بانه و مریوان؛ از قاچاق تا راه پرسنگلاخ منطقه آزاد

به گزارش خبرنگار جام‌جم، بانه و مریوان از شهرستان‌های استان کردستان در مرز غربی کشور است که از مجموع 227 کیلومتر مرزمشترک این استان با کشور عراق، شهرهای مذکور بیشترین سهم را دارد. به همین دلیل در دوران جنگ با آسیب‌های جدی مواجه شد. بانه و مریوان با وجود ظرفیت‌های قابل توجه در حوزه گردشگری و تجاری جزو شهرهای محروم کشور محسوب می‌شود و در پایین‌ترین سطح شاخص‌های رشد قرار دارد.

در همین حال، راه‌حل دولت یازدهم برای حل مشکل قاچاق و بهبود معیشت مرزنشینان محروم بانه و مریوان و مناطق مشابه در کشور، تسلیم لایحه «ایجاد مناطق جدید آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی و اصلاح محدوده برخی مناطق آزاد» برای هفت منطقه در کشور بود که البته با مخالفت اولیه مجلس ناکام مانده است.

با این حال، اهمیت بهره‌مندی از ظرفیت‌های موجود در مناطق مرزی مهران، اروند، بانه ـ مریوان، اینچه برون، اردبیل، بوشهر و سیستان برای تبدیل شدن به منطقه آزاد، نمایندگان موافق لایحه را بر آن داشت تا با کمک قانون، بار دیگر درخواست خود را برای بررسی مجدد لایحه به هیأت رئیسه مجلس ارائه کنند تا این بار با کسب دوسوم آرا، گامی برای رونق وضعیت اقتصادی مناطق مذکور بردارند. این در حالی است که بلاتکلیفی و چالش‌های موجود در تشکیل منطقه آزاد بانه و مریوان و شش منطقه دیگر می‌رود که باز به تکرار افزایش قاچاق در این مناطق و سوءاستفاده از مرزنشینان منجر شود.

مشکل دیگری نیز گریبان مرزنشینان بانه و مریوان را گرفته و موضوع را پیچیده‌تر کرده است زیرا راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی زیرنظر پلیس مرزبانی که چند سالی، مسیر درآمد مرزنشینان را به سمت و سوی واردات قانونی کالا هدایت کرده بود، این روزها با مسدود شدن تمام معابر قاچاق و قانونی بسته و باعث شده مرزنشینان منطقه حتی به نان شبشان محتاج و چه‌بسا مجبور شوند بار دیگر معابر جدیدی را برای قاچاق شناسایی کنند.

درآمد تمام مرزنشینان قطع شده است

امید کریمیان، نماینده مریوان و سروآباد در مجلس و عضو کمیسیون اقتصادی در گفت‌وگو با جام‌جم در این باره می‌گوید: در سال‌های اخیر معابری در شهرستان‌های بانه و مریوان با هماهنگی وزارت کشور باز شد که توسط پلیس مرزبانی اداره می‌شد. به همین دلیل الان هیچ کالایی از مرز به صورت قاچاق وارد نمی‌شود.

وی با اشاره به توزیع کارت مبادلات مرزی برای هر خانوار روستایی ادامه می‌دهد: دارندگان کارت می‌توانستند هفته‌ای یکبار معادل یک میلیون تومان کالای مجاز وارد کنند که این کالاها اغلب متعلق به عمده‌فروشان بود و روستاییان فقط با دریافت 100 تا 200 هزار تومان کالا را وارد کشور می‌کردند. در مجموع هر خانوار روستایی با این روش 800 تا یک میلیون تومان درآمد داشت، اما دو ماه است که معابر را بسته‌اند و تمام مرزنشینان در بانه، مریوان، پاوه، قصر شیرین، سروآباد و سایر مرزها، درآمدشان قطع شده و در حال حاضر نان شب هم ندارند.

نماینده مریوان و سروآباد درباره دلیل بسته شدن معابر می‌گوید: وزارت کشور و شورای عالی امنیت ملی در حمایت از تولید داخل، دستور بسته شدن تمام مرزها را صادر و هیچ جایگزینی برای آن تعیین نکردند. از آنجا که معابر قاچاق و قانونی هر دو بسته است، در حال حاضر مرزنشینان در وضعیت بسیار بدی قرار دارند. این مسأله را از وزارت کشور و کمیسیون امنیت ملی پیگیری کرده‌ایم، اما هنوز به راهکاری نرسیده‌ایم.

کریمیان با اشاره به رتبه پایین شاخص‌های توسعه در استان کردستان تأکید می‌کند: در میان 31 استان کشور، کردستان به لحاظ شاخص‌های توسعه در رتبه 29 قرار دارد و بانه و مریوان در زیر میانگین استانی قرار دارد در صورتی که مرزهای مشترک این شهرستان‌ها با عراق نه‌تنها می‌تواند باعث افزایش ارزآوری به کشور شود بلکه سهم 10 درصدی تولیدات داخلی در بازار عراق را افزایش و بانه و مریوان را نیز از این محرومیت نجات می‌دهد.

دلایل مخالفت مجلس و پاسخ موافقان

در همین حال، محمدرضا پورابراهیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ این پرسش که آیا با توسعه مناطق آزاد تجاری موافق هستید، به جام‌جم می‌گوید: گزارش‌ها درباره مناطق موجود نشان می‌دهد این مناطق ابتدا حرکتشان در جهت تقویت صادرات، افزایش تولید ملی و جلوگیری از واردات در حوزه اقتصادی بوده، اما در عمل مناطق آزاد تجاری به مبادی واردات کالاهای خارجی و لوکس تبدیل شده و انتظارات تعریف شده محقق نشده است.

