2 میلیون تومان هزینه سالانه هر نفربرای‌آلودگی هوا

تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج و فرد تنها راهکاری است که هر سال مسئولان در مواجهه با آلودگی هوای تهران در نیمه دوم سال به آن متوسل می‌شوند؛ مسکنی که دیگر درد شهر را کم نمی‌کند. وقتی معابر شهر در هر ساعت چرخ‌های 50 خودروی جدید را روی آسفالت احساس می‌کند و هر روز منتظر ورود 1200 خودروی جدید است، دیگر انتظار بیشتری از این مسکن نمی‌توان داشت.‌ فرافکنی مسئولان برای حل معضل آلودگی هوا ادامه دارد و مانند هر سال کوتاه ترین پاسخ درباره مقصر اصلی وضعیت این روزهای هوای استان‌های مختلف کشور همچون تهران وارونگی هواست، اما چشمپوشی‌ها همچنان روی عاملان دیگر ادامه دارد.

وارونگی هوا، مقصر نیست

دکتر بهلول علیجانی، استاد آب و هواشناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه خوارزمی و مدیر قطب علمی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: نمی‌توان وارونگی هوا را عامل وضعیت هوای شهرها دانست. مشکل اصلی حجم بالای آلاینده‌های صنعتی و وسایل نقلیه است. این هفته یک سیستم پرفشار روی تهران مستقر شده است. زمانی که این وضعیت چند روز ادامه پیدا می‌کند و آلاینده‌ها نیز امکان خروج به سمت ارتفاعات را ندارند، این گمان به وجود می‌آید که وارونگی باعث آلودگی هوای شهر شده است.‌‌وی با اشاره به ورود سیستم‌های پرفشار از اروپا به سمت کشور ما ادامه می‌دهد: معمولا در زمستان تحت تاثیر بادهای غربی که باران‌زا هستند، سیستم پرفشار و کم‌فشار نیز وارد تهران می‌شود که همه آنها مشکل‌ساز نیست.

مدیر قطب علمی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی درباره تاثیر وضعیت اقلیمی تهران در بروز مشکل می‌گوید: نمی‌توان گفت موقعیت جغرافیایی باعث بروز وارونگی می‌شود. موقعیت‌یابی شهرمان دچار مشکل است، چون در بیشتر مواقع، بادهای وارد شده، غربی هستند. شمال و شرق شهر هم با کوه‌ها پوشانده شده‌اند؛ بنابراین آلودگی‌های ناشی از صنایع و خودروها از شهر خارج نمی‌شود.

وی تأکید می‌کند: 50 سال پیش وقتی کارخانه‌ها را در غرب تهران احداث می‌کردند، باید نظر اقلیم‌شناسان را جویا و متوجه می‌شدند احداث کارخانه‌ها و صنایع در جاده مخصوص تهران ـ کرج کار درستی نیست و اتفاقا بادهای غربی تمام آلاینده‌ها را به داخل شهر هدایت می‌کنند.

اعمال قوانین خاص در نیمه دوم سال ضروری است

استاد آب و هواشناسی دانشکده جغرافیایی دانشگاه خوارزمی با بیان این که طبق مطالعات، تهران در فصل پاییز با سیستم پرفشار زیادی مواجه است، می‌گوید: اعمال قوانین خاص در فصل پاییز و زمستان، ایجاد محدودیت‌های ترافیک بیشتر و کنترل کارخانه‌ها و صنایعی که منشأ آلودگی هستند ازجمله راهکارهای قابل توجه برای کنترل وضعیت هوا در این فصل از سال می‌تواند باشد.

علیجانی آگاهی بخشی و فرهنگسازی به مردم برای افزایش مشارکت آنها در استفاده از ماشین‌های استاندارد و تعویض خودروهای فرسوده و دودزا را بسیار موثر می‌داند و تأکید می‌کند: این مشارکت می‌تواند باعث کاهش 50 درصدی مشکلات شود. حال هوای تهران با راهکارهای کوتاه‌مدت خوب نمی‌شود و نیازمند اعمال سیاست‌های بلندمدتی همچون الکترونیکی شدن ادارات، سالم‌سازی یا خروج کارخانه‌های مستقر در غرب تهران و توسعه فضای سبز است.

وارونگی، پدیده طبیعی بدی نیست

دکتر محمدحسین ناصرزاده، استادیار اقلیم‌شناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است وارونگی هوا پدیده طبیعی بدی نیست که بخواهیم حضور آن را عامل وضعیت فعلی هوای شهر بدانیم. آنچه این پدیده را بدنام می‌کند، وجود آلاینده‌هاست و اگر شهر آلوده نباشد، وارونگی مشکلی ایجاد نمی‌کند.

