سبزیجات با طعم بیماری

کابوسی که خیلی وقت‌ها رنگ واقعیت هم می‌گیرد و با انواع و اقسام بیماری‌های خطرناک، به سفره‌های غذایی مردم - سفره‌هایی که قرار است سالم باشند - راه پیدا می‌کند و خبرهایش یکی یکی در رسانه‌ها درج می‌شود.‌ خبرهایی که سررشته‌شان به آبیاری برخی سبزیکاری‌ها و مزارع با فاضلاب شهری و آب‌های آلوده می‌رسد؛ از تهران بزرگ با تمام امکانات رفاهی‌اش گرفته تا مشهد و ایلام، از همدان و کرج تا اشنویه و اصفهان و ...

خبرهای تلخ از شرق تا غرب کشور

آبیاری سبزیجات با فاضلاب خام، اگر هفته پیش یکی از مهم‌ترین بحث‌های جلسه علنی شورای شهر تهران بود و به دغدغه خیلی از تهرانی‌ها تبدیل شد، امروز دل خیلی از همدانی‌ها را لرزانده؛ مخصوصا وقتی که شنیده‌ها از آبیاری 130 هکتار از سبزیکاری‌های این استان با فاضلاب خبر می‌دهد؛ آماری که وقتی در مقابل 454 هکتار زمین زیر کشت سبزی در این استان قرار می‌گیرد نشانه‌ای می‌شود برای یک نتیجه‌گیری تاسف‌انگیز؛ این که در حال حاضر 28 درصد مزارع سبزی در همدان با فاضلاب تغذیه می‌شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی همدان با بیان این موضوع به مهر می‌گوید: در مجموع 72 درصد سبزی کشت‌شده در استان همدان با آب سالم آبیاری می‌شود.

شهرام پرورش تاکید می‌کند: سبزی کشت‌شده در محدوده شهرک فرهنگیان همدان و بلوار آیت‌الله نجفی همدان از سبزی‌های تولیدشده با آب‌آلوده است.

این نگرانی اما مختص مردم این دو استان کشور نیست، فقط کافی است کمی در دنیای خبرها سرک بکشیم و رد پای فاضلاب را در آبیاری مزارع و سبزیجات شهرهای دیگر کشورمان هم به دست بیاوریم؛ ردپایی که ارمغانش برای خیلی‌ها چیزی جز بیماری نیست. بیماری‌هایی که ناگهان شیوع پیدا می‌کند، خیلی‌ها را درگیر می‌کند و وقتی توسط متخصصان بهداشت و درمان ریشه‌یابی می‌شوند، رد و نشانشان به مزارعی می‌رسد که با آب‌های آلوده سیراب می‌شود.

در سابقه خبرهای مشابه و اینچنینی که جست و جو می‌کنیم، به مشهد می‌رسیم و سبزیکاری‌ های حاشیه رودخانه کشف رود؛ رودخانه‌ای که آلودگی‌اش سلامت شهروندان زیادی را نشانه گرفت و حتی کارگروه ویژه رسیدگی به مشکل کشف‌رود در این شهر تشکیل شد. حرف و حدیث‌ها اما درباره آلودگی این رودخانه هنوز ادامه دارد.

در ایلام رد این سبزیکاری‌های غیرمجاز را در حاشیه رودخانه قره سو پیدا می‌کنیم؛ مسیری طولانی که میزبان حدود 22روستاست؛ روستاییانی که همگی به کار کشت سبزی در کنار رودخانه‌ای مشغولند که آبش آلوده است. اصفهانی ها، سبزیجات آلوده را با ماجرای شیوع بیماری شیگلوزیس (اسهال خونی باکتریایی) به یاد می‌آورند؛ بیماری‌ای که طی یک هفته چند هزار نفر از مردم این استان را گرفتار کرد. در جریان همین خبر بود که مسئولان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اعلام کردند عامل ابتلا، مواد خوراکی اعم از سبزیجات، میوه و صیفی‌جات است که با آب آلوده آبیاری شده است.

این اما همه ماجرا نیست، در خاطره مردم اشنویه هم سبزیجات آلوده، ردی تلخ به جا گذاشته است؛ آن هم وقتی سیل فاضلاب شهری که با انواع مواد شوینده، سموم واحدهای تولیدی و مواد پلاستیکی همراه است، به سمت نهرهای عمومی این شهر جریان پیدا می‌کند و خیلی راحت به سوی مزارع کشاورزی و روستاهای اطراف شهر سرازیر می‌شود و در نهایت وارد سفره غذایی مردم می‌شود.

این ماجرای تلخ اما حکایت این چند شهر هم نیست؛ چراکه هستند شهرهایی که در آنها برخی سودجویان، در بی‌خبری مسئولان با آب‌های آلوده سبزیکاری‌ها و مزارع را آبیاری می‌کنند؛ بیماری می‌کارند و بیماری درو می‌کنند.

برنامه جدی وزارت بهداشت در سال جاری

همه این خبرهای کوچک و بزرگ وقتی کنار هم قرار می‌گیرند، وقتی به گوش مسئولان وزارت بهداشت به عنوان متولی امر سلامت در کشور می‌رسند، زنگی جز هشدار را به صدا در نمی‌آورند! هشداری که نشان از تهدید سلامت شهروندان دارد.

