آیا معماری شناختی مخاطبان تلویزیون تغییر کرده است؟

طی چند سال گذشته با ظهور فناوری‌های ارتباطی جدید، به‌ویژه رسانه‌های تعاملی مدرن و شبکه‌های اجتماعی، این امکان برای بسیاری از کاربران فراهم شده است تا بتواند شیوه‌های ارتباطی‌ای را تجربه کنند که تاکنون در زندگی اجتماعی بشر سابقه نداشته است. فناوری‌های جدید ارتباطی این امکان را برای مخاطبان فراهم آورده که همزمان تولیدکننده و دریافت‌کننده پیام باشند. کاربران، آزادی و عاملیت بیشتری در تعامل با دنیا تجربه می‌کنند و فضایی که در آن تعامل می‌کنند به جای آن که ماهیت سلسله مراتبی نظام‌های اجتماعی مرسوم را داشته باشد بیشتر شبیه یک شبکه ارتباطی افقی است. نکته مهم‌تری که در فضای ارتباطی جدید وجود دارد این است که کاربران این رسانه‌ها امکان حضوری مستقل در دنیای مجازی دارند. حضوری مستقل از آنچه در دنیای واقعی هستند. اهمیت این موضوع تا آنجاست که برخی محققان معتقدند انسان امروزی نوع جدیدی از حضور در هستی را تجربه می‌کند. حال سوال اینجاست که حضور مدام در این فضای رسانه‌ای آیا می‌تواند معماری شناختی این کاربران را متاثر سازد؟ نتایج برخی مطالعات طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد نحوه سازمان‌یافتگی ذهن نسل جدید در جامعه ایرانی به‌ویژه در مواجهه با مسائل اجتماعی و مرتبط با هویت، در حال گذار از ساختار سلسله مراتبی به یک ساختار موزائیکی است. با توجه به این نکات به نظر می‌رسد اصحاب رسانه برای تعامل بهتر با مخاطبان خود ناگزیرند با این تغییرات ساختاری در الگوی پردازش اطلاعات مخاطبان آشنا شوند.

دکتر جواد حاتمی

عضو هیات علمی دانشگاه تهران