وی تأکید می‌کند: ما با افزایش این مناطق مخالف نیستیم، اما باید مدیریت کنیم که ظرفیت‌ها در جهت تقویت تولید و صادرات باشد و آنها نیز به وضعیت فعلی برخی مناطق دچار نشود؛ نگرانی‌ای که تعدادی از نمایندگان نیز به آن اشاره داشته‌اند. با توجه به شرایطی که ذکر شد، ما با تجاری شدن مناطق عنوان شده در لایحه موافقیم، اما اگر قرار باشد این تغییرات منحصر به یک اسم باشد، با آن مخالفیم.

با این حال،‌ نماینده مریوان و سروآباد در مجلس درباره نگرانی برخی نمایندگان در ارتباط با تبدیل شدن مناطق آزاد جدید به مبادی واردات و مخالفت با لایحه ایجاد مناطق جدید آزاد تجاری ـ صنعتی پاسخ می‌دهد: اگر مناطق فعلی،‌ دچار ضعف مدیریت است و به مبادی ورود کالا تبدیل شده، باید روش مدیریت اصلاح شود. مانند آن است که بگوییم چاقو یا سلاح به سبب آن که می‌تواند آلت قتل باشد، تولید نشود.

منطقه آزاد بانه ـ مریوان و جهش اقتصادی کردستان

محمدکریم اسدبیگی، مدیر پروژه منطقه آزاد تجاری صنعتی بانه ـ مریوان در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به دغدغه برخی نمایندگان مجلس نسبت به تبدیل این مناطق به مبادی واردات کالا می‌گوید: ظرفیت موجود در این مناطق، اتفاقا آنها را به سمت صادرات هدایت می‌کند. متاسفانه بی‌توجهی به ظرفیت‌های موجود در منطقه بانه ـ مریوان همچون بازار کردستان و عراق، باعث شده به جای ایران، ترک‌ها این بازار را در اختیار بگیرند.

وی محرومیت ناشی از جنگ و بیکاری 30 درصدی را از مشکلات منطقه عنوان می‌کند و می‌گوید: تبدیل این منطقه به منطقه آزاد تجاری می‌تواند باعث جهش در توسعه اقتصادی کردستان شود.از زمانی که بحث منطقه آزاد شدن مطرح شده، ده‌ها سرمایه‌گذار داخلی و خارجی از بانه ـ مریوان بازدید کرده‌اند و با توجه به ظرفیت‌های موجود در منطقه، درخواست سرمایه‌گذاری داشته‌اند. همین الان در شهر بانه، یک سرمایه‌گذار خارجی، 104 میلیارد تومان برای پروژه گردشگری سرمایه‌گذاری کرده است.

اسدبیگی با اشاره به اختصاص صد میلیارد تومان از محل اعتبارات سفر ریاست‌جمهوری برای دو بانده کردن جاده سنندج ـ مریوان و توسعه زیرساخت‌ها در دو سال آینده، خاطرنشان می‌کند: طرح توسعه اقتصادی کردستان سابقه 12 ساله دارد. طرح فرودگاه سقز نیز به عنوان بخشی از این طرح، سال‌ها بود که غیراقتصادی تلقی می‌شد، اما در حال حاضر شرکت فرودگاه‌های کشور این طرح را اقتصادی دانسته و قول داده فرودگاه را در مدت زمان 18 ماه به بهره‌برداری برساند. توسعه و بهبود وضعیت استان آرزو و امید مردم کردستان است و از نمایندگان انتظار دارند، مساعدت‌های لازم را در این زمینه داشته باشند.

وی با بیان این که دبیرخانه مناطق آزاد با شناسایی نقاط ضعف مناطق فعال، درصدد بهبود این نقاط است، تأکید می‌کند: اشتغالزایی ناشی از تصویب این لایحه باعث می‌شود، جمعیت در شهرهای مرزی بمانند و مجبور به مهاجرت نشوند و در نتیجه امنیت منطقه همچنان پایدار می‌ماند، ضمن آن که فعالیت‌های مرتبط با قاچاق کالا نیز کاهش می‌یابد زیرا برخی افراد حاضرند سرمایه خود را به جای قاچاق در مسیر تولید سرمایه‌گذاری کنند. تغییر وضعیت منطقه در تشویق این افراد می‌تواند موثر باشد. ایجاد مناطق آزاد نه تنها موجب افزایش قاچاق نمی‌شود بلکه موجب کاهش آن نیز می‌شود. واقعیت این است که همین الان هم در مناطق آزاد قاچاق انجام نمی‌گیرد. بسیاری از کالاهایی را که امروز قاچاق می‌شود، می‌توان در مناطق آزاد تولید و سپس صادر کرد.

منطقه آزاد؛ راهکار حل مشکلات اقتصادی کردستان

محسن بیگلری، نماینده مردم سقز و بانه دیروز در صحن علنی مجلس با بیان این‌که مردم از گفتاردرمانی‌های دولت خسته شده اند، گفت: از دولت انتظار می‌رود، سهم بیشتری از پول‌های آزاد شده را به مناطق محروم مخصوصا کردستان، سقز و بانه اختصاص دهد. وی تصریح کرد: در آزمون دستگاه‌های اجرایی، سهم ناچیزی به کردستان اختصاص داده شده و کاهش قیمت نفت، در کاهش سرمایه‌گذاری در کردستان تاثیرگذار بوده است. راهکار حل مشکلات اقتصادی کردستان، تصویب لایحه ایجاد مناطق ویژه و آزاد اقتصادی است.

سهیلا فلاحی