تجربه 9 دوره انتخابات، پیش روی رقابت‌های دهم

اولین دوره :

اولین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی‌در 24 اسفندماه 1358 برگزار شد. بر اساس آمار موجود تعداد واجدین شرایط بیست میلیون و 857 هزار و 391 نفر اعلام شده بود که از این تعداد ده میلیون و 875 هزار و 969 نفر برابر با 14/52 واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند. در مرحله دوم انتخابات نیز شش میلیون و 47 هزار و 834 نفر به پای صندوق‌های رای رفتند. در عین حال استان کردستان به‌دلیل آشوب‌ها و درگیری‌هایی که در این منطقه وجود داشت انتخابات در مرحله اول و دوم برگزار نشد و مردم این استان در انتخابات میاندو‌ره‌ای، نمایندگان خود را به مجلس شورای اسلامی ‌فرستادند. در برخی از شهرها مثل دهلران، مهران و دره شهر نیز به خاطر تقلب آرا، نتیجه انتخابات از سوی وزارت کشور باطل اعلام شد.

در اولین مرحله انتخابات 97 نفر از سراسر کشور موفق به کسب اکثریت مطلق آرا شدند و در مرحله دوم انتخابات نیز 137 نفر به مجلس راه پیدا کردند.

اولین دوره مجلس شورا در 7 خرداد 1359 افتتاح شد و در 20 خرداد همان سال اعتبارنامه‌های تصویب ‌شده نمایندگان از مرز 180 نفر گذشت و برابر با قانون اساسی مجلس رسمیت یافت و در 26 تیرماه 59 با انتخاب شش عضو حقوقدان شورای نگهبان مجلس اعتبار قانونگذاری پیدا کرد.

نمایندگان مجلس در همان دوره اول، نام مجلس شورای ملی را به مجلس شورای اسلامی‌تغییر دادند.

دومین دوره:

انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی ‌در 26 ‌/‌1 ‌/‌63 با حضور 1550 نفر داوطلب نمایندگی برگزار شد که از این تعداد 243 نفر داوطلب حوزه نمایندگی تهران بودند. انتخابات در 193 حوزه برگزار شد. در مرحله اول این دوره از انتخابات 15 میلیون و 815 هزار و 986 نفر شرکت کردند و در همین مرحله 121 نفر از نمایندگان با کسب حائزین‌ اکثریت آرا به مجلس شورای اسلامی‌راه یافتند. مرحله دوم انتخابات نیز برای انتخاب 130 نماینده در 94 حوزه انتخاباتی برگزار شد. در اولین مرحله انتخابات، هیات نظارت بر انتخابات شورای نگهبان آرای ماخوذه در حوزه‌های انتخاباتی اصفهان، بهشهر، آمل، داراب، جیرفت، کوهدشت، فریدن، شهریار، قائم‌شهر و خمینی شهر را به دلیل سوءاستفاده‌های مقام اجرایی، قضایی و...، ناسالم بودن فضای انتخاباتی، عملکرد نادرست هیات‌های اجرایی و تخلفات متعدد انتخاباتی باطل اعلام کرد.

از وقایع مهم دیگر در این دوره مجلس،سفر مک فارلین مشاور امنیت ملی دونالد ریگان رئیس‌جمهور آمریکا به ایران بود.

از دیگر اتفاقات مهم این سالها، دستگیری باند مهدی‌هاشمی‌بود و 125نفر از نمایندگان مجلس نیز در یکم دی ماه 1365 با ارسال نامه‌ای به وزارت اطلاعات قدردانی و از موضعگیری امام و قائم مقام رهبری سپاسگزاری کردند.

زمینه شکل‌گیری مجمع تشخیص مصلحت نیز در همین دوره فراهم شد.

سومین دوره:

انتخابات سومین دوره مجلس در روز نوزدهم فروردین 1367 برگزار شد. در مرحله اول انتخابات مجلس شورای اسلامی، 188 نماینده به مجلس راه یافتند و انتخابات در 57 حوزه نمایندگی به دور دوم کشیده شد. سومین دوره مجلس شورای اسلامی ‌در 7 خرداد 1376 با حضور نمایندگان مجلس افتتاح شد. طلیعه کار نمایندگان مجلس با حادثه ناگوار سقوط هواپیمای مسافربری ایران توسط ناوگان آمریکایی و شهادت 290 نفر از سرنشینان آن مواجه بود که محکومیت‌های داخلی و خارجی فراوانی را در پی داشت. حادثه دیگر قبول قطعنامه 598 توسط جمهوری اسلامی ‌ایران بود.‌ هاشمی‌رفسنجانی رئیس مجلس و جانشین فرمانده کل قوا طی یک کنفرانس خبری دلایل پذیرش قطعنامه مذکور را درجمع خبرنگاران داخلی و خارجی تشریح کرد.

