مرگ تدریجی مرجان‌های خلیج‌فارس

آن طور که مسئولان دریایی محیط زیست می‌گویند پدیده سفید شدن مرجان‌ها که ضعف و مرگ تدریجی آنها را به دنبال دارد، از حدود دو سال پیش در آب‌های خلیج‌فارس مشاهده شده؛ روندی که تاکنون ادامه یافته و روز به روز در حال گسترش است، به طوری که اکنون سطح وسیعی از پوشش‌‌‌های مرجانی را در بر گرفته است.

محمد هاشم داخته، مدیر حفاظت محیط‌ زیست سازمان منطقه آزاد قشم در گفت‌وگو با مهر، افزایش دمای آب خلیج‌فارس را دلیل سفید شدن این آبسنگ‌ها عنوان می‌کند و می‌‌گوید: افزایش دمای آب خلیج‌فارس که امسال نسبت به سال‌های گذشته بیشتر بوده، موجب سفید شدن مرجان‌های دریایی شده است.

کشتی‌های نفتی؛ متهم ردیف اول

گرمای هوا و افزایش دمای آب در حالی از سوی برخی کارشناسان و مسئولان محیط زیست دلیل اصلی سفید شدن مرجان‌ها عنوان می‌شود که اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور ضمن مخالفت شدید با این نظر، معتقد است آلودگی نفتی آب‌های خلیج‌فارس مهم‌ترین دلیل بروز این پدیده و نابودی تدریجی مرجان‌هاست.

وی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: البته دلایل متعددی برای سفید شدن و نابودی مرجان‌ها وجود دارد که ساخت‌وسازهای زیاد بویژه در سواحل جنوب دریا یعنی آب‌های امارات، کدر و آلوده شدن آب به دلیل وجود ذرات بسیار زیاد معلق در آب، گرمای زیاد آب و آلودگی‌های نفتی از عمده این دلایل است، اما در این میان آلودگی‌های نفتی که حاصل فعالیت سکوها و پالایشگاه‌های نفتی در آب‌های ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است، سهم بیشتری در مرگ مرجان‌ها دارد، زیرا آب را آلوده و مسموم می‌کند.

کهرم با اشاره به این که هر کشتی نفتکش عظیم، سه لکه نفتی کوچک و یک لکه نفتی بزرگ بر جا می‌گذارد، تصریح می‌کند: یک کشتی باری نفتی وقتی از سواحل کشورهای دوردست همچون اروپا عزم سفر به خلیج‌فارس برای خرید و بار زدن نفت می‌کند، پیش از سفر مخازن خالی خود را که محل انبار نفت است، پر از آب می‌کند ( آب توازن) تا کشتی براحتی روی آب شناور باشد. این کشتی وقتی به ساحل کشورمان می‌رسد، آب توازن خود را که آلوده به مواد نفتی است، خالی می‌کند تا بتواند نفت خریداری شده را در مخازن خود ذخیره کند. به همین ترتیب هر کشتی که وارد آب‌های خلیج‌فارس می‌شود، آب‌های توازن آلوده به نفت خود را در این محدوده خالی می‌کند، بدون این که کنترلی در این زمینه صورت گرفته یا منعی برای آنها باشد. این درحالی است که کشورهای اروپایی کنترل شدیدی در این زمینه دارند و از کشتی‌های بیگانه می‌خواهند آب توازن خود را در وسط اقیانوس تخلیه سپس به سواحل آنها نزدیک شوند.

مشاور ابتکار می‌گوید: آب خلیج‌فارس همواره برخلاف چرخش عقربه‌های ساعت در حرکت است که این حرکت دورانی علاوه بر این که حرارت را در تمام دریا پخش و به تعدیل دمای آب کمک می‌کند، مواد غذایی را نیز به مرجان‌ها می‌رساند، اما ساخت و سازهای صورت گرفته در سال‌های اخیر در آب‌های خلیج‌فارس همچون ساخت جزایر مصنوعی در بخش جنوبی دریا، موجب توقف گردش آب و در نتیجه تمرکز گرما در برخی نقاط و پیامدهای منفی دیگری شده که به مرجان‌ها آسیب می‌رساند.

کهرم با بیان این که مرجان سفید شده، یعنی مرجان مرده و وقتی یک مرجان سفید شد، دیگر امیدی به حیات آن نیست، یادآور می‌شود: اکنون 94 درصد مرجان‌های جزیره خارک سفید شده‌اند. در لاوان و قشم نیز سفید شدگی مرجان‌ها روبه افزایش است، چون پایانه‌های نفتی در این جزایر و سایر جزایر ایران مستقر شده و در این مناطق همه چیز فدای نفت شده و می‌شود.

آغاز پایش آب‌های خلیج‌فارس و عمان

داوود میرشکار، مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در خصوص میزان و دلایل سفید شدگی مرجان‌ها و بیشترین نقاطی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، به جام‌جم می‌گوید: گرچه گزارش‌هایی مبنی بر سفید شدن مرجان‌ها در اقصی نقاط خلیج‌فارس به سازمان محیط‌زیست ارسال شده است، اما هنوز آمار و اطلاع دقیقی در این خصوص در دست نداریم، به همین دلیل چند گروه کارشناسی را مامور پایش آب‌های خلیج‌فارس کرده ایم که این گروه‌ها از این هفته در جزایر نایبند، خارک، خارکو، قشم، لارک، هنگام و چابهار مستقر و ابعاد و چگونگی سفید شدن آب‌سنگ‌های مرجانی را بررسی خواهند کرد. بنده نیز همراه کارشناسان و مسئولان محیط زیست سیستان و بلوچستان وضعیت مرجان‌های دریای عمان را بررسی و پایش خواهیم کرد و امیدواریم تا دو هفته دیگر بتوانیم اطلاعاتی درباره دلایل بروز و میزان گسترش این پدیده به دست آوریم.

وی درپاسخ به این پرسش که دلایل احتمالی بروز و گسترش سفیدشدگی مرجان‌ها را مربوط به چه عواملی می‌داند، می‌افزاید: به ‌احتمال زیاد گرم شدن دمای آب عامل بروز این پدیده است، اما مواردی همچون افزایش کدورت و شوری آب، ورود پساب‌های صنعتی، کشاورزی و فاضلاب‌های خانگی به دریا، پدیده کشند سرخ و آلودگی نفتی عامل گسترش این پدیده است.

حیات آبزیان، وابسته به زندگی مرجان‌ها

به عقیده کارشناسان حوزه دریا، مرجان‌ها پایه و اساس چرخه زیستی در اقیانوس‌ها هستند، به طوری که نابودی آنها، نابودی تمام آبزیان دریاها و اقیانوس‌ها را به دنبال خواهد داشت. درحالی که تصور می‌شود اکسیژن موجود در کره زمین به تمامی توسط درختان تولید می‌شود، اما درواقع 75 درصد این اکسیژن توسط موجودات دریایی همچون آبسنگ‌های مرجانی، جلبک‌ها و صدف‌های دریایی و سیتوپلانکتون‌ها تولید می‌شود.

فاطمه مرادزاده - ایران