پارادوکس نقدینگی

از حدود هشت سال پیش که زمزمه‌های تعمیق رکود در اقتصاد کشور قوت گرفت و رفته‌رفته به فریاد بدل شد، همواره فعالان عرصه تولید از یک نکته یعنی کمبود نقدینگی و نداشتن سرمایه در گردش رنج می‌بردند و آن را اصلی‌ترین علت رکود عنوان می‌کردند.

تولیدکنندگان بر این باورند که در صورت هدایت نقدینگی به این سمت و ارائه تسهیلات بانکی به آنها به منظور تأمین سرمایه در گردش قادر خواهند بود، با ظرفیت بیشتری به کار خود ادامه دهند.

در شرایط فعلی به اذعان بسیاری از فعالان اقتصادی، تولیدات در بخش‌های مختلف با کاهش قابل توجه ظرفیت یا تعطیلی روبه‌رو بوده و در این زمینه انگشت اتهام اغلب کارشناسان به سمت بانک‌هاست چرا که معتقدند بانک‌ها با مانع‌تراشی بر سر ارائه تسهیلات، زمینه را برای تعمیق رکود در بخش تولید فراهم کردند.

این مساله زمانی جالب می‌شود که به رشد بی‌سابقه حجم نقدینگی در این مدت توجه کنیم. طبق آخرین آمار بانک مرکزی، اردیبهشت امسال، حجم نقدینگی معادل 800 هزار میلیارد تومان گزارش شده است؛ رقمی که شش برابر بزرگ‌تر از زمان مشابه در سال 86 است.

به عبارت دیگر در این مدت حجم نقدینگی با رشدی شتابان شش برابر شده و از 131 هزار میلیارد تومان به 800 هزار میلیارد تومان رسیده است.

برای روشن‌تر شدن مطلب، به دو جمله مختصر برگرفته از دو پاراگراف بالا توجه کنید: تولیدات از کمبود نقدینگی می‌نالند؛ حجم نقدینگی در هشت سال گذشته شش برابر شده است.

این همان پارادوکسی است که اقتصاددانان از آن با عنوان پارادوکس نقدینگی یاد می‌کنند؛ شرایطی نگران‌کننده که می‌تواند هر اقتصادی را با تهدید جدی مواجه کند.

در زمان وجود پارادوکس نقدینگی در اقتصاد، این سوال بسیار جای تأمل دارد: اگر نقدینگی به سمت تولید نرفته، پس به کدام سو رفته یا خواهد رفت؟ بدیهی است، اگر نقدینگی به خاطر سوءمدیریت نظام بانکی به سمت مناسب‌ترین بستر خود یعنی تولید نرود، راه را به سمت بازارهای سوداگری و سفته بازی کج خواهد کرد.

در شرایط پارادوکس نقدینگی باید هر زمان انتظار داشت که نقدینگی سرگردان از بازاری سر در بیاورد؛یک روز بازار سکه و ارز را به هم می‌ریزد و روز دیگر مانند امروز در حساب‌های مدت‌دار بانکی در انتظار یافتن بازاری سودآورتر به استراحت می‌پردازد.

در این شرایط مسئولیت سیاستگذاران نظام بانکی بسیار حساس و خطیر است که سیل نقدینگی را در بانک‌ها مهار و آن را به سمت تولید هدایت کنند تا پیش از هر اتفاقی، از بروز آشفتگی در اقتصاد جلوگیری به عمل آید و حداکثر بهره‌برداری از نقدینگی موجود در کشور صورت پذیرد.

محمد رضایی - جام‌جم