در مسیر کنترل می‌کنند تایید آن‌ها نیز در کمیسیون راحت می‌شود بنابراین حضور این دو کشور هم می‌تواند موجب استفاده ما از تجربیات آنها شود و هم اینکه در مسیر تایید کمیسیون کارها به راحتی جلو رود. در سندی که وزرای 6 کشور امضا کرده‌اند پیش بینی شده و تعهد داده‌اند در طراحی و باز طراحی رآکتور اراک به ما کمک کنند و همین طور زمینه برای ملحق شدن کشورها یا شرکت‌های دیگر فراهم شده است.

چه کشورهایی؟

در حال حاضر مطرح نمی‌کنم، کشورهای اروپایی هستند و حتی مسئولان سیاسی آن کشورها در سطح وزارت امور خارجه تماس‌هایی با ما داشته‌اند که در حال پیگیری‌هستیم اما در حال ارزیابی سطح کمک فنی آن کشورها یا شرکت‌ها به ایران هستیم.

آغاز کلنگ زنی دو نیروگاه هسته‌ای بوشهر از سوی روسیه چه زمانی صورت می‌گیرد؟

یکسری موضوعات فنی در ارتباط با این نیروگاهها داشتیم که تقریبا تمام شده است این موضوعات فنی در نیروگاه زیاد است و بیش از 30 تا قرارداد فنی باید امضا می‌کردیم ، آخرین موضوعات فنی در چند هفته گذشته تقریبا انجام شده است البته یکسری مشکلات تجاری ومالی هم داریم، به طرف مقابل هم گفته‌ایم به مجرد اینکه کار را شروع کنیم یکسری مسئولیت‌های مالی خواهیم داشت که باید قبلش پیش‌بینی منابع مورد نیاز را کرده باشیم.

اعتبار لازم برای این نیروگاه‌ها از طرف دولت تایید شده و در سازمان مدیریت هم این اعتبار در نظر گرفته شده است ولی مبالغی که باید در آن قرار بدهند کم است و ما نمی‌خواهیم با مبالغ کم حرکت کنیم می‌خواهیم مبالغ بیشتری در نظر گرفته شود و سال‌های بعد هم در نظر گرفته شود و نمی‌خواهیم پس از کلنگ زنی تاخیری پیش آید و هر دو کشور بدهکار هم شویم.

برای رفع این مشکل چه اقداماتی انجام شده است؟

همکاران‌مان را از وزارت اقتصاد، سازمان سرمایه‌گذاری و... همه را درگیر کرده‌ایم، جلساتی نیز با آقای جهانگیری داشتیم و ایشان هم دنبال راه حل هستند. البته دولت به لحاظ فشارهای اقتصادی در اولویت‌بندی‌ها مقداری مشکل دارد اما به هر حال فکر می‌کنم به زودی راهی پیدا کنیم.

فکر می‌کنید تا آخر امسال نیروگاهها راه اندازی شود؟

این اتفاق به پیدا شدن راه حل مالی مربوط می‌شود.

آقای صالحی در جلسه کمیسیون انرژی عنوان کردند که اقدامات لازم برای راه اندازی نیروگاه هسته‌ای در بوشهر صورت گرفته و البته یکسری مشکلاتی باقی مانده است.این مشکلات همان مشکلات مالی است؟

بله یکسری بحث‌های فنی بود که باید تمام می‌شد و حدود 3 هفته پیش تمام شده ما فکر می‌کردیم مشکل مالی زودتر حل شود.

زمانی را نمی‌توان در این زمینه مشخص کرد؟

نمی‌توان الان گفت، ما به صورت مستمر در حال مذاکره هستیم. همه کار می‌کنیم که راهی پیدا کنیم اما نمی‌توان زمان قطعی را برای کلنگ زنی در نظر گرفت. سال قبل پیش بینی می‌کردیم که تا آخر سال 94 کلنگ زنی آغاز شود آن موقع قیمت نفت وضعش خوب بود فکر نمی‌کردیم دولت از ناحیه نفت دچار مشکلاتی شود که بعد مجبور شود همه چیز را بازنگری کند و مقداری از اعتبار در نظر گرفته شده برای نیروگاهها را برای رآکتور اراک اختصاص دهند.در نهایت این مسایل حل می‌شود اما زمان آن را نمی‌توان دقیق گفت هر زمانی که ما بگوییم حدس و گمان است.

رآکتور دارخوین جه زمانی آغاز به کار می‌کند؟

این پروژه هنوز در مراحل طراحی است و حتی در مرحله طراحی به کمک خارجی نیاز داریم که این کمک خارجی به خاطر تحریم قطع شده بود الان شروع به برقراری ارتباط با آنها کرده‌ایم.

چه کشورهایی؟

مشخصا شرکتی سوییسی بوده اما چون تغییر ماهیت داده داریم با آنهایی که جایگزین آن شده‌اند صحبت می‌کنیم.

