قوقولی قوقو روی بوم

این گرایش از نقش برجسته‌های سنگی، فلزنگاری، سفالینه‌ها، مهرها و مسکوکات دیرینه آغاز شده و تا تابلوها و مجسمه‌های امروزین در فضای استعاره‌های تجسمی و تمثیلات بصری و گاه انتزاعی ادامه یافته است.

نمایشگاه «خروس» که این روزها برپاست نشانه بارز همین ادعاست. هنرمندان سه نسل تجسمی کشورمان دور هم گرد آمده و هر یک با زبان خود خروس را روی بوم‌هایشان تصویر کرده‌اند. در نمایشگاه خروس آثار ٢١ هنرمند شامل بهرام دبیری، عنایت‌الله نظری نوری، سیاوش مظلومی‌پور، عطاالله ذی‌نوری، بهمن نیکو، محمدعلی ترقی‌جاه، محمد طباطبایی، لیلا ویسمه، آناهیتا درگاهی، آیدین قشلاقی، هومن بیات، حمید اندرز، محمد ترقی‌جاه، فرشید شیوا، شمس‌الدین غازی، حمیدرضا جهانی، احد وطنی، بهنوش فروتن و کامیل رولدی رودریگوئز روی دیوار است.

خروس‌ها از چه می‌گویند؟

تنوع زاویه نگاه به خروس در این نمایشگاه به قدری است که گاه یک هنرمند در هر اثرش تعریفی متفاوت از این حیوان روایت کرده است. این نمایشگاه را از چند جهت می‌توان بررسی کرد. یکی این که هنرمندان جوان‌تر خروس را حیوانی تهاجمی دیده‌اند و جنبه جنگجویی خروس برایشان بیشتر نمایان شده است. در این میان می‌توان به اثری از هومن بیات اشاره کرد. او که نمایشگاه انفرادی قبلی‌اش را نیز در همین گالری برپا کرده بود، این بار در اثر رنگ و روغن خود، خروس‌های جنگی را در پس زمینه‌ای نامعلوم به تصویر کشیده است.

او در این نما خروس‌ها را طوری به جان هم انداخته که انگار به دو دسته چند تایی تقسیم شده‌اند و در آغاز نبرد برای هم لُغُز می‌خوانند. این اثر بیات 15 میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است. محمد طباطبایی که سال گذشته نمایشگاه انفرادی «عجیب‌تر از بهشت» را برپا کرد و در آثارش برای بیان درونیاتش از حضور حیوانات بهره برده با سه اثر کاملا متفاوت در این نمایشگاه حضور دارد.

او نیز نوعی دیگر به جنگجویی خروس توجه نشان داده و البته در اثری کاملا متفاوت ـ که نشان از مجموعه جدید طباطبایی می‌دهد ـ خروس را با گربه درآمیخته و کله خروس را روی بدن گربه نشانده است. این تابلو نیز در این نمایشگاه به مبلغ ده میلیون تومان به فروش می‌رسد. در کنار این آثار، تابلوهایی را از نسل اول هنرمندان نقاش می‌بینیم نظیر بهرام دبیری، بهمن نیکو، سیاوش مظلومی‌پور، محمدعلی ترقی‌جاه، عطاءالله ذی‌نوری و... که کمتر به خروس جنگجو توجه نشان داده و روحیه آرام و ارتباط این حیوان با طبیعت، غریو سحرگاهی و زیبایی‌های بصری حیوان را به تصویر کشیده‌اند. سیاوش مظلومی‌پور که استاد آبرنگ است و در به تصویر کشیدن فضاهای شهری، عشایر و آداب و رسوم قبایل معروف است، در این نمایشگاه در تابلویی نیمرخ خروسی را به تماشا گذاشته که روی هره چوبی نشسته و در هوای گرگ و میش نخستین ساعت صبح منتظر سر دادن صدای بیداری است. مظلومی پور خروسش را چهار میلیون و 500 هزار تومان قیمت گذاشته است.

