گنجینه گردی با طعم موزه

عمارت آصف که با عناوین‌ خانه کرد و خانه آصف و خانه آصف وزیری نیز شناخته می‌شود، در شهر سنندج استان کردستان در خیابان امام خمینی و در نزدیکی مسجد دارالاحسان قرار دارد.

براساس گفته مورخان، احداث بنای اصلی خانه آصف که به بنای تشریفات نیز شهرت دارد، احتمالا به دوره صفویه می‌رسد. در حکومت‌های قاجاریه و پهلوی نیز بخش‌هایی به آن اضافه شده است.

عمارت آصف سنندج در سال 1375 به شماره 1822 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده ‌است. این عمارت چندسالی است به موزه مردم شناسی تبدیل شده و از این نظر نیز یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر سنندج محسوب می‌شود.

موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین یا خانه کرد، بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی مربوط به یک قوم در ایران است.

این موزه شامل نگارخانه و حیاط ورودی، حمام، غرفه‌های زندگی شهری، مکتبخانه، قلاب‌بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکس‌های تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع دستی، غرفه بخش مطبخ زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد است.

اما از غرب کشور به شرق کشور برویم؛ جایی که موزه مشاهیر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی در خانه تاریخی پردلی واقع در بافت تاریخی بیرجند دایر شده است.

این موزه سال 82 در این خانه تاریخی راه‌اندازی شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. طبقه فوقانی موزه به آثار مفاخر و مشاهیر قرون هفتم تا دهم هجری شمسی و طبقه همکف آن به آثاری از قرن دهم تا سیزدهم هجری شمسی اختصاص یافته و در آن مجموعه‌ای از زندگینامه‌ها، اسناد و نسخ خطی، تألیفات، نشان‌های ملی، علمی و ادبی، لوح‌ها، عکس‌ها و لوازم شخصی بزرگان علمی و فرهنگی این خطه از ایران زمین همچون حکیم نزاری، عبدالعلی بیرجندی، ابن حسام خوسفی، پروفسور محمدحسن گنجی، شیخ هادی هادوی، شیخ محمدابراهیم آیتی و... به نمایش گذاشته شده است. اشیای به نمایش درآمده جایگاه و موقعیت این بزرگان را در عرصه مجامع علمی و فرهنگی و بعضا جهان تبیین می‌کند.

موزه دیگری که به آن خواهیم پرداخت، موزه قلعه فلک‌الافلاک در شهر خرم‌آباد استان لرستان است. در مجموعه قلعه فلک‌الافلاک، دو موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی وجود دارد.

موزه باستان‌شناسی قلعه فلک‌ الافلاک سال 74 در بخشی از بنای تاریخی قلعه فلک‌الافلاک به نمایش آثار مکشوفه از محوطه‌های تاریخی اختصاص یافت که به علت نبود امکانات مطلوب فنی و حفاظتی در سال 85 به طور کامل تعطیل شد، اما پس از دو سال تعطیلی در اواخر سال 87 دوباره بازگشایی شد. بخش موزه مردم‌شناسی موزه قلعه فلک‌الافلاک 28 اردیبهشت 81 تکمیل و توسعه یافت.

عکسخانه، عنوانی است قدیمی برای عکاسی‌های قدیم؛ به همین دلیل نام موزه عکاسی ایران با توجه به پیشینه آن انتخاب شده است؛ یعنی موزه عکسخانه شهر که وابسته به سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران و یکی از موزه‌های تخصصی ـ کاربردی در ایران است. عملیات ساخت این موزه از سال 73 آغاز و در28 اردیبهشت 74 همزمان با روز جهانی موزه در فضایی با مساحت 250 مترمربع افتتاح شد.

موزه دیگری که در شهر تهران قرار گرفته، موزه استاد حسین بهزاد، مینیاتوریست مشهور است. 289 اثر از آثار استاد حسین بهزاد مینیاتور سال 71 در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و مقرر شد موزه‌ای با نام «موزه استاد بهزاد» برای حفظ، نمایش و پژوهش درآثار این هنرمند گرانقدر افتتاح شود.