آقای صالحی در سفری که به فرانسه داشتند؛ بازدیدی از پروژه گداخت هسته‌ای داشتند. آیا ایران نیز در این پروژه سرمایه‌گذاری می‌کند؟

بازدید خیلی خوب و مفیدی بود که چند هدف داشت: یکی نمایشگاه دو سالانه بود که 700 غرفه داشت که مورد بازدید ایشان و هیات قرار گرفت و با روسای برخی شرکت‌ها ملاقات‌هایی داشتیم و دیداری با رییس کمیسیون انرژی هسته‌ای فرانسه، که ‌آنجا تفاهماتی داشتیم که هیاتی را به ایران برای بررسی زمینه‌های همکاری بفرستند. این هیات دو شب گذشته وارد ایران شد و از دیروز مذاکراتی را داریم.در رابطه با بحث گداخت و از نظر زمنیه‌های علمی‌کار، جزو 6 کشور مطرح دنیا هستیم، گداخت هنوز درسطح دنیا عملیاتی نشده است اما به طور قطع بشریت به سمت این می‌رود که در آینده نیروگاههای گداخت داشته باشد البته اولین نیروگاه زودتر از سال 2040 عملیاتی نمی‌شود این پروژه عظیم چند ده میلیارد دلاری است که در دنیا انجام می‌شود و مربوط به فرانسه نیست مقرش در این کشور است و 7 کشور بزرگ دنیا در این پروژه مشارکت دارند.

چه کشورهایی در این پروژه حضور دارند؟

آمریکا، فرانسه، روسیه، چین، هند، ژاپن، کره و اتحادیه اروپا که البته فرانسه هم در قالب اتحادیه اروپا در آنجاست. کشورهایی که توانایی دارند می‌توانند به آن کمک کنند؛ آژانس دو سه ماه قبل ارزیابی در مورد ظرفیت گداخت ایران داشت و گزارش مثبت 14 صفحه‌ای داد که دو محور را مورد اشاره قرارداده است. تخصص و توان بالای نیروهای متخصص ایرانی و دیگری این بود که ایران به دلیل نبود امکانات و تحریم‌ها نتوانسته است تحقیقاتش را آن طور که باید پیش ببرد.

در فرانسه که به همراه آقای ستاری فر و صالحی بودیم استقبال بسیار خوبی از ما صورت گرفت ورییس پروژه وقت کاملی گذاشت و توضیحات کاملی ارائه داد و گفت که ایران متخصصان ماهری دارد. قرار است به زودی هیاتی در این زمینه وارد ایران شود و همکاری با "ایتر" را مشخص کنیم که عمده کار ما در زمینه مهندسی و تخصصی خواهد بود.

آیا ایران در این پروژه سرمایه‌گذاری مالی هم خواهد کرد؟

قرار نیست مشارکت مالی داشته باشیم آنهایی که عضو هستند یک میلیارد و سیصد میلیون دلار حق عضویت می‌دهند اما عضویت ما صرفا فنی و به عنوان عضو همراه است.

نسل جدید سانتریفیوژها چه زمانی راه اندازی می‌شود؟

یکی دو نسل سانتریفیوژ که به نتیجه رسیده بود به دلیل مذاکرات نصب نمی‌کردیم چون مذاکرات در جریان بود اگر IR1 را بر می‌داشتیم و نسل جدید را می‌گذاشتیم باعث می‌شد که مقداری در روند مذاکرات مشکل ساز باشد حتی برخی سانتریفیوژها که در دولت قبل نصب شده بود گازدهی نمی‌شد چون مذاکرات درجریان بود حتی قبل از برجام برای اینکه طرف مقابل تحریک نشود ماشین را نصب کرده بودند اما گازدهی نمی‌شد.

چند ماشین هم داریم که در حال تکامل هستند ماشین‌هایی هم که کارشان تمام شده می‌تواند بعد از اینکه ماشین‌های نسل یک تمام شد طبق برجام نصب شود فعلا چون ظرفیت ما حدود 5 هزار سو است الان حدود 5 هزار ماشین که داریم 5 هزار سو را جواب می‌دهد تعدادی هم در انبار گذاشتیم بعد از اینکه آنها تحلیل ‌روند آنهایی هم که در انبار هستند تحلیل پیدا کنند؛ مثلاً از 5 هزار ماشین به 4 هزار ماشین برسیم و دیگر IR1 به تعداد کافی برای نصب نداشته باشیم می‌توانیم ماشین نسل جدید نصب نماییم. از سال دهم به بعد هم نسل‌های جدید می‌آید و از سال 15 هم هر ماشینی به هر تعدادی می‌توانیم نصب نماییم.

گفت و گو از مریم شریف زاده

عکس: بهمن صادقی