تئوریزه‌کردن جنگ علیه دیگری در پرده سینما

پس از هشت‌سال سکوت، کاترین بیگلو، کارگردان برنده اسکار، با تریلر سیاسی خود، «خانه‌ای از دینامیت» (A House of Dynamite)، به پرده‌های سینما بازگشت. این فیلم که روایتگر یک بحران هسته‌ای فوری و قریب‌الوقوع است، موشک ناشناسی را به‌تصویر می‌کشد که شلیک شده و مستقیما شهر شیکاگو را هدف قرار داده است.

کد خبر: ۱۵۲۷۵۹۴

نویسنده محمد محمدی

در این سناریوی وحشتناک، اگر موشک دارای کلاهک هسته‌ای باشد، می‌تواند حدود ۱۰ میلیون نفر جمعیت را در‌جا بسوزاند و همین تعداد را مجروح کند. در‌حالی‌که شمارش معکوس آغاز شده و تنها دقایقی تا وقوع فاجعه باقی است، سامانه‌های رهگیری و دفاعی عمل نمی‌کنند و جهان به‌سمت یک جنگ تمام‌عیار پیش می‌رود. در این شرایط، کشور‌های قدرتمندی، چون روسیه و چین سریعا از هرگونه مسئولیت در‌قبال شلیک موشک رفع مسئولیت می‌کنند و ابهام حول محور «دشمن واقعی» افزایش می‌یابد؛ ابهامی که حتی احتمال شلیک توسط کره شمالی را نیز رد یا تایید نمی‌کند.

فشار تصمیم‌گیری در اتاق وضعیت: آمریکا، مظلوم و آرمیده در صلح

بیگلو در این فیلم، بر وجود فشار شدید برای تصمیم‌گیری در قلب ساختار قدرت آمریکا تمرکز می‌کند. وزیر دفاع، با نگاهی جنگ‌طلبانه، تنها راه مقابله را هدف قرار دادن نقاط مختلف نظامی و اقتصادی دشمنان آمریکا می‌داند، در‌حالی‌که یک مشاور نظامی، دفترچه‌ای را در مقابل رئیس‌جمهوری قرار می‌دهد که شامل سه نوع پاسخ محدود، بازدارنده و گسترده است؛ گزینه‌هایی که هر‌یک می‌توانند به‌سادگی منجر‌به یک جنگ وسیع هسته‌ای و کشته‌شدن صد‌ها میلیون نفر شوند. رئیس‌جمهوری در این لحظه حساس دچار تردید می‌شود و در‌حالی‌که تنها دو دقیقه تا برخورد موشک با شیکاگو باقی است، یک دقیقه فرصت برای فکر‌کردن درخواست می‌کند. کارگردان این سکانس پرتنش را در طول فیلم سه‌بار از زوایای دید متفاوت تکرار می‌کند: یک‌بار در اتاق وضعیت کاخ سفید، یک‌بار در مرکز فرماندهی جنگ و یک‌بار هم در‌کنار رئیس‌جمهوری، تا بر پیچیدگی و سنگینی این انتخاب سرنوشت‌ساز تاکید کند.

تصویرسازی از «زندگی آمریکایی» در برابر «تهدید خارجی»

