تاخیر در پرواز با پیش‌بینی هواشناسی

برخلاف انتظار مسافران که فکر می‌کنند در زمان تأخیر، خدمه‌ پرواز در آرامش کامل هستند و هیچ مشکلی متوجه آنها نیست. در واقع تنها کسانی که شاید بیشتر می‌توانند حس یک مسافر را از تأخیر چندین ساعته درک کنند، همان خدمه‌ پروازی هستند که رو در روی مسافران قرار می‌گیرند و شاید با بی‌مهری احتمالی آنها نیز مواجه می‌شوند. فعلا از این موضوع عبور می‌کنیم تا زمانی مناسب که مفصل‌تر به آن بپردازیم. این که تأخیرهای به وجود آمده تا چه اندازه معقول و منطقی و تا چه اندازه حاصل بی‌درایتی و برنامه‌ریزی‌های نادرست است، چیزی است که می‌خواهیم در چند نوبت راجع به آن صحبت کنیم.

حتما زیاد شنیده‌اید هواپیمایی به دلیل بدی آب و هوا نتوانسته پرواز کند یا حتی شرکتی چند پرواز خود را به این دلایل لغو کرده است. اولین نکته‌ای که لازم می‌دانم به آن اشاره کنم، این است که یک شرکت هواپیمایی قطعا برای کسب درآمد و سود وارد این صنعت شده و این درآمد حاصل نمی‌شود مگر با پرواز هواپیماها و انجام بموقع تعهدات خود به مشتریان که همان مسافران پرواز هستند. پس نخستین فردی که در این معامله‌ خدمات و پول، منافع مالی، آبروی حرفه‌ای، اعتبار و در نهایت ماهیت خود را در خطر می‌بیند، کسی نیست جز شخصیت حقوقی شرکت هواپیمایی که به هر دلیل نتوانسته تعهد خود در جابه‌جایی بموقع مسافران را با موفقیت به انجام برساند.

متغیرهای پرواز

در به پرواز درآمدن هر وسیله پرنده، مولفه‌های زیادی دخالت دارند. در کل می‌توان این مولفه‌ها را به دو گروه متغیرها تقسیم کرد. گروه اول، تمام مولفه‌هایی که توانایی تغییر آنها را در طول پرواز داریم و گروه دوم، تمامی مواردی که به‌صورت ثابت برای هر پرواز در نظر گرفته می‌شوند و قدرت تغییر چندانی برای آنها وجود ندارد. محیط پرواز یا همان اتمسفری که یک وسیله پرنده در آن به پرواز درمی‌آید، جزو گروه دوم است.

تأثیرات آب و هوا

عبور جریان هوا با سرعت زیاد از رو و زیر بال‌های هواپیما باعث تولید نیروی برا (لیفت) و به پرواز درآمدن آن می‌شود. ولی جریان‌های هوایی همیشه آن قدر هم مهربان نیستند! یک هواپیما هر چقدر هم بزرگ و سنگین باشد، در مقابل نیروهای مهیب طبیعت، توانی برای دفاع ندارد و البته غلبه بر نیروی طبیعت همیشه سخت است.

دلایل تأخیر

در فصل گرما که بیشتر مد نظر من در این مقاله است، همواره با تلاطم‌های آب و هوایی و تغییرات آنی مواجه هستیم. نخستین اثر بد هوای گرم روی میزان بهره‌وری هواپیماست. موتورها و بال‌های هواپیما برای انجام وظایف خود، به ترتیب در تولید نیروی پیشران و نیروی بالابرنده، هر دو به هوای با غلظت زیاد نیازمند هستند. با گرم شدن هوا، غلظت هوا کم می‌شود و اولین دلیل برای ایجاد تأخیر یا لغو پرواز به وجود می‌آید.

براساس چارت‌های تعیین کارایی که مخصوص هر هواپیما منتشر می‌شود، روابط دما، رطوبت، ارتفاع از سطح دریای آزاد و دیگر موارد دخیل در بهره وری یک هواپیما که در شرایط مختلف آب و هوایی فعالیت می‌کند، مشخص می‌شود. خلبان با مراجعه به این اطلاعات، وضعیت هواپیما را در شرایط محیطی حاضر می‌سنجد و برای انجام پرواز یا به تأخیر انداختن آن تا حصول اطمینان از حضور شرایط مطلوب، تصمیم می‌گیرد.

دیگر دلیل موثر در تأخیر یا برخی اوقات لغو پرواز، وجود آب و هوای ناپایدار است که مهم‌ترین و بارزترین مشخصه آن، ابرهای باران زا از گونه ابرهای کومولوس و کومولونیمبوس است که سبب ایجاد توفان یا به اصطلاح (Thunderstorm) می‌شود. ابرهای باران زا در تمام مراحل تحول خود، از تشکیل، تکامل و از بین رفتن، همواره خطرات خاص خود را دارند. یک توفان در نزدیکی فرودگاه مبدأ یا مقصد، با ایجاد بادهای بسیار شدید و نامتعادل چه از نظر سرعت و چه از لحاظ شدت، باعث کاهش توانایی در کنترل هواپیما شده و در برخی موارد با افزایش تلاطم‌های رو به پایین در ابرها، سبب کم شدن ناگهانی ارتفاع هواپیما تا برخورد آن به زمین می‌شوند! همین‌طور یخ زدن بال‌ها و بدنه هواپیما و تغییر در شکل آیرودینامیک آن، که بازهم عدم کنترل کافی بر فرامین را در پی خواهد داشت.

از این مورد نیز نگذریم که با هدایت هواپیما به داخل چنین پدیده‌های هواشناختی، احتمال برخورد صاعقه و تداخل در سیستم‌های رادیویی بیشتر می‌شود. این ابرها در نهایت و پس از بارش، با لغزنده کردن سطح باند، باعث کاهش ضمنی قدرت ترمزگیری و افزایش طول مورد نیاز برای نشست و برخاست هواپیما و انحراف احتمالی آن از باند می‌شود.

زمان امن

با استفاده از اطلاعات هواشناسی که به صورت مستمر در اختیار خلبان و نفرات مرتبط با ایمنی پرواز قرار می‌گیرد، می‌توان به مشخصات و ابعاد پدیده هواشناسی در تمام مراحل پرواز ـ از برخاست تا نشست ـ پی برد و مورد تجزیه، تحلیل و بررسی قرار داد. این داده‌ها شامل فرودگاه مقصد نیز می‌شود. هیچ‌کس مایل نیست پس از طی مسافت طولانی، با رسیدن به مقصد با یک هوای بد روبه رو شود و دوباره به جای اول خود بازگردد.

با در اختیار داشتن چنین اطلاعاتی و پیش‌بینی‌های مربوط و به قول آن مثل معروف که «دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است» این خلبان پرواز است که تصمیم می‌گیرد تا به نفع ایمنی پرواز، هر مقدار که لازم باشد با ایجاد تأخیر از مواجهه هواپیما و سرنشینانش با توفان جلوگیری کند تا تضمین‌کننده‌ سفری امن و آرام برای خود، مسافران و هواپیمایش باشد.