گویندگی خبر علم است یا فن؟

در واقع با فراگیری دانش و فنون گویندگی، ما وارد دنیای جدیدی می‌شویم که ویژگی آن، تنها حرف زدن معمولی نیست، بلکه با تسلط به فن بیان باید بتوانیم هر پیامی را به رساترین و زیباترین شکل ممکن به مخاطبان انتقال دهیم. از همین رو، کسانی که مایلند وارد دنیای گویندگی شوند، باید در نخستین گام، شرایطی را از نظر فنی داشته باشند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

1 ـ نداشتن مشکل تلفظی. یک گوینده باید بتواند حروف الفبای فارسی و اصوات را به طور واضح و کامل به شکلی ادا کند که حدود 80 درصد مردم، نحوه گفتار او را بفهمند و بپسندند.

2 ـ نداشتن مشکل جسمی در اندام گفتاری که مستقیم یا غیرمسقیم در طرز بیان رسا و بی‌نقص نقش دارند؛ شامل زبان، دندان، لثه‌ها، حنجره، نای و شش‌ها.

3 ـ یک گوینده خوب باید در درجه اول شنونده خوبی باشد تا بتواند درست و غلط موضوعات را ازهم تشخیص دهد و با تسلط و آگاهی آنها را بیان کند.

بنابراین گوینده خوب و ماهر کسی است که با داشتن استعداد و ویژگی‌های فردی نظیر صدای خوش‌آهنگ و تصویر مناسب و دلنشین، با تمرین و یادگیری هر چه بیشتر به پرورش استعداد ذاتی و تربیت صدای خویش بپردازد تا آنچه به مخاطب عرضه می‌دارد
تاثیرگذار باشد.

و اما گوینده خبر در نظام حقوق و دستمزد سازمان صدا و سیما چنین تعریف شده است: «گوینده خبر فردی است که ضمن شناخت مبانی خبر و مشارکت نسبی در تهیه و تنظیم خبر، وظیفه اجرای اخبار و تفاسیر سیاسی را در رادیو و تلویزیون به عهده دارد.»

آنچه لازم است برآن تاکید شود، این که گوینده خبر فقط به خوانش خبر و مطالب اکتفا نکند، بلکه تا حد ممکن، به تجزیه و تحلیل خبر هم بپردازد؛ چون با این کار نه‌تنها دانش سیاسی ـ اجتماعی خود را افزایش می‌دهد، بلکه در رهگذر آن بر اثر درک مفهوم، به خوب خبر خواندن و انتقال بهتر مفاهیم نیز مسلط می‌شود. لذا لازمه خوب خبر خواندن، البته در برگیرنده نکات ریز و درشت دیگری نیز هست که بعضی از آنها عبارتند از:

1 ـ متن خبر چندبار مرور شود.

2 ـ گاهی در متن خبرها، کلماتی ناآشنا یا اسامی خاص یا عباراتی ثقیل وجود دارد که در بیان گفتاری ممکن است به غلط‌خوانی یا تپق‌زدن گوینده منجر شود. در چنین مواردی با مشورت سردبیر می‌توان طرز ادای بهتر آن واژه‌ها را دریافت و تمام هنر و فن خویش را برای ادای درست آن
به کار گرفت.

3 ـ بسیاری ازاوقات، موضوع و متن یک خبر ایجاب می‌کند برای انتقال درست نکات مهم و کلیدی آن، میزان و تن صدا به مقدار لازم تغییر کند یا با طرز ادای خاصی که بیانگر اهمیت است روی بعضی عبارات یا اسامی شامل افراد، اماکن، اعداد و... تاکید شود تا هم خبر درست و زیبا بیان شود و هم مخاطب به دریافت مطلوبی از آن برسد.

تفاوت سبک‌های گویندگی خبر در رادیو و تلویزیون

برخلاف تصور عده‌ای، خواندن و اجرای خبر در رادیو بسیار سخت‌تر از تلویزیون است؛ چون در رادیو که فاقد تصویر است، گوینده باید تمام توان و هنر خود را از طریق حسی که در صدایش است، منتقل کند، اما در تلویزیون عوامل مختلف غیرکلامی همچون تصویر، دکور، نور، لباس، گریم و ارتباط مستقیم چهره به چهره با مخاطب وجود دارد که هر یک از این عوامل می‌توانند تا حدودی برخی از نقایص گویندگی را بپوشانند.

در هر صورت، در هر دو رسانه رادیو و تلویزیون گویندگان خبر به دلیل پخش مستقیم خبر و اهمیت بالای آن وظیفه سنگینی به عهده دارند. از نکات مهمی که باید همواره مدنظر گویندگان خبر باشد، به روز بودن معلومات و آگاهی از کم و کیف موضوعات خبری است تا به واسطه اشراف بر رویدادها، بر خواندن خبر مسلط و موفق باشند. این مقدور نیست مگر با مطالعات جانبی و نیز دنبال‌کردن وقایع خبری ایران و جهان در بخش‌های مختلف خبر.

چنانچه سازمان با برگزاری آزمون و تست گویندگی، افرادی را انتخاب و جذب می‌کند، ضروری است ابتدا به آموزش پذیرفته‌شدگان توسط استادان و پیشکسوتان توجه و اهتمام ورزد و درکنار آموزش این پذیرفته‌شدگان تازه کار به منظور بهبود و ارتقای توانمندی‌های کاری گویندگان شاغل، به برگزاری دوره‌های مختلف فن بیان و اصول اجرا برای آنان اقدام کند. اگرچه در این زمینه، مرکز آموزش سازمان تاکنون گام‌های موثری برداشته و به‌طور مرتب دوره‌‌های آموزشی حین خدمت را در تهران و مراکز استان‌ها برگزار می‌کند.

کوتاه سخن این که رسانه ملی همچون دیگر سازمان‌ها، همواره نیازمند نوسازی و روزآوری در رویکردهایی است که آن را در انجام بهتر رسالت خطیری که به عهده دارد، موفق‌تر می‌کند. این مهم در عرصه گویندگی، تنها به مدد هم‌افزایی تجربه و توانایی افراد پیشکسوت و نیروهای جوان، مستعد و با انگیزه‌ای صورت می‌گیرد که در کنار هم می‌توانند برآیند موفق‌تری برای آینده سازمان ترسیم کنند.

فریده فرخی‌نژاد