2 روی سکه تفکیک زندانیان

پردیس عامری، جامعه‌شناس و پژوهشگر نیز به «تپش» می‌گوید: تجمیع زندانیان از طبقه‌های مختلف نیاز به برنامه‌ریزی‌های کلان دارد و در صورتی که بدون برنامه پیش برود، نتیجه‌ای جز هرج و مرج نخواهد داشت. مفاهیم زندان و زندانی به خودی خود تا حدی دردناک و قابل تاسف است که شاید بررسی جوانب آن و رسیدگی‌های حاشیه‌ای، چه برای فرد زندانی و چه اطرافیان و خانواده او چندان موثر به نظر نرسد. از روش‌هایی که با یاری آنها می‌توان معیشت پرمشقت زندانیان را مرهم بود، رسیدگی به اسکان و گذران آنها در فضای داخل زندان و رسیدگی به خانواده‌های آنها درخارج محوطه زندان است که شاید این نوع اقدامات تا حدی بتواند از درد مضاعف ایجاد شده برای خانواده زندانی بکاهد.

از سوی دیگر می‌توان به نوعی تفکیک واجب زندانیان به دلایل مختلف هم اشاره کرد. اما برای فرد زندانی و فضای داخل زندان چه باید کرد و چه اقداماتی به‌صورت مشخص در بهبود اوضاع زندانیان اثربخش است؟ از چندسو می‌توان این مساله را بررسی کرد و پاسخ داد. در درجه اول باید توجه کرد که زندانیان اقشار مختلف، چه از نظر دانش و سطح اجتماعی در زندگی خارج زندان و چه از نظر جرم متفاوت هستند. اقدامات آموزش محور در راستای فرهنگسازی‌های حمایتی از زندانیان، تلاش برای الگوسازی صحیح در زندان و سیاستگذاری برای آماده‌سازی افراد محبوس، جهت زندگی پس از گذشت این دوران، چه بسا با کیفیتی بهتر و شتابی بیشتر منجر به ارتقای فردی و اجتماعی آنها می‌شود. در واقع رسیدگی به این موارد می‌تواند چرخه جرم را قدری کندتر کند و از گسترش آسیب‌های اجتماعی در سطح کلان و در درازمدت بکاهد. این مساله قابل توجه و مهم است که چنانچه انواع زندانیان امنیتی، مالی، عقیدتی، مجرمان ویژه نظیر اقدام‌کنندگان به قتل، قاچاق مواد مخدر و در سطح پایین‌تر، افراد خرده‌فروش مواد و بی‌خانمان‌های خودمعرف، تن‌فروش و... همه در یک جا قرار داده شوند، تحت چنین‌ شرایطی نه تنها قادر نخواهند بود کاری برای توانمندسازی یکدیگر و تحول و کمال شخصی صورت دهند، بلکه به نوعی تشنج و بزهکاری در فضای داخلی زندان منجر خواهد شد.

ما در این گوشه زندان و بهار آمده باشد

این پژوهشگر درخصوص استفاده از توانمندی‌های زندانیان با شرایط بهتر جهت بهبود اوضاع داخلی زندان بیان می‌کند: «چنانچه زندانیان از اقشار مختلف جدا شده و به جای اختلاط بیهوده این گروه‌ها سعی شود از توان آنها در جهت بهبود شرایط و پیشرفت یکدیگر کمک گرفته شود، می‌توان امیدوار بود که پس از گذران زندان شاهد بازگشت زود هنگام آنها به آن فضا نباشیم یا همزمان با گذران دوران جرم، انواع بزهکاری‌ها در فضای داخل زندان شایع نشود و چنانچه این امر صورت نگیرد، بی‌گمان می‌توان شاهد بود که حتی مجرمانی که به دلایلی کم اهمیت‌تر یا اتفاقی و غیرعمد‌ به این مکان منتقل شده‌اند، تحت‌تاثیر جامعه‌پذیری آن فضا‌ به سرخوردگانی عاصی تبدیل خواهند شد یا در شرایطی که جوان‌تر باشند امکان دارد ‌ به مجرمانی قاطع تبدیل شوند.

همچنین در کنار این مسائل، نباید باقیماندگان و خانواده‌های آنها را در خارج از زندان فراموش کرد که اکثریت آنها دارای شرایط خوبی نبوده و مورد خشونت و طردشدگی اجتماعی یا تحت مضیقه‌های مالی هستند. این مساله تا حدودی در حوزه زنان مورد توجه قرار گرفته و در نهایت در تفاهم‌نامه‌ای که میان انجمن حمایت از زندانیان مرکز و مرکز امور زنان و خانواده دولت فعلی‌ در اسفند‌ ‌93‌ امضا شده است، به ایجاد زمینه اشتغال برای 650 خانواده زندانی و تخصیص بودجه خاص‌ به‌منظور توانمندسازی این افراد تاکید شده و در این راستا برنامه‌ریزی‌هایی هم صورت گرفته است. نباید از نظر دور داشت که در میان زندانیان زن بسیار شایع است که با کودکان خود وارد مرحله گذراندن محکومیت می‌شوند.

در نتیجه باتوجه به اهمیت دادن به نوع چینش افراد و فضای داخل زندان می‌توان گفت اگر با دقت به این امر مهم توجه نشود، شاهد تکثیر این معضلات خواهیم بود که دامن کل جامعه را نیز خواهد گرفت و سرمایه انسانی و اجتماعی کشور مورد تهدید و تخریب قرار خواهد گرفت؛ به‌طورکلی جنبه سرمایه انسانی و اجتماعی افراد محبوس مساله‌ای مهم است که نباید دست‌کم گرفته شود و این‌طور نباشد که از تمام خدمات و امکانات چه در شرایط حبس، چه بعد از گذران این دوران و چه خانواده‌های آنها محروم بوده و از کلیت جامعه حذف، فراموش و بی‌بهره باشند و به قول استاد شهریار: ما در این گوشه زندان و بهار آمده باشد.»

ثمین چراغی