مجلس سوم بیش از مجالس دوره‌های قبل در مورد عملکرد هیات دولت و وزرا اعلام نظر کرد وحساسیت نشان ‌داد. بهزاد نبوی وزیر صنایع، ایرج فاضل وزیر بهداشت و درمان و محمدعلی نجفی وزیر آموزش و پرورش مورد استیضاح قرار گرفتند. تشکیل مجمع تشیخص مصلحت نظام و موافقت اما با بازنگری قانون اساسی، انتشار کتاب آیات شیطانی و صدور فتوای قاطع امام در این باره از دیگر تحولات این دوره بود.

چهارمین دوره:

انتخابات چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی‌در تاریخ 21 فروردین 71 برگزار شد. در مرحله اول این انتخابات 18 میلیون و 81 هزار و 432 نفر در سراسر کشور شرکت کردند که براساس آمار شامل حدود 65 درصد از واجدین شرایط می‌شد. در مرحله اول 135 نفر از منتخبین از 113 حوزه به مجلس شورای اسلامی ‌راه پیدا کردند. مجلس چهارم در 7 خرداد 1371 و با حضور نمایندگان مجلس و قرائت پیام مقام معظم رهبری فعالیت خود را آغاز کرد. انتخاب 246 نماینده از 175 حوزه انتخابیه تا قبل از افتتاح مجلس چهارم به تایید شورای نگهبان رسید. انتخابات در 18 حوزه انتخابیه با 21 نفر نماینده هنوز به تائید شورای نگهبان نرسیده بود و انتخابات در حوزه‌های انتخابیه گنبد، الیگودرز و نطنز با 3 نماینده از سوی شورای نگهبان ابطال شد.

دوران چهار ساله فعالیت مجلس چهارم شاهد بروز حوادث و اتفاقات مهم داخلی و خارجی بود. به لحاظ سیاست خارجی دولت‌های آمریکا و انگلیس بر حجم تبلیغات خود علیه نظام جمهوری اسلامی ‌ایران افزودند. انگلستان در قبال صدور فتوای حضرت امام در باره سلمان رشدی سعی در تهییج افکار عمومی‌علیه ایران را داشت این اقدام واکنش شدید نمایندگان مجلس شورای اسلامی‌را در پی داشت و آنان با انتشار بیانیه‌ای با 200امضا بر غیر قابل تغییر بودن حکم اعدام سلمان رشدی تاکید کردند.

در روزهای آغازین فعالیت مجلس، برخی از نمایندگان مجلس عوام انگلیس حمایت خود را از منافقین اعلام کردند که این حرکت نیز توسط نمایندگان محکوم شد و با صدور بیانیه‌ای انگلیس به عنوان مدعی دروغین دفاع از حقوق بشر معرفی شد.

پنجمین دوره:

انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی‌در 18‌/‌1‌/‌74 برگزار شد. در مرحله اول 141 نماینده انتخاب شدند و انتخابات در 80 حوزه باقیمانده برای انتخابات 123 نماینده به مرحله دوم کشیده شد.

مجموعه قوانینی که در اولین سال دوره پنجم تصویب شامل 12 لایحه و طرح بود که به صورت اصلاحیه، الحاقیه و موافقتنامه بین المللی و تفسیر قوانین مصوب دوره‌های گذشته مجلس بود که 80 فقره به صورت لایحه و مابقی بصورت طرح مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. علاوه بر مصوبات، 23 فقره لایحه و طرح نیز پس از ارایه به مجلس و مذاکرات نمایندگان در خصوص آن رد شد. در سال دوم 117 لایحه و طرح به تصویب رسید که 93 فقره به صورت لایحه و مابقی به صورت طرح مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. علاوه بر مصوبات 27 فقره لایحه و طرح نیز پس از ارایه درمذاکرات مجلس، 47 طرح و لایحه نیز در سومین سال دوره پنجم تصویب شد که 26 فقره به صورت لایحه و مابقی به صورت طرح مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. 12 فقره لایحه و طرح نیز پس از طرح و مذاکرات در مجلس شورای اسلامی‌رد شد. مجلس در این دوره 387 جلسه داشت.

