تعزیه سیار اراک

سابقه این تعزیه به زمان تاسیس این شهر یعنی بیش از 200 سال قبل برمی‌گردد که در طول 11 روز اول ماه محرم در بازار سرپوشیده اجرا می‌شده است.

در این آیین دو گروه تعزیه خوان از دو محله اصلی شهر وارد بازار می‌شدند و برای آن‌که صدای گروه اول مزاحم گروه بعدی نشود، فاصله بین دو گروه را چند پرچم و چلچراغ قرار می‌دادند. در اجرای تعزیه سیار، اول نقاره زنان و شترها وارد بازار می‌شدند، بعد از آنان گروه سینه‌زنان و شبیه‌خوانان طول بازار را طی می‌کنند. از آنجا که بازار اراک به دلیل سقف‌های قوس دار قابلیت انعکاس صدا را دارد، لذا مکان مناسبی برای اجرای تعزیه است و گفته می‌شود در گذشته این شهر دارای حسینیه یا تکیه بزرگ نبوده و بازار، حکمِ این مکان را برای مردم و عزاداران ایفا می‌کرده است. علم‌گردانی روستای هزاوه نیز از آیین‌های سنتی و ویژه ماه محرم در استان مرکزی است که از 300 سال پیش از روز اول تا دهم محرم در روستای هزاوه اراک برگزار می‌شود.

در این مراسم علم به در تک‌تک خانه‌ها رفته و در آن مردم نذورات خود را به علمدار برای کمک به هیات داده و دستمالی به علم می‌بندند و کسانی که مشکل یا حاجتی دارند، دستمالی از آن باز می‌کنند. آیین مذهبی علم گردانی در روز عاشورا با بردن علم به تپه‌ای موسوم به «مبارک» و عزاداری و سینه‌زنی ادامه می‌یابد و علم میان سوگ و ماتم، دوباره به امامزاده احمد(ع) هزاوه برگردانده می‌شود. آیین مذهبی علم‌گردانی توسط هیات سادات روستای هزاوه اجرا می‌شود. عزاداران هیات سادات هزاوه همگی با لباس‌های مشکی و شال‌های سبز در این آیین شرکت می‌کنند و علم عاشورا را به‌عنوان نماد رشادت علمدار کربلا در روز اول محرم آذین کرده و در میان سینه‌زنان عزادار در بین محله‌های روستا به حرکت درمی‌آورند. تعزیه‌خوانی در روستای وفس نیز یکی از رسوم نمایشی، آیینی و مذهبی استان مرکزی است که جاذبه‌ای برای گردشگران مذهبی دارد.

تعزیه روستای وفس در فهرست آثار معنوی کشور قرار گرفته است و این آیین مذهبی با پرده‌های نمایشی متعدد و ویژگی‌های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصایب امام حسین(ع) در دشت کربلا، زندگی دیگر معصومان را نیز روایت می‌کند و در اجرای آن از اشعاری با زبان محلی روستای وفس (زبان تاتی) استفاده می‌شود.نسخه‌های تعزیه وفس مربوط به «آقاخان بیگ» بوده که در خانواده او نسل به نسل گشته تا به امروز رسیده و در ایام محرم و صفر در این منطقه اجرا می‌شود.