مصرف‌کننده چگونه قیمت را به فروشنده دیکته می‌کند؟

به عبارت ساده، کشش قیمتی تقاضای یک کالا از تقسیم میزان تغییر در تقاضای آن کالا (به درصد) بر میزان تغییر در قیمت آن کالا (به درصد) به دست می‌آید. بر همین اساس فروشنده یا سیاستگذار که می‌تواند همان فروشنده یا دولت در بعد کلان باشد به تصمیم‌گیری درباره تثبیت، افزایش یا کاهش قیمت یک کالای خاص اقدام می‌کند. همچنین با داشتن کشش قیمتی تقاضا در مورد یک کالا می‌توان میزان بهینه تغییر در قیمت آن کالا را نیز محاسبه کرد.

به طور کلی کشش قیمتی تقاضا عددی بین صفر تا بی‌نهایت است؛ یعنی درباره برخی کالاها هر میزان افزایش یا کاهش قیمت نمی‌تواند تأثیری بر میزان تقاضای آن کالا داشته باشد. همچنین برخی کالاها نیز هستند که کوچک‌ترین تغییر قیمتی، آنها را از سبد مصرفی خانوار خارج می‌کند.

حال با هم چند مثال را مرور می‌کنیم. تصور می‌کنید تا همین چند سال پیش کشش قیمتی تقاضا برای خودرو در ایران چقدر بود؟ دست‌کم به اندازه‌ای پایین بود که عرضه‌کنندگان با خیالی آسوده برخی قیمت‌ها را ظرف مدتی کوتاه تا دو برابر افزایش دادند. آنها این کار را به پشتوانه اطلاعاتی که از کشش قیمتی تقاضای خودرو داشتند انجام دادند و نتیجه هم همانی شد که تصور می‌کردند؛ همچنان به اندازه تولیداتشان متقاضی پشت در کارخانه‌هایشان صف کشیده بود. البته این هم یکی از خاصیت‌های انحصار است. در حالت انحصار عموما کشش قیمتی تقاضا به سمت صفر میل می‌کند. به همین دلیل در این شرایط، بیشترین سود ممکن عاید عرضه‌کننده می‌شود.

اما در ماه‌های اخیر با داغ تر شدن بحث‌ها درباره ورود خودروسازان خارجی به بازار کشور، مصرف‌کنندگان نیز الگوی تقاضای خود را تغییر داده‌اند. به عبارت دیگر وقتی متقاضیان با اصرار عجیب خودروسازان مبنی بر عدم کاهش قیمت مواجه شدند، به صورت خودجوش نهضت نخریدن تا زمان ارزانی را راه انداختند. همین مسأله سبب شد خودروسازان که تا همین چند هفته پیش دم از ضرورت افزایش قیمت می‌زدند چاره‌ای جز تثبیت و در برخی موارد، کاهش قیمت پیش روی خود نبینند.

این اتفاق زمانی رخ داد که مصرف‌کننده کشش قیمتی تقاضای خود را تغییر داده و فروشنده نیز متوجه آن شده بود. خودروسازان دیگر مطمئن شده‌اند در صورت افزایش قیمت، بسیاری از مشتریان خود را از دست خواهند داد؛ بنابراین این بار مصرف‌کنندگان بودند که آنالیز قیمتی را به عرضه‌کننده دیکته کردند. تقویت این شرایط و نزدیک کردن کشش قیمتی تقاضای خودرو به سمت بی‌نهایت می‌تواند این اطمینان را ایجاد کند تا وقتی خودروسازان تغییر قابل توجهی در کیفیت خودروهای تولیدی‌شان نداده‌اند، هیچ گاه به خود اجازه افزایش قیمت را نخواهند داد.

اگر کمی در مورد این مسأله بیندیشید، علاوه بر خودرو بسیاری از کالاهای دیگر را می‌توانید پیدا کنید که در صورت تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، افزایش قیمت آنها به آسانی مهار خواهد شد.

محمد رضایی

جام‌جم