دوره ششم:

انتخابات این دوره از فعالیت‌های پارلمانی در تاریخ 29‌/‌11‌/‌78 برگزار شد. تعداد واجدین شرایط 38726431 نفر اعلام شد که از این تعداد 26082157 نفر شرکت کردند و بر اساس آمار این عده شامل 35 ‌/‌67 درصد واجدین شرایط بود. میزان مشارکت در مجلس ششم 13 درصد کمتر از مشارکت مردم در مجلس پنجم بود.

مجلس ششم مطابق با سنت افتتاحیه مجالس ادوار مختلف بعد از پیروزی انقلاب در هفت خرداد ماه 1379 آغاز به کار کرد.

هفتمین پارلمان

انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، در ۹ اسفند ۱۳۸۲ خورشیدی انجام و در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۸۳، اولین جلسه مجلس هفتم برگزار شد. مجلس 292 طرح و لایحه را مورد رسیدگی و تصویب قرار داد. در این دوره از فعالیت‌های پارلمانی بحث مبارزه با مفاسد اقتصادی و قطع دست متجاوزان از بیت المال از جمله اهداف نمایندگان بود و آنها در طول این دوره از فعالیت‌های خانه ملت نزدیک به 50 پرونده مربوط به مفاسد اقتصادی را در کمیسیون اصل 90 تهیه کردند. انجام تحقیق و تفحص در موضوعاتی مثل صنعت خودروسازی، گمرگ، بانک‌ها،‌ سانحه سقوط هواپیمای سی 130، بانک مرکزی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی از جمله اقدامات مهم مجلس هفتم محسوب می‌شد. تصویب قانون نظام هماهنگ پرداخت، بررسی و تصویب سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، قانون بوده سال 86 و اجرایی شدن تبصره 13 این قانون در باره سهمیه بندی بنزین، تصویب قانون به کار گیری معلمان حق التدریس براساس قانون سوم توسعه، قانون الزام دولت به تعلیق اقدامات داوطلبانه در صورت ارجاع یا گزارش پرونده هسته ای به شورای امنیت و و قانون الزام دولت به تجدید نظر در همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی، قانون منصفی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی متناسب با نرخ بازدهی در بخش‌های مختلف اقتصادی و قانون ساماندهی مد و لباس از مهم‌ترین مصوبات این دوره بود.

از سوی دیگر مجلس شورای اسلامی‌در این دوره بحث نظارت را به صورت جدی تر از دوره‌های قبل پیگیری کرد و تعداد سوالات از وزرا در این دوره افزایش نسبی داشت. استیضاح وزرای راه و ترابری، جهاد کشاورزی و آموزش و پرورش از دیگر اقدامات نمایندگان در این دوره بود. مجلس در این دوره با برگزاری 428 جلسه به کار خود پایان داد.

هشتمین دوره:

انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی‌۲۴ اسفند ۱۳۸۶ خورشیدی در سراسر ایران برگزار شد. در مرحله اول انتخابات، از ۲۰۵ کرسی مورد تایید مجلس شورای نگهبان قرار گرفت. در این میان، به دلیل تخلفات انتخاباتی، شورای نگهبان، آرای ۳ حوزه انتخابیه را باطل اعلام کرد. در مرحله دوم انتخابات این مجلس که ۶ اردیبهشت ۱۳۸۷ برگزار شد، ۱۶۴ داوطلب نمایندگی مجلس شورای اسلامی‌برای کسب ۸۲ کرسی نمایندگی مجلس شورای اسلامی، از مجموع ۵۴ حوزه انتخابیه در ۲۱ استان کشور، به رقابت پرداختند. مجلس در این دوره 198 جلسه داشت.

نهمین دوره:

انتخابات دوره نهم مجلس شورای اسلامی‌در ۱۲ اسفند ۱۳۹۰ برگزار شد. در این دوره رقابت بر سر ۲۹۰ کرسی بود که تکلیف ۲۸۶ کرسی مشخص شد. در دور نخست انتخابات ۲۲۳ نامزد به مجلس راه یافتند و رقابت ۱۳۵ نفر برسر ۶۵ کرسی به دور دوم کشید که در نیمه اردیبهشت ۱۳۹۰ برگزار شد. انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس نهم، در چهار حوزه دماوند و فیروزکوه در استان تهران؛ ایلام، ملکشاهی، شیروان و چرداول، ایوان و مهران در استان ایلام؛ تویسرکان در استان همدان؛ تنکابن، رامسر و عباس‌آباد در استان مازندران) همزمان با یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ برگزار شد.