آنچه تحلیلگران را وادار به تامل در پشت‌پرده سیاسی فیلم می‌کند، تضاد شدید میان تصویرسازی از زندگی آمریکایی‌ها و تهدید جهانی است. بیگلو در این تریلر، آمریکا را کشوری صلح‌طلب و طالب زندگی و خانواده نشان می‌دهد؛ رئیس‌جمهوری اهل ورزش و تعامل با نوجوانان، فرمانده اتاق وضعیت، مادری متعهد که تا صبح بالای سر کودک تب‌دارش بیدار بوده، و وزیر دفاع که هنوز در اتاق جنگ هیجان‌زده پیگیر بازی شب گذشته بازیکن مورد علاقه‌اش است. سایر اعضای کلیدی تیم نیز غرق در زندگی عادی هستند؛ یکی در آستانه ازدواج است و معاون امنیت ملی نگران همسر باردارش. این تصویر از آمریکای آرام، متین و سرگرم زندگی خود در تضاد کامل با جهان خارج قرار می‌گیرد؛ جایی که چین در‌حال مانور نظامی است، زیردریایی‌های روسیه پنهان شده‌اند، پاکستان آماده‌باش داده و حتی ایران نیرو‌های نیابتی‌اش را تقویت کرده است. فیلم با طرح این موشک نامعلوم، به‌صراحت القا می‌کند که آمریکا آرام و بی‌طرف بوده است و این «دیگران» هستند که مدام آن را تهدید می‌کنند، نتیجه‌ای که به‌طور ضمنی، عمل تهاجمی آمریکا در آینده را توجیه می‌کند.

سینمای هالیوود، ابزاری برای سیاست خارجی و «دیگری‌هراسی»

این نوع تصویرسازی در «خانه‌ای از دینامیت» یادآور یک الگوی دیرینه در سینمای آمریکا است که در آن، غیرآمریکاییان همواره تحت عنوان «دیگران» (The Others) نمایش داده می‌شوند که تهدیدی دائمی برای آمریکاییان صلح‌طلب و محق هستند و در نتیجه، ورود آمریکا به هر جنگ و درگیری صرفا برای «دفاع از خود» است. این الگو که ریشه‌های آن به دوران سینمای صامت (مانند فیلم نژادپرستانه «تولد یک ملت» علیه سیاه‌پوستان) و فیلم‌های وسترن (که بومیان آمریکا را خبیث و سزاوار مرگ نشان می‌دادند) باز‌می‌گردد، به‌طور گسترده در ژانر‌های مختلف ادامه یافته است. امروزه، این الگو در قالب اسلام‌هراسی و به‌ویژه ایران‌هراسی خود را نشان می‌دهد؛ چرا‌که ایران پس از انقلاب اسلامی، منافع آمریکا را به‌چالش کشیده و الگویی برای مقاومت جهانی در برابر هژمونی آمریکا ارائه کرده است. سینمای هالیوود با ساخت آثاری، چون «بدون دخترم هرگز»، «آرگو» و «تاپ‌گان: ماوریک»، تجاوز نظامی به ایران را به عملی قهرمانانه و دفاعی تبدیل می‌کند و بدین‌ترتیب، هالیوود عملا به ابزاری نرم برای توجیه سیاست خارجی تهاجمی دولت آمریکا و تثبیت این ذهنیت در افکار عمومی جهان تبدیل می‌شود.

فراتر از سینما: توجیه وجود بیش از ۸۰۰ پایگاه نظامی

در نهایت، «خانه‌ای از دینامیت» به‌خوبی ثابت می‌کند که چگونه تصاویر سینمایی، بستری برای توجیه اقدامات نظامی ایالات متحده فراهم می‌کند. با همین تصاویر توجیه‌گرانه است که آمریکا توانسته بیش از ۸۰۰ پایگاه نظامی در سراسر دنیا و هزاران مایل دورتر از خاک خود بسازد، بیش از ۱۰۰ بار از جنگ جهانی دوم به بعد به کشور‌های دیگر تجاوز کند، تنها بمب‌های اتمی تاریخ را بر سر مردم هیروشیما و ناگازاکی فرو ریزد، و در ده‌ها کشور دیگر از جمله ایران، دست به دخالت نظامی، کودتا و کشتار بزند. با این فیلم در نهایت، به یک سؤال و ابهام می‌رسیم؛ آیا جهان امروز خانه‌ای از دینامیت است که باید ویران شود، یا این آمریکاست که با خود‌قربانی‌نمایی، همچنان به‌دنبال توجیه قلدرمابی و تداوم الگوی جنگ برای دیگر ملت‌ها و صلح برای خود است؟