به همین دلیل ساختمانی در مجموعه 110 هکتاری سعدآباد در نظر گرفته شد که این بنا در اواخر دوره قاجار ساخته شده است و دردوره پهلوی اول با نام «کاخ کرباسی» دفتر کار و استراحتگاه پهلوی اول در سعدآباد بود و در دوره گذشته به عنوان اقامتگاه تابستانی رضا پهلوی از دوره کودکی تا نوجوانی با نام «کاخ ولیعهد» مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این بنا پس از انقلاب به مکانی برای گردآوری وسایل برخی کاخ‌ها تبدیل شده بود تا سال 72 پس از انتخاب و تغییر کاربری آن جهت تبدیل به موزه بهزاد، با ایجاد تغییرات در فضای داخلی رسما در28 اردیبهشت 73 به مناسبت صدمین سالگرد تولد استاد حسین بهزاد در روز جهانی موزه‌ها افتتاح شد.

این موزه از سال 85 به دلیل تغییر در سیستم تاسیساتی و الکتریکال ساختمان و نیز انجام برخی مرمت‌های لازم و مقاوم‌سازی بنا تعطیل شد و از سال 91 با شرایط بهتر و رعایت برخی استانداردهای موزه‌ای مجددا به فعالیت خود ادامه داد. جالب است بدانید این موزه سال 91 از سوی ایکوم (شورای جهانی موزه‌ها) در بخش «تلاش برای بقا» موزه نمونه شناخته شد و مورد تقدیر قرار گرفت.

اما باز هم در شرق کشور موزه خیام همزمان با برگزاری کنگره جهانی «حکیم عمر خیام›› بیست‌و‌هشت اردیبهشت 79 و با عنایت به شأن و مرتبه علمی حکیم عمر خیام و آثار ارزشمند باقیمانده از وی افتتاح شد.

اهمیت دانش ستاره‌شناسی، تقویم و ریاضیات و از سوی دیگر اشارات مکرر خیام به خاک، کوزه و کوزه‌گری و اهمیت سفال نیشابور از سوی دیگر و نیز فقدان موزه‌ای در استان خراسان رضوی که به نوعی نشان‌دهنده مراتب علمی و بیانگر ویژگی‌های دوران حکیم عمر خیام باشد، موجب شد سازمان میراث فرهنگی به تاسیس موزه خیام در کنار آرامگاه خیام اقدام کند.

موزه خیام با وسعتی نزدیک به 120 مترمربع دارای اشیای نفیسی از جمله اسطرلاب، قطب‌نما و تصاویری از صور فلکی، ظروف فلزی سده پنجم تا هفتم هجری، ظروف سفالین سده سوم تا هفتم هجری و نسخ خطی علم نجوم و شامل چهار بخش است؛ بخش اول: آثار مربوط به نجوم، شامل ابزارآلات رصد و ستاره‌شناسی، اسطرلاب، انواع قطب نماها و صور فلکی، بخش دوم: ظروف مفرغی و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری. بخش سوم: شامل ظروف سفالین لعابدار مربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری و بخش چهارم: شامل نسخ خطی، نسخ خطی نجوم و تابلوهای مربوط به حکیم عمر خیام.

دست آخر بشنوید از تماشاگه خودرو که نخستین و بزرگ‌ترین موزه خودرو در ایران است و سال 82 راه‌اندازی شد. در این تماشاگه بیش از 40 خودروی قدیمی‌جهت نمایش جای گرفته است.

خودروهای موجود در این تماشاگه، با برند آلفا رومئو، فراری، لامبورگینی، کرایسلر، رولزرویس، کادیلاک، جگوار، بنتلی و بنز که در حال حاضر ردپایی از نسل جدید این خودروها در کشور پیدا نمی‌شود و اگر هم خودرویی با برندهای مذکور در خیابان‌های شهر به چشم بخورد به طور محدود از سوی بخش حقیقی وارد کشور شده است. ضمن این‌که به هیچ وجه نخواهید توانست خاص بودن خودروهای موجود در این موزه را در خیابان‌های شهر تماشا کنید.

مصطفی‌ مسجدی آرانی - ضمیمه چمدان