از اردیبهشت امسال که دکتر محمود نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان این‌که دلیل شیوع وبا در کشور، آلودگی سبزیجات و صیفی‌جاتی است که از فاضلاب آبیاری می‌شوند به ایسنا گفت: «در کشور ما برای پیشگیری از اپیدمی وبا، مساله کنترل آب انجام شده و تنها مساله کنترل فاضلاب است که برای پیشگیری این اپیدمی با آن روبه‌رو هستیم» حدود دوماه می‌گذرد.

هشدار معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، با این که قبل از ورود به فصل گرم سال، که احتمال بروز بیماری‌های خطرناکی مثل وبا در آن افزایش می‌یابد، به رسانه‌ها داده شد اما جدی گرفته نشد و هنوز هم تائید و تکذیب‌های مسئولان نهادهای مختلف درباره آبیاری برخی مزارع و سبزیکاری‌ها با فاضلاب خام انسانی همچنان ادامه دارد. اتفاقی که باعث شده این موضوع بیش از پیش مورد توجه این وزارتخانه قرار بگیرد، تا جایی که برخورد با مزارع سبزی و صیفی که با فاضلاب و پساب غیراستاندارد آبیاری می‌شوند به یکی از برنامه‌های جدی وزارت بهداشت در سال جاری تبدیل شده است.

غلامرضا شقاقی، رئیس اداره آب و فاضلاب وزارت بهداشت البته با تاکید بر کاهش مزارع سبزی و صیفی که با فاضلاب و پساب غیراستاندارد آبیاری می‌شوند،‌ از این اقدام به عنوان مهم‌ترین راهکار کاهش آمار بیماری‌های واگیردار بویژه وبا در کشور یاد کرده و می‌گوید: این برنامه به صورت جدی در دستور کار اداره بهداشت آب و فاضلاب وزارت بهداشت طی امسال است.

جزئیات این برنامه‌ها اما در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و همین مساله یک علامت تردید بزرگ درباره اجرایی شدن آنها به وجود می‌آورد.

نگرانی از این موضوع وقتی بیشتر می‌شود که پای صحبت‌های رئیس کمیسیون سلامت،‌محیط زیست و شورای شهر تهران می‌نشینیم و رحمت‌الله حافظی با اشاره به بازدیدهای اخیرش از مزارع و سبزیکاری‌های جنوب تهران، از آبیاری آنها با فاضلاب و آب‌های آلوده خبر می‌دهد و تاکید می‌کند: سبزیجاتی که در این مزارع کشت می‌شود آلوده است و انتظار داریم وزارتخانه‌های بهداشت، جهاد کشاورزی و نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست با حساسیت بیشتری به موضوع آبیاری زمین‌های کشاورزی با فاضلاب رسیدگی کنند. با تکذیب و انکار این مساله، مشکلات حل نمی‌شود.

راه‌حل؛ همکاری همه‌جانبه نهادهای مختلف

این موضوع را علی وقف‌چی، سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی و نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی هم تائید می‌کند.

وقف‌چی به جام‌جم می‌گوید: معضل آبیاری مزارع،‌صیفی‌جات و سبزیکاری‌ها با فاضلاب و پساب‌های شهری معضلی است که از دیرباز در جامعه ما وجود داشته است و متاسفانه هنوز هم به‌رغم کم شدن زمین‌های زیر کشت در سال‌های اخیر، ادامه دارد.

او ریشه این اتفاق را در رعایت نکردن استانداردهای موجود در تولید محصولات زراعی می‌داند و می‌گوید: در بحث آبیاری این زمین ها، اگر از پایه بحث استانداردسازی رعایت می‌شد و آب مصرفی سالم مورد استفاده قرار می‌گرفت، هیچ وقت این مشکلات به وجود نمی‌آمد.

همینجاست که وقف‌چی، دست روی نابسامانی‌های مدیریت آب در کشور می‌گذارد و تاکید می‌کند: مدیریت آب کشور مثل دیگر مدیریت‌ها به صورت کامل تعریف نشده درحالی که اگر اصول و مبانی اولیه این قضیه بخواهد رعایت شود، اساس بر این است که تمامی مزارع در سطح کشور از چاه‌های مجوز‌دار استفاده کنند و به هیچ وجه نباید آب فاضلاب را مستقیما وارد مزارع شود.

سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، در ادامه از پیگیری جدی این موضوع در مجلس دهم خبر می‌دهد و می‌گوید: من احساس می‌کنم چند ارگان مختلف باید دست به دست هم بدهند تا این مشکل حل شود، از جمله وزارت بهداشت، که وقتی می‌بیند این موضوع جان مردم را تهدید می‌کند، باید برای حل مشکل حاضر باشد. از جمله وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، شورای عالی استان‌ها و در نهایت وزارت کشور. همه این نهادها باید دورهم جمع شوند و به یک آیین‌نامه جامع و مشترک برسند.

مینا مولایی - جامعه