علاوه بر تفاوت نگاه هنرمندان جوان و هنرمندان پیشکسوت به خروس، نگاه جنسیتی را نیز می‌توان به راحتی در این نمایشگاه یافت. هنرمندان خانمی نظیر بهنوش فروتن، لیلا ویسمه و آناهیتا درگاهی بانوانی هستند که با یک یا چند اثر در این نمایشگاه حضور دارند. آنها با دیدی زنانه به خروس نگریسته و شاید کمتر به روحیات و درونیات حیوان توجه نشان داده و بیشتر زیبایی‌شناسی، عظمت و ابهت حیوان را به رخ مخاطب کشیده‌اند.

فروتن که نمایشگاه گردان است خروسی را در پس زمینه تیره خلق کرده که با سرافرازی و خودشیفتگی درونی، مستقیم به روبه‌رو خیره شده است و با بالندگی، زیبایی پرهایش را به تماشا می‌گذارد. خروس فروتن برخلاف بسیاری از آثار این نمایشگاه با جزئیات و زیر و بم‌هایش تصویر شده و حتی فروتن برای توجه به بعد انسانی سوژه نمایشگاه، کفش‌هایی را به پای خروسش نشانده است.

این اثر رنگ و روغن، 12 میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است.

به هر روی برپایی نمایشگاه گروهی آن هم با سوژه مشترک برای سه نسل هنرمندان تجسمی، دستاوردهای مهمی را به همراه دارد و تماشای تفاوت نگاه، اندیشه و تفکر هنرمندان سه نسل هنری ایران، فرصت بحث‌های عمیق اجتماعی فرهنگی را به وجود می‌آورد تا آنجا که برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی می‌تواند بهانه‌ای برای روان‌شناسان و جامعه‌شناسان باشد تا با تامل در آثار هنرمندان روحیات و تفاوت نسل‌ها را دریابند.

جایگاه مهم هنر ایران در دنیا

طی روزهای برپایی نمایشگاه از زمان افتتاح تا امروز، نمایشگاه خروس به روایت ٢١ هنرمند با استقبال گرمی روبه‌رو شده است. انبوه هنرمندان و هنردوستان و البته مسئولان تاکنون از این نمایشگاه دیدن کرده‌اند.

علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در روز نخست به تماشای خروس‌ها رفت. او درباره برگزاری این نمایشگاه گفت: این که هنرمندان سه نسل روی یک موضوع کار کردند، بسیار خوب است و مخاطب می‌تواند در این نمایشگاه نگاه‌ها، تفکرات و زیرساخت ذهنی هنرمندان را به علاوه تفاوت‌هایشان ببیند. خود هنرمندان نیز می‌توانند دیدگاه‌هایشان نسبت به همدیگر را به نظاره بنشینند.

ما در این نمایشگاه اثری از هنرمند کوبایی کامیل رولدی رودریگوئز را در چهار لَت (قطعه) دیدیم که نگاه هنرمند خارجی را به این موضوع نشان می‌دهد. البته او با فرهنگ خودش نگاه کرده، اما بعضی از کارها را در نمایشگاه می‌بینیم که با فرهنگ خودمان و با فرهنگ مشخص ایرانی کار شده است، به‌خصوص دو تابلوی خروس آقای شمس‌الدین غازی که شبیه مرغ بسم‌الله است و بسیار جالب توجه است. چند کار تجریدی نیز در نمایشگاه دیده می‌شود که برخی هنرمندان با دید انتزاعی به خروس نگریسته‌اند.

ما روز به روز در حوزه تجسمی با کارهای متفاوت و خوبی مواجه می‌شویم به‌خصوص جوان‌ها در این زمینه بسیار خوب کار می‌کنند. فکر می‌کنم آینده خوبی پیش روی هنرهای تجسمی کشورمان است. این روزها جوان‌ها کارهایی می‌کنند که با مسائل روز دنیا تطبیق دارد و این نشان می‌دهد هنر ما در دنیا جایگاه مهمی دارد.

سجاد روشنی

‌ گروه فرهنگ و هنر