استادیار اقلیم‌شناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی با بیان این که آلودگی هوا باعث تشکیل جزیره حرارتی در تهران شده است، می‌گوید: جزیره حرارتی در نقاط مرکزی شهر در محدوده میدان امام خمینی، هفت تیر، شوش، انقلاب و میدان امام حسین ایجاد شده است. به همین دلیل این نقاط بسیار پرخطرتر هستند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا تعطیلی مدارس و ادارات باعث کاهش مخاطرات می‌شود، می‌گوید: بعضی‌ها معتقدند چون هوا در منزل هم جریان دارد و در عین حال راکد است، اتفاقا اثرات آلودگی ممکن است بیشتر شود. برخی دیگر می‌گویند در فضای بسته، امکان نفوذ آلودگی هوا کمتر است که درست یا غلط بودن هر یک از این نظرها نیازمند انجام آزمایش‌های مختلف است.

ناصرزاده درباره راهکارهای کاهش آلودگی هوا می‌گوید: در کنار مدیریت عوامل انسانی تولیدکننده آلودگی، ایجاد شرایطی برای وزش باد مصنوعی از روش‌های موثر به منظور رهایی تهران از این وضعیت است. دریاچه مصنوعی غرب تهران در تولید باد موثر است، ولی مقیاسش بسیار کوچک و محلی است. معمولا باد زمانی به وجود می‌آید که اختلاف فشار باشد. الان که زمین به‌شدت سرد است و گرمای آب نسبت به خشکی بیشتر است، سطح زمین پرفشار و آب کم می‌شود. این اختلاف فشار باعث وزش باد می‌شود. به همین دلیل ایجاد دریاچه‌های بزرگ می‌تواند در خروج آلودگی‌های شهر موثر باشد.

عمر کوتاه استاندارد یورو 2 خودروها

به گفته دکتر وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا در برنامه «ما ایرانی‌ها» شبکه 2 سیما، سالانه 800 هزار تن آلودگی از منابع مختلف تولید می‌شود که منشأ بیش از 70 تا 80 درصد این آلودگی‌ها خودروها هستند. وی با بیان این که خودروسازان داخلی فقط به دنبال پاس کردن قوانین و مقررات تعریف شده کشور هستند و در برابر سطح آلایندگی‌ها مسئولیت اجتماعی کافی ندارند، می‌گوید: نتیجه آزمون‌های بسیار مفصلی که در دانشگاه صنعتی شریف انجام شده، خودروهای با استاندارد یورو 2، بعد از یک تا دو سال دیگر اصلا در سطح یورو 2 کار نمی‌کنند. استانداردهای آنها با آن که دانش و فناوری آن موجود است، پایداری ندارد و چون خودروسازان به دنبال کاهش هزینه و دریافت سود بیشتر هستند به همین دلیل خودروها چند برابر قیمت جهانی و با قیمت گزاف در اختیار مردم قرار می‌گیرد. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا، دیدگاه مردم نسبت به کیفیت خودرو را براساس خرابی‌های پیاپی آن ارزیابی می‌کند و می‌گوید: ما کیفیت را بر مبنای میزان آلودگی و سلامت می‌سنجیم. هنوز شاهد تولید موتور سیکلت‌های 125 سی‌سی کاربراتوری هستیم که هر کدام 4 تا 5 برابر یک خودرو آلودگی تولید می‌کنند. وزارت صنعت علت ادامه تولید این موتورها را وجود تقاضا عنوان می‌کند. تا وقتی محصول ارزان بی‌کیفیت عرضه کنیم، معلوم است تقاضا برایش وجود دارد.

هزینه 700 دلاری صدمات آلودگی هوا برای هر تهرانی

دکتر حسینی به قوانین و سیاست‌های موجود در کشورهای مختلف دنیا برای مواجهه با معضل آلودگی هوا اشاره می‌کند و می‌گوید: با وجود تمام قوانین و برنامه‌های مدون و مصوب، دلیل این که هنوز با آلودگی هوا مواجه هستیم آن است در اولویت مشکلات ما نیست. همه ما این مشکل را به عنوان پدیده‌ای عادی و بخشی از زندگی شهری قبول کرده‌ایم و برای کاهش آلودگی هوا تلاش نمی‌کنیم.‌

وی هزینه صدمات آلودگی هوا در شهرهایی مثل تهران را برای هر نفر 600 تا 700 دلار (حدود 2 تا 5/2 میلیون تومان برای هر نفر) در سال عنوان و اضافه می‌کند: قانون پشت قانون داریم که روی زمین مانده و اجرا نمی‌شود. متاسفانه برنامه آلودگی هوا یک برنامه کمی نیست و در آن برای مجریان دقیقا مشخص نشده است مفاد قانون در چه مدت زمانی باید به پایان برسد. این نقطه ضعف، شرایط را برای محقق نشدن قانون باز می‌گذارد. از سوی دیگر، سازمان حفاظت محیط زیست را با غول قدرتمندی به نام آلودگی هوا مواجه کرده‌ایم که سلامت شهرها و مردم را می‌بلعد، اما چماق کوچکی در اختیار دارد. دولت مانند سایر نقاط دنیا می‌تواند با اعطای اختیارات بیشتر به این سازمان، شرایط قانونی را با برخورد مستقیم با خاطیان فراهم کند.

سهیلا فلاحی